Prof. Dr. Ali Uzun*
İçel Sanat Kulübü (İSK) ismini 1990’lı yıllarda Mersinli ODTÜ öğrencilerimden duymuştum.
Ankara’da yaşadığım için, emekli olduğum 2017 yılına dek Kulüp’le hiçbir bağım olmadı.
Aralık 2017’de oğlum Doç. Dr. Çağlar Uzun Kulüp’te kişisel bir resim sergisi açtı. Bu sayede Başkan, Kulüp çalışanları Siren Hanım, Saadet Hanım ve Kadir Bey’le tanışma ve sohbet fırsatı buldum.
Onların da teşvikiyle Ekim 2018’de M. İlhan- A. Uğural Sanat Galerisinde ikinci kişisel mozaik sergimi açtım.
Sergi sürecinde Kulüp kitaplığındaki yayınları karıştırırken, İSK Aylık Bülten’lerinin ciltli yıllıklarıyla karşılaştım. Elime rastgele aldığım bir yıllıktaki yazıları, şiirleri okumaya başladım. Çok değişik alanlarda kaleme alınmış yazıları kapsamlı ve düzeyli buldum.
O arada Kulübe üye oldum ve yeni üye heyecanıyla Bülten’e bir katkıda bulunmak istedim. Yıllıkları yayına başladığı yıldan (1992) 2018’e kadar sayfa sayfa (yaklaşık 12000 sayfa) okuyup incelemeye koyuldum. İnceleme bir aydan fazla sürdü. Beğeniyle ve giderek artan bir sempatiyle okuduğum, özenle yazılmış yazılar arasında İSK etkinliklerini, geçmişten bu güne, sayısal bir perspektifle ele alan bir çalışmaya rastlamadım. Bu durum bende bir boşluk/eksiklik hissi yarattı.
Akademik deyimle, bu boşluğu doldurmak için etkinliklerin 27 yıllık (1992-2018) serüveninin sayısal bir değerlendirmesini yapmaya karar verdim. Okumakta olduğunuz bu çalışma Bülten için hazırlamayı planladığım bir yazı dizisinin ilk denemesidir.
Çalışma İSK’nün sanatsal-kültürel etkinliklerinin sayısal bir değerlendirmesiyle sınırlıdır.
Veri yetersizliği vb. nedenlerle aşağıda sıralanan etkinlikler değerlendirmeye alınmamıştır.
Çalışmanın dayandığı veriler (etkinlik sayıları) esas olarak Aylık Bülten’lerde “Kulüp’ten Haberler” başlığı altında verilen etkinliklerden derlenmiştir.
Tabii, sayısal/istatistiksel bir çalışma söz konusu olduğundan, gerçekleşmiş çok sayıda (2300 kadar) etkinliği “ sayma” ve niteliğine göre gruplama ve/veyasınıflandırma sürecinde bir sayım hatası kaçınılmazdır. “Eğitimli bir tahminle” (educated guess) bu hatanın %5 civarında olduğunu söyleyebiliriz.
Etkinlikler türüne göre; “ Sergi” , “ Edebiyat” , “ Müzik” , “Akademik/Bilimsel” olmak üzere dört “ Temel Etkinlik Alanı” ile bunların hiç birine girmeyen etkinliklerin yer aldığı “ Diğer” başlığı altında sınıflandırılmıştır. Her bir sınıfa düşen etkinlik sayıları Tablo 1’de görülmektedir.
