Bilirkişi Kanunu Nedir?

Bilirkişi kanunu nedir? 6754 sayılı bilirkişi kanunu, bilirkişi olmak isteyenlerde bulunması icap eden özellikleri, eğitimlerini, seçilme biçimini ve nasıl teftiş edileceğini açıklar. Bilirkişilik kanunu, gerek adli gerekse de idari yargı alanlarındaki, bütün bilirkişilik etkinliklerini kapsar.

Bilirkişilik Nedir?

Cezai yargılama işlemlerinde, uyuşmazlıklara mevzu olan problemlerin çözüme kavuşturulması eksperlik, özel ya da teknik bir bilgi gerektiği zaman müracaat edilen hukuk kuruluşuna bilirkişilik ismi verilir. Bilirkişilik gerek soruşturma gerekse de kovuşturma adımında geçerli olur. Soruşturma adımlarında Cumhuriyet savcıları, kovuşturma adımlarında ise hâkim aracılığıyla bilirkişi vazifelendirilmesi yapılabilir.

Bilirkişi Olmak İçin Gerekli Olanlar Nelerdir?

6754 sayılı yasayla resmi bir hukuk kuruluşu olan bilirkişilik, kimi niteliklerin de bulunmasını zaruri kılar.

Bilirkişi olabilmek için gereken şartlar, şöyle sıralanabilir;

• Fiili ehliyetin bulunması
• 25 yaşının tamamlanmış olması
• Bilirkişilik yapılacak alanda, minimum beş sene çalışmış olmak
• Bilirkişilik ana eğitiminin bitirilmiş olması
• Disiplin mevzularından ötürü, memurluktan men edilmiş olmamak
• Yasada işaret edilen, devlete karşı yapılan hataları yapmamış olmak

Bilirkişi olarak vazife görmek isteyen kişiler tarafından, gereken belge ve evraklar ile bölgede bulunan adliye mahkemelerinin adalet komisyonlarına müracaat edilmesi gerekir. Müracaatın uygun bulunması halinde bu kişiler, bilirkişi listesine ilave ediliyor.

Bilirkişinin Yükümlülükleri Nelerdir?

Bilirkişilerin yetki ve haklarının yanında, yönetmelik ve kanunlarda ifade edilen kimi yükümlülükleri de vardır.

Bu yükümlülükler aşağıdaki gibi sıralanır;

• Vazifeyi kabul yükümlülüğü: Normal koşullarda bilirkişilerin vazifeyi kabul etme mecburiyeti bulunmaz. Buna karşın resmi ve listeye kaydedilmiş olan bilirkişiler, Mahkemelerin ya da cumhuriyet savcılarının verecekleri vazifeleri kabul etmekle mükelleftir. Bilirkişi olarak vazife verilen kişiler, vazifeyi kabul etmelerinin akabinde yasada belirtilen durumlar haricinde vazifeden ayrılamaz.
• Davete katılma ve ant içme yükümlülüğü: Bilirkişilerin kendilerine gönderilen yazılı davete katılma mecburiyeti vardır. Bu bilirkişiler ayriyeten ant içmek de zorundadır. Listede bulunmayan bilirkişiler ise vazifeyi onayladıktan sonra her dava için ant içmek zorundadır.
• Bildirim yapma yükümlülüğü: Bilirkişiler, kendilerine vazife olarak verilen dava konusunun uzmanlık alanına girmediğini ya da kendisinin yeterli olmadığını anladığı anda, vazife verilen makama bu konuyu söylemek zorundadır. Ayriyeten tarafsızlığı etkiye uğratacak bir husus varsa bunu da söylemekle yükümlüdür.
• Fen ve bilimle uyumlu beyanda bulunma yükümlülüğü: Bilirkişiler, kendilerine verilen konuyla alakalı analiz neticelerini, fen ve bilim ışığında ortaya koymak zorundadırlar. Bilhassa bu konuda oy verme durumları mevzubahis ise kişisel düşüncelerden çok bilimsel ispatlara göre davranılmalıdır.
• Taraflı davranmama ve vazifeyi yerine özenle getirmeme yükümlülüğü: bilirkişilerin, davada taraf olan kişilerle mali, ailevi veyahut şahsi bir bağlantılarının bulunmaması gerekir. Bilirkişiler bu bağlamda, raporlarını tamam anlamıyla tarafsız olarak ve en ince ayrıntılarına kadar araştırıp yerine getirmelidir.
• Sır tutma yükümlülüğü: Bilirkişiler, üstlerine vazife verilen dava konusu ile alakalı ulaştıkları belge ve bilgileri, üçüncü kişilerle paylaşamaz ve bu kişilerin faydasına olacak biçimde kullanamazlar. Aksi takdirde TCK kapsamı içerisinde cezalandırılırlar.
• Vazifeyi bizzat yerine getirme yükümlülüğü: Bilirkişiler, kendilerine verilen vazifenin bir bölümünü ya da hepsini bir başka kişiye devredip yaptıramaz. Verilen vazifeyi bizatihi kendilerinin gerçekleştirmesi lazımdır.
• Oy ve düşüncesini vaktinde bildirme yükümlülüğü: Bilirkişiler, vazifelerini kendilerine tanınan süreler içerisinde bitirmek zorundadırlar. Oy kullanmaları icap ediyorsa, yazılı ya da sözlü olarak istenilen vakitte hazır bulunup, oy kullanmak zorundadırlar.

