Anoreksiya nervoza veya daha bilindik adıyla anoreksiya, kendini aç bırakmaktan kaynaklanan aşırı kilo kaybı ve aşırı incelik ile sonuçlanan bir yeme bozukluğu ve metabolik rahatsızlıktır. ABD’deki kadınların ortalama %2’sinde, erkeklerin ise %0.3’ünde yaşamları boyunca bu rahatsızlık gelişim göstermektedir. Yaygın şekilde ergen kızlar ve kadınları etkilese de, herhangi bir cinsiyetten, ırktan, yaştan ve kültürel yapıdan insanda görülebilir. Sporcular, dansçılar veya iyi bir fizik gerektiren herhangi bir işte çalışanlar için risk düzeyi çok daha fazla.
Kilo alma korkusu ve aşırı inceliğe ek olarak, anoreksiyanın yaygın belirti ve işaretleri arasında öğün atlama, toplum içinde yemeyi reddetme, kilo alımına dair sık sık şikayet etme, aşırı spor rejimi ve inceliği gizlemek için kat kat giyinme gibi bazı eylemler mevcut. Eğer anoreksiyaya sahipseniz kendi beden şeklinizi ve boyutunuzu kontrol etme çabanızdan dolayı tükenirsiniz.
Anoreksiyanın Sebebi Nedir?
Yeme bozuklukları genelde gıdalar çevresinde şekillenseler de, problemin kökeni psikolojik. Anoreksiyada gıdaları ciddi şekilde sınırlandırır ve kilonuzu takıntılı şekilde kontrol etmeye çalışırsınız çünkü zayıflığı kendinize verdiğiniz değer ile ilişkilendirirsiniz. Zihninizde ne kadar ince olursanız o kadar değerli olacağınızı düşünürsünüz ve asla yeteri kadar ince olamazsınız. Maalesef bedeninizin nasıl görünmesi gerektiğine dair bu bozuk algı sizi çok hasta edebilir.
Diğer yeme bozukluklarında olduğu gibi bunun da tek bir bilindik sebebi yok ancak anoreksiya gelişiminde pek çok faktör rol oynuyor. Eğer ebeveyn veya kardeşiniz gibi yakın bir aile bireyinizde bir yeme bozukluğu varsa riskiniz daha fazla. Mükemmeliyetçilik ve hassasiyet gibi obsesif kompülsif kişilik özellikleri de genelde anoreksiya ile bağlantılıdır.
Genetik de büyük bir rol oynuyor gibi görünüyor ancak araştırmacılar hangi genlerin ve bunlardaki nasıl değişimlerin anoreksiya geliştirme riskini arttırdığı konusunda henüz yolun başındalar. Genetik uzmanları anoreksiyadan depresyona, anksiyeteye ve obsesif kompülsif bozukluğa kadar pek çok rahatsızlıkla bağlantılı geni tespit etmiş durumdalar. Ayrıca yağ yakımı, fiziksel aktivite ve tip-2 diyabete direnç gibi durumlara bağlı belli metabolik genleri de tespit etmiş durumdalar ve bunlar psikiyatrik rahatsızlıklar ile de bağlantılı gibi görünüyorlar ve buna anoreksiya geliştirme riskinde artış da dahil. İlginç şekilde bu keşifler bütün araştırmalar içerisinde sadece bir damla gibiler çünkü muhtemelen anoreksiya gelişiminde rol oynayan binlerce farklı gen vardır ve aynısı ortaya çıkabilecek pek çok başka hastalık ve bozukluk için de geçerli.
Anoreksiya Sağlığınızı Nasıl Etkiler?
Anoreksiya pek çok fiziksel, psikolojik ve duygusal problemden kökenini alabilir ve onlara da sebep olabilir. Sonuç olarak kendinizi ciddi şekilde aç bırakmak pek çok ciddi fiziksel komplikasyona yol açabilir:
Ayrıca anoreksiya ile bağlantılı psikolojik ve duygusal problemlerin bazıları veya tamamı ile karşı karşıya kalabilirsiniz:
Nereden Yardım Almalı ve Ne Beklemeli?
Anoreksiya nervoza ciddi ve bazen ölümcül bir fiziksel ve ruh sağlığı rahatsızlığıdır ve doğru şekilde teşhis ve tedavi edilmesi gerekir. Teşhis konulduğu zaman psikoterapi, tıbbi tedavi ve beslenme danışmanlığı kombine edilerek uygulanabilir.
