Yukarıdaki tablo, incelediğimiz gönderilerin tamamında, belirlediğimiz değişkenlere toplam kaç kez rastladığımızı oransal olarak gösterir.
Aşı olmayı reddedenleri, bilim insanlarının, uzmanların ve birçok verinin ikna edemediğini gözlemlediğimizde, Açıkbeyin olarak “aşı karşıtlığının” sosyolojik nedenlerini merak ettik ve ardından hemen bir araştırma grubu oluşturup işe koyulduk. Araştırma sonuçlarının detaylarını ve sayısal verileri incelemek için geçen haftalarda yayınlanan “ Aşı Karşıtlığı 101: Olmak Ya Da Olmamak ” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Bu yazımızda, yaptığımız araştırmaya ait çıkarımlarımızı paylaşmak istiyoruz.
Aşı karşıtlarının koronavirüse ilişkin iddiaları bazı bilim insanlarınca “komplo teorisi” olarak değerlendiriliyor. Bu iddiaların birçoğunun merkezinde korona virüsün nasıl ortaya çıktığına ilişkin görüşler yatıyor. Aşı karşıtlarının önemli bir kısmı salgının kurgulanmış büyük bir oyun olduğunu ifade ediyorlar. Dolayısıyla üretilen aşının da bu oyunun bir parçası olduğu kanısı oldukça yaygın.
Twitter üzerinden yaptığımız araştırmada 1190 gönderi analizi yaptık; söylemlerdeki ortak özellikleri incelerken karşımıza çıkan başlıkları şöyle listeleyebiliriz:
“Biz: Korona adı altında oluşturulmuş planın farkında olanlar. Siz: Bu oyuna inanarak aşı olanlar. Onlar: Oyunu planlayan küresel güçler.”
Araştırma sonuçlarının sayısal verilerini gözünüzde canlandırmanız için hazırladığımız grafikleri inceleyebilirsiniz.
Yukarıdaki tablo, incelediğimiz gönderilerin tamamında, belirlediğimiz değişkenlere toplam kaç kez rastladığımızı oransal olarak gösterir.
Yukarıdaki tablo, etiket başına incelediğimiz gönderi sayısını gösterir.
Aşı karşıtlığı, günümüze has bir olgu değil. Tarihsel süreç boyunca benzer temalarla aşı karşıtlığına rastlamak mümkün. İlk aşıdan bu yana toplumun bir kısmı dünyanın birçok yerinde aşı olmak istememişler. Benzer olarak aşı karşıtlığıyla mücadelenin de ilk aşıdan bugüne süregeldiğini söylemek mümkün. Aşı karşıtlığının doğasını doğru çözümlemek için insanlığın biyo-evrimsel mekanizmaları ile ilişkili olabileceğini gözden kaçırmamak gerekir.
Günümüzde kişilik kuramlarından en çok kabul gören “Büyük Beşli” kişilik envanterinde, her bir insanın bir miktar taşıdığı kişilik özelliklerinin evrimimizdeki faydalarına dikkat çeker; bu fayda aşı karşıtlığı bağlamında da düşünülebilir. Böyle düşünebilmek için kişilik özelliklerine ait birkaç kavramı tanımlamakta fayda var.
Açıklık: Yeni deneyimlere açık olmayı ifade eder. Zorlu şartlardan kurtulabilmek için yeniliklere açık olmak hayatta kalmaya fayda sağlayan bir olgu.
Sorumluluk: Başarı için azim göstermek, planlı hareket etmek ve öz denetim sağlayabilmek.
Dışadönüklük: Sosyal olarak enerjik olmak ve diğerlerini ortaklığa davet etmek.
Uyumluluk: Şüpheci ve zıt olmaktan ziyade merhametli ve şefkatli olmak, uyum sağlamak.
Nevrotiklik: Öfke, kaygı, bunalım gibi duyguları kolayca yaşama eğilimi olarak tarif edilebilir.
Bu özelliklerin hepsinin bugüne gelmemizde katkıları var. İnsanlığın içinde bulunduğu olumsuz durumlardan kurtulmasında bu kişilik özelliklerinin büyük faydası olmuş. Bunlara hayatta kalma stratejileri de diyebiliriz. Bu bakımdan aşı karşıtlığı ile ilişkisi olabilecek kişilik özelliği nevrotiklik olabilir. Bu özelliğin olası faydaları ilk başta anlaşılması zor olsa da hayatta kalma stratejileri bağlamında önemli işlevleri olan bir özelliktir. Nevrotik kişiler tehlikeli koşulların içerisinde olduğunu diğer özelliklere sahip kişilerden daha hızlı fark edebilir; bu durumlara karşı daha hızlı tepki verebilirler. Başka bir deyişle nevrotik kişilere, gemideki endişeli tayfa tanımlaması yapabiliriz ve bu kişilerin diğer mürettebatı tehlikeli durumlara karşı önceden bilgilendirmek ile yükümlü olduklarını söyleyebiliriz.