Bilirkişilerin, sözü geçen mükellefiyetlerini yerine getirmemeleri halinde, savcı ve hâkimler tarafından reddedilebilirler. Ayriyeten bahsi geçen davada taraf olan kişilerin de başka bir bilirkişiye vazife vermesi istenebilir.

Bilirkişilere Vazife Verilmesi Nasıl Olur?

Mahkeme veya cumhuriyet savcılığı tarafından bilirkişiye vazife verilmesinde iki hususun tazmin edilmesi gereklidir. Bunlardan ilki, bilirkişinin yürütmesi istenen vazifeler alenen belirtilmeli ve gerekiyorsa yanıt istenen sualler de sorulmalıdır. İkincisiyse bilirkişinin söz konusu vazifeyi tamamlayacağı sürenin net olarak belirtilmesidir.

Bilirkişilerin Vazife Süresi Nasıl Tayin Edilir?

Bilirkişilerin vazife süresi tayin edilirken, verilen vazifenin niteliği göz önünde bulundurulur. Vazifenin niteliği ne olursa olsun bu sürenin üst limiti 3 ay ile kısıtlıdır. Kimi durumlarda, vazifenin niteliğine bağlı olarak bilirkişinin isteğiyle bu süre, bilirkişiye vazife veren makam tarafından 3 ay daha uzatılabilir. Bu uzatma ise yalnızca bir kez yapılabilir.​​​​​​

Bilirkişiler Vazifelerini Nasıl Yerine Getirirler?

Bilirkişiler vazifelerini yerine getirirken, farklı yollar izleyebilirler. Bilirkişiler gerekli olduğu durumlarda, hâkimler veya Cumhuriyet savcılığı aracılığı ile taraflara konuyla alakalı soru yöneltebilirler. Bilirkişiye vazife veren makamın müsaade etmesi halinde, bilirkişiler taraflara doğrudan da soru yöneltebilirler. Aynı biçimde gereken kişilerle teknik bilgi almak üzere bağlantı kurabilir veyahut resmi belge temin edebilirler.

Bilirkişi Raporu Nasıl Hazırlanır?

Bilirkişiler, kendilerine tanınan müddet içerisinde verilen görevle alakalı netice raporunu hazırlamak, imzalı bir biçimde vazifeyi veren makama bırakmak zorundadırlar.

Bilirkişi raporunda aşağıdaki hususların bulunması lazımdır;

• Dosya numarası ve vazife vermenin gerçekleştiği merci
• Davanın taraflarıyla alakalı bilgiler
• Vazife vermenin gerçekleştiği tarih ve zamanı
• Yapılan incelemenin konusu ve bilirkişiden istenen maddi unsurlar
• İncelemenin hangi yöntemlerle gerçekleştiği
• Teknik ve bilimsel dayanaklar
• Netice (delilli olarak)
• Raporun tertip edildiği tarih
• Bilirkişinin imzası ve onunla alakalı kimlik bilgileri

Netice raporuyla beraber, alınan belgeler de vazifeyi veren makama bırakılır.