Eğer hali hazırda bir ruh sağlığı uzmanı ile çalışmıyorsanız, ilk olarak aile hekiminize danışarak işe başlayabilirsiniz. Doktora belirtilerinizi anlatın ve davranışlarınızla ilişkilendirdiğiniz hislerinizi aktarın. Buluşmadan önce yaşadığınız belirtilerin bir listesini yapmanın faydası olabilir. Aile geçmişindeki yeme bozuklukları, büyük stres kaynakları, yaşamdaki büyük değişimler, günlük yeme düzeni gibi tüm gerekli kişisel bilgileri dahil etmeyi de unutmayın. Aşırı yeme davranışının sonucunda sahip olabileceğiniz fiziksel etkilerin değerlendirilmeleri için yapılan testlerin yanında doktor günlük yeme alışkanlıklarınız, düşünceleriniz ve görünümünüze dair fikirlerinizi de sorabilir. Duygularınızı, düşüncelerinizi ve aşırı yeme ile alakasız görünse bile diğer fikirlerinizi paylaşmaktan çekinmeyin. Çünkü doktorunuza fiziksel ve ruhsal durumunuza dair tüm bilgileri vermeniz gerekiyor.
Eğer doktorunuz anoreksiyadan şüphelenirse, sizi lisanslı bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirebilir. Sahip olduğunuz rahatsızlığa dair doğru eğitim ve deneyime sahip birisinden tedavi almanız önemli. Onun anoreksiya tedavisine yaklaşımı ile aynı fikirde olduğunuzdan emin olun ve ayrıca önerilen tedavi planını ve iyileşme sürecindeki birincil hedeflerini anlayın. Eğer cevaplardan tatmin olmazsanız veya bu kişiyle çalışma konusunda rahat olmazsanız başka seçenekleri değerlendirin.
Anoreksiyayı tedavi eden ruh sağlığı uzmanları farklı terapi türlerinden destek alabilirler ve iyileşme sürecine geçebilmeniz için farklı araçları kullanabilirler. İlk tedavi seçeneği genelde bilişsel davranış terapisidir. Bu terapi birebir yapılan ve görece kısa süreli bir konuşma terapisidir ve amaç kendinize dair olumsuz duygu ve düşüncelerinizi anlamak ve yeme bozukluğunuzla bağlantılı gıdaları görmektir. Terapistiniz hislerinizi yönetmenizi size öğretebilir ve yemeklere dair yeni düşünce ve davranış tarzları geliştirmenizi sağlayabilir. Aynı zamanda bilişsel davranış terapisi ile stresle başa çıkmayı, özgüven problemlerini çözmeyi ve aile, arkadaşlarınız ile ilişkilerinizdeki sorunları anlamayı öğrenebilirsiniz. Ayrıca bilişsel davranış terapisinde rahatsızlığın tekrarına yol açabilecek tetikleyicileri de fark edebilirsiniz. Bir noktada bireysel danışmanlığa ek olarak terapistiniz grup terapisi veya destek grubu da önerebilir.
Psikolojik danışmanlığın yanında diğer tedavi ve yaklaşımlar da bazı belirtileri hafifletebilirler ve anoreksiya ile bağlantılı davranışları iyileştirebilirler. Anoreksiya belirtilerini iyileştirebilen herhangi bir ilaç olmasa da, doktor depresyon ve anksiyete için gerekliyse ilaç yazabilir. Kayıtlı bir beslenme uzmanı da size iyi beslenmeyi öğretebilir ve dengeli bir yeme planı geliştirmeniz için yardımcı olabilir. Böylece sağlıklı bir kiloya ulaşabilirsiniz. Sağlık yetkilileri aynı zamanda hareket dersleri, meditasyon ve mindfulness, yoga, sanat terapisi gibi terapileri de önerebilirler. Bu programlar anoreksiyayı tedavi etmezler ancak stres düzeyinizi düşürebilir, ruh halinizi iyileştirebilir, beden algınızı iyileştirebilir, size yaşamınıza dair daha fazla kontrol hissi sunabilirler.
Anoreksiya için gerekli olan bakım düzeyi basit bir düzeyden part time veya tam zamanlı bir bakım programına kadar değişiklik gösterebilir. Tedavi evde de olabilir, hastanede de olabilir. Belirtilerinizin şiddeti hangi tip bir bakıma alınacağınız konusunda belirleyici olacaktır.