BEYAZLATICI KOZMETİK ÜRÜNLERİN ANALİZİ VE YASAL KONUMLAMALARI

Güneşten koruyucu ürünler ve geçtiğimiz yazıda belirttiğimiz bronzlaşma ürünleri ile yakından ilişkili başka bir ürün türü daha vardır. Ancak işlevleri tamamen tersidir. Cilt beyazlatma ürünleri olarak da adlandırılan beyazlatıcı ürünler, melanin biyosentezine farklı mekanizmalarla müdahale ederek ciltte beyazlatma etkisi oluşturan kimyasallar içeren ticari müstahzarlardır. AB’de bunlar kozmetik olarak kabul edilirken ABD’de reçetesiz satılan (OTC) ilaçlar şeklinde ve Japonya’da yarı ilaç olarak kabul edilirler. Bu ürünler doğu ülkelerinde çok popülerdir. Bronz teni tercih eden batılıların aksine, dünyadaki çoğu insan açık teni daha güzel buluyor. Genellikle cilt beyazlatma ürünleri, etkinliklerini artırmak için hidroksiasitler (glikolik, laktik veya malik asitler) veya salisilik asit gibi peeling kimyasalları da içerebilir. Çünkü bu kimyasallar ölü cilt hücrelerini uzaklaştırarak görevi yapar. Böylece beyazlatıcı etkenlerin kullanımını kolaylaştırmaktadır. Ayrıca bronzlaşmayı önlemek için, kullanıcıların cildini güneş ışığından korumak için güneş koruyucu maddeler eklenir.

Bronzlaşma ürünlerinde olduğu gibi içerdikleri aktif maddeler için olumlu bir liste yoktur. Bununla birlikte, antioksidatif özelliklere sahip farklı kimyasalların bir cilt ağartma fenomenine neden olduğu ileri sürülmüş ve başka yerlerde de çalışmalara konu olmuştur. Ayrıca aşağıda sıralanan bazı beyazlatıcı etkenlerin, antioksidan, yumuşatıcı, şelatlayıcı ve/veya tamponlama özellikleri gibi cildi beyazlatmak dışında başka işlevleri de olabileceğini belirtmekte fayda var.

Beyazlatıcı ajan olarak kullanılan en popüler bileşikler arbutin (ARB), askorbik asit (AA), azelaik asit (AZA), hidrokinon (HQ) (ve monometili (HQMM), monoetil (HQME) ve monobenzil (HQMB) eterler, kojik asit (KA), fitik asit (PA)ve diğerleri arasında retinoik asit (RA) maddeleridir. Kararsız oksidatif özellikleri nedeniyle KA, dipalmitik esteri vasıtasıyla, yani kojik dipalmitat (KDP) olarak kozmetiklere son zamanlarda eklenmiştir. Aynısı, askorbil palmitat (AP), askorbil dipalmitat (ADP), askorbil stearat (AS), magnezyum (veya sodyum) askorbil fosfat (MAP, SAP) ve daha yakın zamanda askorbil olarak bulunan AA ile olur. Ayrıca, bu türevlerin, yeni preparatları formüle etmek için ilginç olabilecek ana bileşiğin çözünürlük özelliklerini değiştirdiği belirtilmelidir. ARB içeren Arctostaphylos uva ursi ve Arbutus unedo özleri gibi bitki özleri de kullanılmıştır. Cıva içeren kozmetik müstahzarlar yıllardır ABD’de cilt ağartma maddeleri olarak kullanılmış, ancak günümüzde bilinen tehlikeler ve cilt ağartma maddesi olarak şüpheli etkinliği nedeniyle cıvanın bu şekilde kullanılmasına artık izin verilmemektedir. Ne ki AB bu amaçla cıva bileşiklerinin kullanımına dahi izin vermez.

Cilt ağartma ürünleri için yayınlanan Geçici Final Monograf’a göre (FR, 1982) cilt ağartıcı OTC ürünlerinde (%1,5 ila %2 arasında değişen konsantrasyonda) FDA onaylı tek kimyasal olduğu için HQ’ya özel dikkat gösterilmelidir. AB Kozmetik Direktifinin 24. uyarlamasından (Komisyon Direktifi 2000/6/EC) bu yana zararlı yan etkileri nedeniyle bu bileşiğe bir ağartma maddesi olarak AB çerçevesinde izin verilmemektedir. O zamandan beri, AB Kozmetik Direktifi kapsamında, yalnızca saç boyama maddesi olarak veya yapay tırnaklarda kullanılmasına izin verilmektedir. Ancak, bu hidrokinon bazlı ürünlerin kozmetik yerine farmasötik olarak kabul edildiği cilt lekelerinin tedavisi için tıbbi reçete altında kullanılabilir. HQMM’nin katı kullanım koşulları altında yapay tırnak sistemlerinde kullanılmasına AB Kozmetik Direktifi tarafından da izin verilirken, kozmetik ürünlerde HQME ve HQMB yasaklanmıştır. Japonya’da HQMB’nin kozmetik amaçlı kullanımı da yasaktır. AB çerçevesinde RA’ya da izin verilmez. Birçok dermatolojik yan etki ve kanserojen özellik, HQ kullanımına atfedilmiştir. Dermatit ayrıca RA’nın topikal uygulamasına da atfedilmiştir. KA’nın belirli alerjenik özelliklere ve AZA’ya da neden olmuş, ancak yukarıda bahsedilen vakalardan daha az ölçüde olduğu bulunmuştur.