Aşı karşıtlarını da bir bakıma bizleri tehlikeli koşullara karşı uyarma vazifesi üstlenenler olarak düşünebiliriz. Onların uyarıları olmasaydı belki de insanlık türünün bugünlere gelmesi mümkün olmayabilirdi. Dolayısıyla belli bir dozda aşı karşıtlığının işlevsel bir yanı olduğunu kabul edebiliriz ama bu dozun ayarı oldukça önemli; aksi halde salt kaygı ile de bugünlere gelemezdik. Ayrıca diğer kişilik boyutlarımızın, bu süreçte uyumlu bir şekilde çalışması da oldukça önemli. Nihayetinde diğer değişkenler gibi kaygı da nevrotiklik de dozunda işlevseldir.
Aşının tehlikeli olabileceği ihtimalini düşünerek aşı olmamak kabul edilebilir bir tutumdur. Başkalarının düşüncelerini etkileyerek aşı karşıtlığı hareketi düzenlemek ise kaygıyı topluma yaymaya karşılık gelir ve nasıl ki aşı olmak istemeyenler bu konuda bir zorlamaya tabi tutulmak istenmiyorlarsa olmak isteyenlere de aynı şekilde özen göstermeleri gerekir. Maske, mesafe ve hijyen kurallarına aşı olanların hatırına dikkat etmeleri ve sosyal mesafe kurallarına önem vermeleri gerekir. Nihayetinde aşı karşıtlarının fikirlerini değiştirmek gibi bir çabanın anlamsız olması aslında bu tutumu sergileyenlerin içgüdüsel bir savunma sistemine uyduklarını düşündürebilir. Aynı şekilde aşı olanların da benzer bir tutum ile hareket ettiklerini göz ardı etmemek gerekir. Dolayısıyla çoğul zamirlerden yola çıkarak şunu açıkça ifade edebiliriz. Bu süreci biz, siz onlar şeklinde kutuplaşarak değil ancak Biz olarak atlatabiliriz. Tıpkı milyonlarca yıldır yaptığımız gibi.
Eğer bu yazı ilginizi çektiyse sıradaki yazımız sizin için geliyor: Mahalle Baskısı Bizi Yalnızlaştırıyor Mu?
İleri Okumalar:
Dean, B. (2021, 08 01). How Many People Use Twitter in 2021? BACKLİNKO: https://backlinko.com/twitter-users#twitter-by-the-money adresinden alındı
Edelman. (2021). Edelman Trust Barometer. New York: Edelman .
Germani, F., & Andorno, N. B. (2021, 02 10). The anti-vaccination infodemic on social. Plos One , s. 1-14.
Goldberg, Z. J., & Richey, S. (2020, 06 01). Anti-Vaccination Beliefs. World Affairs , s. 105-120.
Levine, P. (2021, 01 16). Scientists tackle vaccine safety, efficacy and access at global R&D forum . WHO: https://www.who.int/news/item/16-01-2021-scientists-tackle-vaccine-safety-efficacy-and-access-at-global-r-d-forum adresinden alındı
Mathieu, E., Ritchie, H., Ospina, E. O., Rose, M., & Hassel, J. (2021, 06 17). A global database of COVID-19 vaccinations. Nature , s. 947-953.
Najera, R. F. (2018, 01 10). History of Anti-vaccination Movements. The History of Vaccionation: https://www.historyofvaccines.org/content/articles/history-anti-vaccination-movements adresinden alındı
OECD. (2021). Trust in government. Paris: OECD.
Podobnik, B. (2008, 02 28). Resistance to Globalization: Cycles and Evolutions in the Globalization Protest Movement. Wayback Machine , s. 1-14.
Reality Check. (2020, 12 03). Covid aşılarıyla ilgili komplo teorileri neler, bilim insanları bunları nasıl çürütüyor? BBC: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55172316 adresinden alındı
Rogers, E. (1995). Diffusion of Innovations. New York: Collier Macmillan Publisher.
Şentürk, B. (2015, 11 05). Büyük harf kullanımının sakıncaları . Blog.Milliyet: http://blog.milliyet.com.tr/buyuk-harf-kullanmanin-sakincalari/Blog/?BlogNo=513871 adresinden alındı
Taijfel, H. (2010). Social Identity and Intergroup Relations. Cambridge: Cambridge University Press.
Tutucu, M. (2017, 04 01). Medya Arası Gündem Belirleme Kuramı: Twitter ve Hürriyet Online Örneği. İlef Dergisi , s. 123-148.
Tüfekçi, Z. (2019, 09 01). A Response to Johanne Kübler’s A Review of Zeynep Tufekci – Twitter and Tear Gas: The Power and Fragility of Networked Protest (2017, New Haven: Yale University Press). Internation Journal of Politics , s. 365-369.
Varol, O., Seçkin, Ö. C., Ötenen, E., Atalay, A., & Yılmaz , M. C. (2021, 10 11). Türkiye’de aşı dezenformasyonu: Yanlış bilgiyi kimler yayıyor, ilişki ağları ne? Teyit.org: https://teyit.org/teyitpedia-turkiyede-asi-dezenformasyonu-yanlis-bilgiyi-kimler-yayiyor-iliski-aglari-ne adresinden alındı
Wikipedia. (2021, 10 01). Big Five personality traits . Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Big_Five_personality_traits adresinden alındı
Wikipedia. (2021, 10 03). Template:COVID-19 vaccination data. Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Template:COVID-19_vaccination_data adresinden alındı