İnşaat Dünyası Dergisi Temmuz-Ağustos 2023 sayısında ısıtma ve soğutmada geleceğin teknolojisi olarak gösterilen “Isı Pompaları”nı özel bir dosya çerçevesinde masaya yatırdı. İSKİD Yönetim Kurulu Başkanı Ayk Serdar Didonyan “Isı Pompaları Özel Dosyası”na İSKİD’in bu alandaki faaliyet ve çalışmalarını anlatarak değer kattı. Didonyan, “İSKİD olarak dernek bünyemizde ısı pompaları konusuna ağırlık vermek ve etkili çalışmalar yürütmek için 2018 yılında İSKİD Isı Pompası Komisyonu’nu kurduk. Komisyonumuz vasıtası ile teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek üyeler, sektör temsilcileri, kamu kurum ve kuruluşları ile yoğun bilgi paylaşımında bulunuyoruz” dedi.
Isı pompalı sistemlerde toprak, su veya havada bulunan enerjiyi kullanarak ısıtma, soğutma ve kullanım sıcak suyu sağlayabilirsiniz. Isı pompası enerjisinin %75 ’ini toprak, su veya havada bulunan enerjiden “bedava” olarak alır, %25 ’ini de elektrik enerjisinden karşılar. Toprak, su ve hava ücretsiz, yenilenebilir ve tükenmez enerji kaynaklarıdır. Isı pompaları, enerji ihtiyacından kaynaklı ithalat bağımlılığından kurtulmak ve cari açığı azaltmak için, yenilenebilir bir ısıtma ve soğutma teknolojisidir. Bu nedenledir ki, Avrupa ülkeleri ve Amerika’da %60 ’ın üzerinde yaygın olarak ısı pompası kullanılmaktadır. Türkiye, sahip olduğu iklim şartları, doğal su kaynakları ve denizlere olan uzun sahilleriyle, ısı pompasının kullanımına uygundur. Doğal enerji kaynaklarını kullanarak, ülkemizin birçok bölgesinde yüksek verimli, çevreci sistemlerle ısıtma-soğutma ve sıcak su ihtiyacı karşılanabilir.
Isı pompası, ısı enerjisini bir ortamdan diğer bir ortama taşıma prensibine dayanan ve elektrikle beslenen bir sistemdir. Enerji alınan kaynak hava, su ya da topraktır. Gerekli şartlar sağlandığında yüksek miktarlarda enerji düşük maliyetlerle kullanıma sunulabilir.
Çoğu insan için ısı pompası yeni bir terimdir. Oysaki evlerimizde ısı pompası çalışma prensibi ile aynı mantığın ürünü olan buzdolabı, klima ve derin dondurucu gibi cihazlar kullanılmaktadır. Söz konusu cihazların çalışma mantığı ısıyı taşıma prensibine dayandığından bu cihazlar, ısı pompası başlığı altında toplanabilirler.
Evinizdeki buzdolabını bir düşünün. Buzdolabı içindeki yiyecekleri ve dolabın içindeki havanın ısısını alan akışkan, buzdolabının içini soğuturken odaya isi vermektedir. Buzdolabının arkasındaki boruların her zaman sıcak olmasının sebebi budur. Buzdolabının yapısındaki kompresör dolabın içinden aldığı enerjiyi 3-4 kat arttırarak, ısı olarak arka tarafa iletir. Bu buzdolabının çalışmasıyla ilgili gerçektir. Asıl amaç soğutma olduğu halde, soğutma işleminin sonucu olarak ısı açığa çıkar. Yani her zaman bir ortamı soğutuyorsanız, başka bir ortamı ısıtıyorsunuzdur.
Bilindiği gibi enerji vardan yok, yoktan var olmaz, sadece ya biçim değiştirir ya da bir yerden bir yere taşınır. Isı pompası da adını, ısı enerjisini bir ortamdan diğer bir ortama “pompalama” veya “taşıma” kabiliyetinden alır. Eğer amaç soğutmak yerine ısıtmak olursa buzdolabınız bir ısı pompasıdır. Bu örnekte kaynak: buzdolabının içindeki hava; ısının iletildiği ortam: buzdolabının arkasındaki havadır. Ayrıca ısı pompaları çoğunlukla kışın ısınmak amacıyla kullanılabildikleri gibi yazın ise aynı ortamı serinletmek amacıyla da kullanılabilirler.
