İlçede, M.Ö.VIII. yüzyılda sırasıyla Urartular, Sakalar ve İskit Türkleri, M.S. 75’ten sonra ise eski Oğuz kollarından olan Hazarlar, Barseller ve Bağratlılar yerleşmişlerdir. İlçe, 810 yıllarında Gürcü egemenliğine girmiştir. Anadolu Selçuklularının akınları sırasında yöreye Türklerin yerleştikleri görülür. Uzun yıllar Selçuklular’ın yönetiminde kalan Ardanuç, Moğol istilası sonrasında Moğollular’ın hakimiyetine girmiştir. İlçe, daha sonra sırası ile Timur, Karakoyunlu, Akkoyunlu ve İran Safavi devletlerinin hakimiyetinde kalmıştır.
Kanuni Sultan Süleyman zamanında Erzurum Beylerbeyi İskender Paşa 1551‘de Ardanuç’u fethederek Osmanlılara katmış ve Osmanlıların ilk Ardanuç sancağını kurmuştur. 93 Harbi olarak anılan Osmanlı-Rus savaşı sonunda yapılan antlaşma ile Rusya’ ya bırakılan İlçe, Birinci Dünya Savaşı sırasında yapılan halk oylaması sonucu tekrar Osmanlı İmparatorluğu’na katılmıştır.
Mondros Mütarekesi’nden sonra Ardanuç, önce İngilizlerin sonra Gürcülerin istilasına uğramış, Gümrü Antlaşması ile 7 Mart 1921’de de Türkiye’ ye katılmış ve bugünkü Misak-ı Milli sınırları içinde yerini almıştır. 1945 yılına kadar Artvin’ e bağlı bir bucak olan Ardanuç aynı yıl İlçe olmuştur.
Yüzölçümü 989 kilometrekare olan İlçe; kuzeyde Şavşat, güneyde Yusufeli ve Erzurum’un Olur İlçeleri, doğu Ardahan, batıda ise Artvin Merkez İlçe ile komşudur. Coğrafi bakımdan kırık bir arazi yapısına sahip olan Ardanuç‘un rakımı 500 Metre olup, tipik karasal iklime sahiptir. İlçe merkezi, Kürdevan Yanlızçam ve Horosan dağları ile çevrilidir. İlçe merkezinden, Bulanık, Horhot, Ekşinar çayları ve Güleş deresinin beslediği Ardanuç Deresi geçmektedir.
İlçe yüzölçümünün yaklaşık % 32’si ormanlık, % 8’i çayır ve mera, % 56’sı da tarıma elverişsiz araziden oluşmaktadır. İlçe arazisinin yaklaşık % 11’lik alanı tarıma elverişli araziden oluşmaktadır.
Ardanuç’un İl merkezine uzaklığı 39 km.dir. İlçenin 49 adet köy ve 1 merkez belediyesi bulunmaktadır. Köyler dağınık yerleşime sahiptir.
İlçenin yararlanabildiği yakın havaalanları Erzurum, Trabzon ve Gürcistan’ın Batum havaalanlarıdır.
Kültür ve Turizm
Ardanuç İlçesi tarihi ve kültürel değeri olan çok sayıda esere sahiptir.
-
İskender Paşa Camii ve Türbeleri: Ardanuç ilçesi, Adakale mevkiinde bulunmaktadır. Camiinin İlk yapımı Osmanlı Dönemine dayanmaktadır. 1553 yılında tamir edilerek tekrar ibadete açılmıştır. Yanında Osmanlı Dönemine ait Hatice Hanım, Ali Paşa ve Süleyman Paşa’ya ait Türbeler bulunmaktadır. Yörenin ilk camisi olması açısından önem taşımaktadır.
-
Ardanuç (Gevhernik) Kalesi: Ardanuç ilçesi, Adakale mevkiinde yer almaktadır. Kalenin ilk yapılaşması M.Ö. dönemlerde başlamıştır. Bagratlı Krallığı Çıldır Atabekleri ve Osmanlıların yönetim yeri olarak kullanılmıştır. Yöredeki en önemli kalelerden birisi olup iç kalesi ve etrafı surlarla çevrili şehir yapısıyla tek örnektir. Geçmiş dönemlere ait çeşitli kalıntıların yanı sıra, taş kemer dükkanlar, toprakaltı soğuk hava depoları ve Kanuni sultan Süleyman’a ait kitabesiyle de dikkat çekmektedir.
-
Ferhatlı Kalesi: Ferhatlı köyünde bulunan Ferhatlı kalesi ilk yapısı Osmanlı Dönemine dayanmaktadır. Tabandan başlayarak kalenin üst kısmına ulaşan kaya içi oyma kapalı yol geçidi Ferhat- Şirin efsanesine benzetilip ilgi çekmektedir.
-
Kutlu Köyü Kalesi:
Kutlu Köyü bağlar mevkiinde bulunmaktadır. Cinavuz yapısı kale surlarının harçsız büyük kaya taşları ile yapılmış olması nedeniyle ilgi çekmektedir.
-
Cehennem Deresi Kanyonu: Türkiye’nin sayılı kanyonlarından biri olan Cehennem Deresi Kanyonu, ilginç doğal yapısı ile insanların ilgisini çekmektedir.
-
Rabat Kilisesi: Bulanık Köyüne 6 Km. mesafede Rabat mahallesindeki kilise yabancı turistlerin uğrak yerlerindendir.
-
Balkayası: Bulanık, Zekeriya ve Gülice Köyleri yolu üzerinde İlçeye 14 Km. mesafede bulunan 1 Km uzunluk 300 metre yükseklikteki Bal kayası ilgi çeken yerlerdendir.
-
Üçlü Kara Göller
:
Kutlu Köyü üzerinde Bilbilhan yaylası civarında bulunan Kara Göller doğal alabalığı ile ilgi çekmektedir.
