Boşanmaya yola açan olaylar nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası; boşanma davasını açan dava dilekçesiyle ya da bu davaya karşı davalı tarafından verilecek cevap dilekçesi ile açılabilir. Maddi ve manevi tazminat davası boşanmanın fer’i niteliğinde bir talep (ek talep) olduğundan boşanma davasının dava dilekçesi ya da cevap dilekçesi ile talep edilmesi mümkün hale gelmektedir. Bu şekilde, yani boşanma davası dilekçesiyle veya cevap dilekçesiyle, talep edilen maddi ve manevi tazminat için ayrıca harç veya gider avansı alınmaz.
Dava ya da cevap dilekçesi ile ileri sürülmeyen maddi ve manevi tazminat talepleri, boşanma davası devam ederken de ayrı bir dava şeklinde açılabilir. Bu durumda ya davaların birleştirilmesine ya da boşanma davasının tazminat davası için bekletici mesele yapılmasına, yani boşanma davası bittikten sonra tazminat davasına devam edilmesine karar verilir.
Boşanma davasındaki vakıalar sebebi ile dava dilekçesinde ya da cevap dilekçesinde talep edilemeyen maddi ve manevi tazminat talepleri boşanmanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içerisinde ayrı bir dava şeklinde de açılabilir.
Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar (TMK m.178). Bu şekilde açılacak davalarda görevli mahkeme Aile Mahkemesi olarak düzenlenmiştir. Yetkili mahkeme genel yetki kurallarına göre davalının ikametgahı mahkemesi olacaktır. Ayrıca bu şekilde açılacak davalar nispi harca tabi olacaktır.
Tarafların eşit kusurlu olduklarının mahkemece tespit edilmesi durumunda tarafların birbirlerinden maddi ve manevi tazminat talep etme hakları bulunmamaktadır.
1-Boşanmada manevi tazminat isteyen kusursuz ya da daha az kusurlu olmalı ..Aksi söylemle , ağır kusurlu olan ,tam kusurlu olan , eşit kusurlu olan eş diğerinden manevi tazminat isteyemez.
2-Kendisinden tazminat istenen taraf kusurlu olmalı .
3-Zarar koşulu gerçekleşmelidir.Yani , manevi tazminat isteyen eşin , boşanma nedeniyle kişisel değerlerinin zedelenmesi gereklidir.Örneğin , evlilik içinde yaşanan olaylar tazminat talep eden eşe derin üzüntü vermeli, psikolojik buhran yaratmalı , elem vermeli, ağır utanca sürüklemeli ..Bu duyguların hepsinin bir arada olmasına gerek yoktur.Yalnızca bir duygunun varlığı dahi tazminat istemeye yeterli olabilir.
4-Nedensellik bağı gerçekleşmeli yani bu zarar boşanma nedenine bağlı olarak gerçekleşmeli yani başka bir nedenle şayet bu manevi çöküş boşanmaya konu edilen olay ya da olaylara bağlı değilse tazminat talep edilemez.
5-Hukuka aykırılık koşulu bulunmalıdır. Yani, zarar kendisinden tazminat talep edilen kişinin hukuka , ahlaka , örf ve adete aykırı bir davranışı sonucu gerçekleşmelidir. Hukuka aykırılık oluşmazsa verilmez. Örneğin barışma, af, hoşgörü, salt boşanma, dava sırasındaki savunmalara dayalı tazminat verilmez.
Boşanmanın eki olan manevi tazminat talepleri harca tabi değildir.Ancak boşanmanın eki olmayan bağımsız bir manevi tazminat davası ise aile mahkemesinin görevi değildir. Asliye hukuk mahkemesinde açılması gereken dava harca bağlıdır.
6-Manevi tazminat verilmesi için mutlaka talep eden eşin mahkemeye verdiği dilekçesinde talep olmalıdır yani istem olmadan tazminat değerlendirilmez. İstek belirli olmalı yani parasal olarak somut bir talep yazmalı.
7-Dava mutlaka boşanma ile sona ermelidir. Yani, hakim boşanma davasında reddetmişse, tazminat da verilemez.
Davalar arasında bağlantı bulunması durumunda, davaların birleştirilmesine karar verilir ( HMK m. 166/1). Davaların aynı veya birbirine benzer sebeplerden doğması ya da biri hakkında verilecek hükmün diğerini etkileyecek nitelikte bulunması durumunda bağlantı varsayılır (HMK m. 166/4).
Boşanma davalarında tarafların kusurlarının belirlenmesi, boşanmanın eki niteliğinde bulunan maddi-manevi tazminat (TMK m. 174/1-2), yoksulluk nafakası ( TMK m. 175) gibi taleplerin sağlıklı değerlendirilerek doğru karar verilebilmesi bu davaların birlikte görülmesi ve delillerin birlikte değerlendirilmesiyle mümkündür. Davacı-karşı davalı kadın temyiz dilekçesi ile; Asliye Hukuk (Aile Mahkemesi sıfatıyla) 2020/154 esas sayılı dosyası ile boşanma davası açtığını, eldeki davalar ile açılan davanın birleştirilmesini talep etmiştir.
Buna göre, davalar arasında bağlantı bulunduğu anlaşılmakla, eldeki boşanma davaları ile kadın tarafından açılmış olan davanın birleştirilerek, davaların esası hakkında hüküm kurulması gerektiğinden hükmün bozulmasına karar verilmesi gerekmiştir (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi – Karar: 2021/9176 ).
Tazminat sorumluluğundan söz edilebilmesi için mutlaka bir zararın mevcudiyeti gerekir. Boşanmada tazmin edilecek maddi zarar ise mevcut veya beklenen menfaatin ihlalidir. Boşanmada maddi zararın konusunu oluşturan mevcut menfaatler, evlilik birliğinin taraflara getirdiği yararlardır. Buna göre mevcut menfaate örnek olarak davalı tarafın evlilik birliğinin giderlerine katılması ve eşine yardımcı olması veya davalı eşin sigortasından yararlanılması gösterilebilir.
Beklenen menfaatler ise evlilik birliği devam etse idi ileride gerçekleşmesi beklenen ancak boşanma nedeniyle gerçekleşemeyecek olan menfaatlerdir. Boşanma yüzünden kaybedilen miras hakkı buna örnek olarak gösterilebilir. Elbette boşanma davası nedeni ile maddi tazminat talep edilebilmesi için tazminat talebinde bulunan tarafın zararının, evlilik birliğinin sona ermesi nedeniyle ortaya çıkmış olması gerekir.
Yani boşanma ile zarar arasında nedensellik bağı bulunmalıdır. TMK m.174/1 kapsamındaki maddi tazminat isteği boşanmanın eki niteliğinde olup boşanma davası ile birlikte ileri sürüldüğünde ayrı bir harca tabi değildir. Ancak düğün gideri istemi, evlilik birliği için yapılan masraflar, mal rejimi ile ilgili istekler gibi boşanmanın eki niteliğinde olmayan maddi tazminat istemleri ise ayrıca bir harç ödenmek suretiyle ileri sürülebilir.
Bu konu hakkında benzer makaleler için tıklayın