Isı pompası kullanım alanlarının çok geniş olduğunu söyleyebiliriz. AVM, otel, iş yeri, ofisler, fabrikalar, hastaneler, spor salonları, çiftlikler gibi büyük hacimli binalar ve müstakil evler, konutlar gibi daha ufak hacimlerde de yaygın olarak kullanılıyor. Türkiye de her tip ısı pompası ile her boyutta yapılmış örnek uygulamalar mevcut olup mühendislik açısından gerekli bilgi birikimi de bulunuyor.
Türkiye’nin sahip olduğu iklim kuşağı düşünüldüğünde ısı pompaları Türkiye için tercih edilmesi gereken verimli sistemler olarak dikkat çekiyor. Avrupa’da güneş panelleriyle yenilenebilir kaynaklardan elde edilen enerjinin, ısı pompası gibi enerjiyi verimli kullanan sistemlerle tüketilmesi giderek popüler hale geliyor. Su, toprak ve hava kaynaklı ısı pompaları, doğal kaynakları kullanarak verimli ısıtma-soğutma yaparken, enerji tüketimi kaynaklı karbon emisyonlarının da düşürülmesine katkı sağlıyor.
Fosil yakıtların tükenmekte olması, her geçen gün bu yakıtların fiyatlarında ciddi artışlar yaşanması ve çevre bilincinin gelişmesi gibi birçok neden, insanlığın geleceğini güvence altına almak için yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını yaşamsal derecede önemli bir hale getiriyor. Günümüzde fosil yakıtların tüketimini azaltarak hidrolik, güneş, rüzgar, toprak ve jeotermal enerji gibi temiz, yerli ve yenilenebilir kaynaklarının kullanılması bir zorunluluk. İşte tam burada ısı pompası devreye giriyor.
Isı pompası alımı yapılmadan önce ısıtılacak veya soğutulacak alanın doğru şekilde ölçülmesi, seçilecek olan ısı pompasının kapasitesinin binanın alan ve yalıtım durumuna göre belirlenmesi önem taşıyor. Doğru kapasiteli seçilmiş ısı pompası kullanımı, yüksek verimle çalışması sayesinde ısıtma giderlerini büyük oranda düşürüyor. Isı pompalarının enerji tüketimi az olduğundan işletme maliyetlerini de düşürüyor. Üstelik kullanım ömürleri çok uzun olan bu cihazlar alternatif ısı kaynaklarına göre çok daha uzun süre tasarruf sağlıyor.
Hava kaynaklı ısı pompaları, -200 °C dış hava koşullarında dahi yüksek verimlilik ile çalışabilir ve +60/700 °C’lere kadar sıcak su temin edebilirler. Hibrit hava kaynaklı ısı pompası hem kombi hem de ısı pompasının birleştirilmiş hali olarak düşünülebilir. Isı pompası cihazı içerisinde bulunan doğal gaz yakıcı sayesinde cihaz kombi gibi de çalışabilir. Dış ortam sıcaklığına, enerji fiyatlarına ve dahili ısı yüküne bağlı olarak kompresör ile mi doğalgaz öncelikli mi çalışacağına kendi karar verir ve gerektiğinde bunları birlikte kullanır (hibrit çalışma). Böylece daima en ekonomik ve optimum tüketim sağlanır. Yıllık bazda maksimum verim sağlanmış olur.
Isıtma-soğutma kaynağı olarak toprak, ısı pompası cihazlarının en verimli çalışabileceği ideal sıcaklık değerlerine sahip bir kaynak olarak dikkat çekiyor. Yine mevcutta bir su kaynağı varsa bu kaynak, su kaynaklı ısı pompası uygulamalarında değerlendirilerek ilk yatırım farkını 1 yıl hatta 1 yıldan az sürede amorti edebilir. Binalarda Isıtma, soğutma ve sıcak su üretimi, binanın en çok enerji harcayan konularındandır ve bu işlemlerin ısı pompaları ile çözülmesi verimlilikte büyük katkı sağlar.