Tablo 1’e ait dipnotlarda da belirtildiği gibi, “ Sergi” grubunda; resim, fotoğraf, heykel, takı, el sanatları, mozaik, öğrenci grupları resim çalışmaları vb. kişisel-karma sergiler bulunmaktadır. “ Edebiyat” grubu her türden kitap tanıtımı, söyleşi/imza etkinliği, edebiyat buluşmaları, şiir geceleri vb. kültürel etkinlikleri içermektedir. “ Müzik” başlığı altında ise konserler, İSK Müzik Toplulukları ve Koroların Kulüp bünyesinde ya da diğer mekânlardaki etkinlikleri, öğrenci resitalleri vb. etkinlikler toplanmıştır. “ Akademik” grupta Arkeoloji Günleri, Felsefe Söyleşileri, Mitoloji Günleri vb. bilimsel ve/veya kültürel etkinlikler yer almaktadır. “ Diğer” gruptaki sayılar, dört “ Temel Etkinlik Alanı” dışında kalan; dia, slayt/saydam gösterisi, panel, açık oturum, konferans, anma, tiyatro, şov “ Serbest Zaman Etkinlikleri”, “Sinema Günleri-film gösterileri”, “Kanlıdivane” ve “ Gözne” etkinliklerine katılımları göstermektedir.
Çalışmada iki etaplı bir yöntem uygulanmıştır. (1) Sayılan şeyler aynı türden olmadığı için, ilk etapta farklı “ Alanlarda” gerçekleşen etkinlikleri saymak bir “ sayma kuralı” tanımlamayı gerektirmiştir. Tablo 1’de görülen sayılar bu kurala göre elde edilmiştir. (2) Eldeki bu sayısal veriler “ İstatistiksel Betimleme Yöntemiyle” irdelenmiş ve bulgular tablo ve grafiklerle görselleştirilerek “ Bulgular” bölümünde sunulmuştur.
“Sergi” , “ Edebiyat” , “ Müzik” ve “ Diğer” alanları için her etkinlik bir “ birim” olarak alınmış ve sayım o şekilde yapılmıştır. Örneğin, her hangi bir sergi (kişisel ya da karma olsun, kaç gün sürerse sürsün ve kaç izleyici toplarsa toplasın) bir (1) adet etkinlik olarak sayılmıştır. Benzer bir durum “ Edebiyat”, “Müzik” ve “Diğer” alanları için de geçerlidir.
Bir “ Edebiyat” söyleşisi ya da bir “ Müzik” dinletisi, kaç dakika sürdüğüne ve kaç dinleyici topladığına bakılmaksızın, bir adet etkinlik olarak değerlendirilmiştir.
Ancak, “ Akademik/Bilimsel” etkinlikleri saymaya gelince, yukarıda tanımlanan sayma kuralını değiştirme (modifiye) ihtiyacı doğmuştur.
Bu ihtiyaç şöyle açıklanabilir: Söz gelimi bir saat süren bir “ Edebiyat” söyleşisini ya da “ Müzik” dinletisini (yukarıda vurgulandığı gibi) bir puanla değerlendirirken, 3 gün süren ve günde 10-15 bildirinin sunulduğu bir “ Arkeoloji” toplantısını da bir puanla değerlendirmek, hangi açıdan bakılırsa bakılsın, dengeli ve hakça bir sayım olmaz. Arka plandaki bu düşünce doğrultusunda Arkeoloji Günlerinin ağırlıklı olduğu bilimsel toplantı oturumlarında her konuşma ya da sunulan her bildiri bir puan sayılmıştır.
Tablo 1’e ilk bakışta görüleceği gibi (yukarıda tanımlanan sayma kuralına göre) Kulüp 27 yılda toplam 2311 etkinlik üretmiştir. Hemen hiçbir etkinliğin yapılmadığı Temmuz ve Ağustos aylarını düşersek, bu sayı ayda ortalama 8.5 etkinlik demektir.
Öte yandan 2311 etkinliğin “ Alanlara” dökümü şöyledir: “ Sergi” 895 (%37.8), “ Edebiyat” 260 (%11.2), “ Müzik” 267 (%11.5), “ Akademik” 485 (%21) ve “ Diğer” 404 (%17.6). Bu dağılım Şekil 1’de bar grafikleriyle görselleştirilmiştir.
