1. Kenar: Sermayedar yani bildiğimiz patron.
2. Kenar: Çalışanlar
3. Kenar: Müşteriler
Bunlardan herhangi birinin olmaması durumunda şirketin sürdürülebilir olması mümkün değildir. Konuyu daha detaylı bilgi vermek adına 3 adımda ele almak istiyorum.
İngilizce Company sözcüğü Latince kökenli bir kelime olup, Latince com (-ile) ve panis (ekmek) kelimelerinin birleşiminden türemiştir. Yani birlikte ekmek yiyenler anlamında kullanılmaktadır. Türkçe karşılığı Şirket anlamına gelmektedir.
Eğer tadını bilirseniz, ekmeği paylaşmak ekmekten daha lezzetlidir.
Necip Fazıl Kısakürek
Burada ekmek teşbih olarak söylenmiştir. Aslolan elindekini paylaşmaktır.
Teamüllere göre cironun işçiliğe oranından söz etmemiz gerektiğinde %10-15’e kadar işçilik oranı kabul edilebilir bir orandır. Bu bağlamda şirket bir milyon lira ciro yapıyorsa yüz ile yüz elli bin lira işçilik giderleri oluşması gayet normaldir.
Şirketin cirosu birkaç yıl sonra üç milyona ulaştığını düşündüğümüzde, personel maaşlarının ciroya orantısı hesaplandığında üç yüz bin lira olması gerekirken yüz elli – iki yüz bin lira olmaktadır.
Takip eden yıllarda şirket cirosunu altı milyona katlıyor ama personel ücretlerinin ciroya oranları ne yazık ki %5’lere kadar düşüyor.
Bu doğru bir yaklaşım değildir. Patron hep mutlu, cirosuna ciro katıyor ama çalışan mutsuz. Bu şekilde bir işletmenin sürdürülebilirliğinden söz etmek mümkün değildir.
Mutlu çalışanlar mutlu müşteriler getirir.
Bir şirketin var olabilmesi daha doğrusu sürdürülebilir olması için sürdürülebilirlik üçgeninin tüm kenarlarının tam olması gerekmektedir.
Bildiğiniz gibi çok klasik bir tabirle üçgenin üç kenarı vardır ve bu kenarlar birleştiğinde üçgen oluşur. Tıpkı şirketlerde de buna benzer bir durum söz konusudur. Bu sebeple şirketlerin varlığından söz edebilmek için üçgenin tüm kenarlarının tam olması gerekmektedir. İşte ben buna sürdürülebilirlik üçgeni diyorum.
Üniversitelerin İşletme derslerinde, bir şirketin varlığından söz edebilmek için Emek, Sermaye ve İşgücünün birlikte olması gerektiğinden bahsedilmektedir. Bu doğru bir tanım olmakla beraber ben eğitim ve sunumlarımda, şirketlerin var oluşandan bir adım öteye giderek sürdürülebilir olmasından bahsederken konuyu aşağıdaki gibi izah ediyorum.
Bunlardan herhangi birinin olmaması durumunda şirketin sürdürülebilir olması mümkün değildir. Konuyu daha detaylı bilgi vermek adına 3 adımda ele almak istiyorum.
Patron çok mutlu, giderler az, cirolar çok iyi, kâr oldukça güzel. Buna paralel olarak çalışanlar mutlu, maaşlarını alıyorlar, zam döneminde zam alıyorlar ancak müşteri mutsuz. Ürün kaliteli değil. Fiyatlar çok yüksek, piyasada daha ucuz ve daha kaliteli ürünler var.
Bu örneğimizde patron mutlu, çalışan mutlu ancak müşteri mutsuz. Böyle bir şirketin sürdürülebilirliğinden söz etmek mümkün değildir.
Çalışanlar çok mutlu. Maaşlar zamanında alınıyor. Primler, zamlar hepsi harika. Yukarıda “mutlu çalışanlar mutlu müşteri getirirler” demiştik. Müşteriler çok mutlu, fiyatlar gayet makul. Ürünler oldukça kaliteli. Ancak patron çok mutsuz. Hiç kâr edilmiyor, giderler, satılan malın maliyetleri çok yüksek.
Bu örneğimizde, çalışanlar mutlu, müşteriler mutlu ancak patron mutsuz. Böyle bir şirketin sürdürülebilir olması mümkün değil.
Patron çok mutlu, cirolar süper ve kâr oldukça iyi. Bunun yanı sıra müşterilerde çok memnun, ürünler gayet kaliteli, fiyat performans oranı çok iyi, düşük fiyat kaliteli ürün temin ediyorlar. Ancak personel çok mutsuz, maaş alamıyor, zam alamıyor, prim alamıyor. Şirkette mobing var. Şirketi çekilmez yapan yöneticiler ve daha neler neler.
Bu örneğimizde, müşteri ve patron çok mutlu ancak çalışanlar mutsuz. Böyle bir şirketin sürdürülebilir olması mümkün değil.
Yukarıda verdiğim 3 örneği ele aldığımızda, patron, müşteri ve çalışan olarak üçünün de mutlu ve eksiksiz olması gerekmektedir. Ancak bu şekilde şirketlerin sürdürülebilir olmasından söz edebiliriz. İçlerinden herhangi birinin mutsuzluğu kısa vadede hemen kendini hissettirmese bile zaman içinde böyle bir işletmenin sürdürülebilir olması mümkün değildir.
Dolayısıyla, şirket olmak için önce company olmak gerekiyor. Yani ekmeğini paylaşan bir şirket olmak gerekiyor.
Soner Yenimol