AB’nin net karbon salımını 2050 yılına kadar sıfırlamayı hedefleyen yaklaşımına en uygun çözümlerden biri olarak gösterilen ısı pompaları, fosil yakıtların yarattığı çevre kirliliği, depolama ve yüksek faturalara son verecek nitelikte. Isı pompasının kullanım ömrü uzun ve daha az bakıma ihtiyaç duyan sistemlerdir. Doğal afet durumlarında güvenlidir. İklim değişikliği, küresel ısınmaya karşı son derece etkili bir sistem olduğu bilinen ve sürdürülebilir ısıtma-soğutma çözümü sunan ısı pompalarının, önümüzdeki dönemde daha da etkili olacağını ve kullanımının yaygınlaşacağını ön görüyoruz.
Türkiye’de şu anda ısı pompası üretimi sınırlı ve yeterli değildir. Firmalar genelde ithalat yapıyor. Isı pompalarında, hava kaynaklı (havadan suya) ürün grubunda elde edilen verilerde ülkemizde ısı pompaları konusunda son 5 yılda kayda değer bir artış gözleniyor ancak bu istenilen düzeyde değil. Bu ürün grubunda son 5 yılda ithalat %140 artış gösterdi. Yurtiçi satış %200 seviyelerine çıktı. Avrupa Isı Pompaları Birliği (EHPA) verilerine göre 2022 yılında rekor kırılarak 3 milyon adet ısı pompasının satışı gerçekleştirilmiştir (havadan- havaya ısı pompaları dahil).
Türkiye’de ise özellikle son 5 yıldır havadan suya ev tipi ısı pompası satışlarında artış olsa da (yaklaşık %63 ) pandemiden ve çeşitli sebeplerden dolayı ısı pompası pazarının Avrupa’daki gibi hızlı ve istenilen seviyede büyüyemediği görülmektedir. 2022 yılında bu artış 2021 yılına göre %4 ile sınırlı kalmıştır.
Bu kapsamda sektörümüz ısı pompası pazarının gelişmesi yönünde çalışmalarını sürdürüyor. Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi ısı pompalarının yaygınlaştırılması için enerji verimliliği ile ilgili AB fonlarının Türkiye’de ısı pompalarına yönelik kullanımın arttırılması, vergi indirim desteği, son kullanıcıya yönelik doğrudan teşvik, düşük faizli banka kredisi ve ısı pompası üretimini geliştirmeye yönelik teşviklerin önümüzdeki süreçte acilen hayata geçirilmesi, sektörümüzün büyümesine ve ülkemizin ekonomisine önemli katkılar yapacağı gibi, ülke olarak Avrupa Yeşil Mutabakat hedeflerine ulaşmamızı kolaylaştıracaktır.
İSKİD olarak dernek bünyemizde ısı pompaları konusuna ağırlık vermek ve etkili çalışmalar yürütmek için 2018 yılında İSKİD Isı Pompası Komisyonu’nu kurduk. Komisyonumuz vasıtası ile teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek üyeler, sektör temsilcileri, kamu kurum ve kuruluşları ile yoğun bilgi paylaşımında bulunuyoruz. Çevre Dostu Isı Pompaları ve Teknolojileri konusunda sektörü ve kamuoyunu bilgilendirmek ve güncel gelişmeleri paylaşmak amacıyla webinarlar organize ediyoruz. Webinar videolarımıza İSKİD’in Youtube sayfası üzerinden ulaşabilirsiniz.
Rusya-Ukrayna Savaşı başta Avrupa olmak üzere enerjide dışa bağımlı ülkeleri etkilerken, alternatif enerji arayışları sürüyor. Bu kapsamda Avrupa ülkeleri ısı pompası kullanımını zorunlu hale getiriyor. Artan enerji krizi ve savaş sonrası tedarikteki belirsizlikler, ülkelerin enerji politikalarını tekrar gözden geçirmesine neden oluyor. Türkiye gibi enerjiyi ithal eden ülkeler için ısı pompası kullanımı enerji maliyetlerini düşürmek için çok önemli hale geliyor. Avrupa Birliği Yeşil Mutabakatı’na göre Avrupa Birliği Komisyonu’nu Avrupa genelinde 2050 yılına kadar sera gazı emisyon oranlarını %55, 2050 yılına kadara da net sıfırlamayı amaçlıyor. Bu kapsamda ülkeler için fosil yakıtların tüketimini azaltarak hidrolik, güneş, rüzgar, toprak ve jeotermal enerji gibi temiz, yerli ve yenilenebilir kaynaklarının kullanılması bir zorunluluk haline geliyor.