Bir başka değerlendirme; dört “ Temel Alan” olarak adlandırılan etkinlikler aslında sanat ya da kültür ağırlıklı iki gruba indirgenebilir. “ Sergi” ve “ Müzik” sanat; “ Edebiyat” ve “ Akademik” ise kültürel etkinlik olarak düşünülürse, sanatsal etkinliklerin ağırlığı %50.2, kültürel etkinliklerin ağırlığı %32.2 ye ulaşmaktadır. Bu son değerlendirmede, “ Diğer Alanlar” grubunda gerçekleşen %17.6 oranındaki etkinlikler (seçim anketlerinde kararsız oyların partilere dağıtımı gibi) orantılı olarak iki alana dağıtıldığında Kulübün sanatsal ve kültürel etkinlikleri, sırasıyla yaklaşık %60 ve %40 ‘a yükselmektedir.
Şekil 2 toplam etkinlik sayılarının yıllara göre değişimini vermektedir. Yine ilk bakışta görülebileceği gibi, Kulüp etkinliklerini 1992-2008 ve 2009-2018 olarak iki evrede değerlendirmek daha uygun olacaktır. İlk evrede etkinlik sayısı 1992’deki minimum 24 değerinden 2008’deki maksimum 137’ye çıkmıştır. Bu, yaklaşık 2 günde bir (gün aşırı) etkinlik demektir. 24 ve 137 sınır değerleri arasında gözlenen dalgalanmaya rağmen, 1992’den 2008’e hızlı bir büyüme eğilimi (trend) söz konusudur.
2008 yılını izleyen ikinci evrede ise en çarpıcı gözlem etkinlik sayısındaki sert düşüştür (2008’deki 137 etkinlikten 2010’daki 55’e gerileme). Bu düşüşün arkasında yatan nedenlerin; Kulübe ait (Kulüp kullanımında bulunan) mekânların kaybedilmesi, geniş çaplı tadilat vb. fiziksel mi yoksa ülkenin içinde bulunduğu olumsuz sanat-kültür ikliminden mi kaynaklandığı hususları bu çalışmanın ilgi alanı dışındadır.
Neyse ki etkinliklerde 2010 yılından itibaren başlayan yeni atak küçük dalgalanmalarla 2018’kadar sürmüş ve 2010’daki 55 sayısından (ikiye katlanarak) 2018’deki 112 seviyesine çıkmıştır.
Bütünsel bir bakışla, yukarıda sözü edilen iki evreyi birlikte düşünürsek, 1992’den 2018’e etkinlik sayısında önemli bir artış olduğu görülür.
Benzer şekilde, “ Temel Alanlardaki” yıllık etkinlik sayıları Şekil 3’te verilmektedir. Grafikte en göze çarpan husus 1992-2004 döneminde “ Sergi” sayısındaki artıştır. İzleyen yıllarda trend aşağı doğru dönmüş, yıllık sergi sayısı 2014’te 63 iken 2018’de 25’e gerilemiştir. “ Edebiyat”, “Müzik” ve “Akademik Alanlarında” yıllık etkinlik sayıları küçük iniş-çıkışlarla 5 ile 30 arasında seyretmiştir.
Tablo 1. İSK “Temel Etkinlik Alanları”/Etkinlik Sayıları
| Yıl | Sergi 1 | Edebiyat 2 | Müzik 3 | Akademik 4 | Diğer 5 | Toplam |
| 1992 | 10 | 8 | 1 | 0 | 5 | 24 |
| 1993 | 13 | 9 | 2 | 0 | 8 | 32 |
| 1994 | 20 | 0 | 16 | 8 | 15 | 59 |
| 1995 | 27 | 0 | 0 | 11 | 17 | 55 |
| 1996 | 25 | 0 | 0 | 11 | 12 | 48 |
| 1997 | 34 | 3 | 9 | 23 | 20 | 89 |
| 1998 | 46 | 4 | 4 | 23 | 15 | 92 |
| 1999 | 47 | 8 | 13 | 8 | 11 | 87 |
| 2000 | 38 | 3 | 5 | 22 | 7 | 75 |
| 2001 | 39 | 7 | 6 | 8 | 2 | 62 |
| 2002 | 40 | 6 | 10 | 21 | 8 | 85 |
| 2003 | 57 | 8 | 3 | 23 | 6 | 97 |
| 2004 | 63 | 6 | 13 | 32 | 14 | 128 |
| 2005 | 37 | 3 | 5 | 22 | 5 | 72 |
| 2006 | 50 | 5 | 19 | 26 | 7 | 107 |
| 2007 | 43 | 9 | 13 | 23 | 31 | 119 |
| 2008 | 57 | 14 | 11 | 30 | 25 | 137 |
| 2009 | 43 | 11 | 14 | 18 | 23 | 109 |
| 2010 | 20 | 9 | 4 | 15 | 7 | 55 |
| 2011 | 24 | 17 | 7 | 14 | 8 | 70 |
| 2012 | 20 | 17 | 30 | 11 | 17 | 95 |
| 2013 | 20 | 22 | 14 | 13 | 14 | 83 |
| 2014 | 32 | 16 | 18 | 19 | 23 | 108 |
| 2015 | 23 | 10 | 15 | 14 | 16 | 78 |
| 2016 | 25 | 27 | 15 | 31 | 35 | 133 |
| 2017 | 17 | 23 | 13 | 25 | 22 | 100 |
| 2018 | 25 | 15 | 7 | 34 | 31 | 112 |
| Toplam | 895 | 260 | 267 | 485 | 404 | 2311 |
| % | 38.7 | 11.2 | 11.5 | 21 | 17.6 | 100 |
1 Resim, fotoğraf, heykel, takı, mozaik, el sanatları öğrenci grupları resim çalışmaları vb. kişisel-karma sergiler.
2 Her türden kitap tanıtım, söyleşi/imza etkinliği, edebiyat buluşmaları, şiir geceleri vb. kültürel etkinlikler.
3 Konserler, İSK Müzik Toplulukları ile Koroların Kulüp bünyesinde ya da dışarıda gerçekleştirdikleri etkinlikler, öğrenci resitalleri vb. etkinlikler.
4 Arkeoloji Günleri, Felsefe Söyleşileri, Mitoloji Günleri vb. bilimsel/akademik etkinlikler.
5 Dört Temel Etkinlik Alanı dışında kalan dia, slayt/saydam gösterileri, panel, açık oturum, konferans, anma, tiyatro, şov, Serbest Zaman Etkinlikleri, Sanat Sokağı Etkinliği, Tarih/Kent tarihi Çalışmaları, Sinema Günleri-film gösterileri, Kanlıdivane, Gözne Etkinliklerine katılım vb
İSK 1992’den 2018’e (27 yılda) toplam 2311 etkinlik gerçekleştirmiştir. Yıllık etkinlik sayısı 1992’de 24 iken 2008’de 137’ye (maksimum) yükselmiş ve 2018’de 112 olmuştur.
Etkinliklerin yaklaşık %60’ı sanat %40’ı kültür ağırlıklıdır. Sanatsal etkinliklerin yaklaşık %40’ı sergiler, kültürel etkinliklerin %20’si Arkeoloji Günleri, Felsefe Söyleşileri, Mitoloji Günleri vb. bilimsel ve/veya akademik toplantılardan oluşmuştur.
Sayılara dayalı bu betimsel çalışma umarız Kulüp yönetimlerine etkinlik politikası oluşturma çabalarında yardımcı olur.
Öte yandan, üyelerin cinsiyet, yaş, eğitim ve meslek profilleri ile İSK Aylık Bülten’i tasarımı, içeriği, sunumu ve Bülten’e hangi üyelerin ne ölçüde katkı verdiği de dahil çeşitli konularda üye düşünce ve görüşlerinin anketler aracılığıyla derlenmesi, etkinliklere üye katılımını artırma ve sinerji yaratma açılarından kuşkusuz yararlı bir etkinlik olacaktır.
Şekil 1: Etkinliklerin Temel Alanlara dökümü, 1992-2018 toplamları
Şekil 2: Etkinlik sayılarının yıllara göre dağılımı, 1992-2018
Şekil 3: Temel Alanlardaki Etkinlik sayılarının yıllara göre dağılımı
*Emekli, ODTÜ