Çek ve Senedin İptali Nasıl Yapılır? Konusu son dönemde çek kanunun da değişmesi ile iptalinin yollarındaki konunun araştırılması söz konusu olmaktadır.
Çek, bir kimsenin, bankadaki hesabından belgede yazılı miktar kadarının belgede adı yazılı olana ya da onun belgeyi havale ettiği kimseye ya da belgeyi taşıyana ödenmesi için düzenlediği, belli biçim ve özelliği olan yazılı belge olarak tanımlanabilir Türk Ticaret Kanunu’nda sınırlı sayıda belirlenmiş olan kambiyo senetlerinden biridir.
Ticaret hukukunda, kambiyo senetleri, hisse senedi gibi kıymetli evrakların bir alt türü olarak incelenen senetlerdir.
Poliçe, bono, çek gibi türleri bulunur. Dolayısıyla, çekler de bu kambiyo senetlerinden biridir. Diğer kıymetli evraklardan en büyük farkı ise el değiştirme özelliklerinin oldukça yüksek olmasıdır. Bu özelliğinden dolayı kambiyo senetleri, ticari işlemlerin vazgeçilmezi olmuş ve kredi gibi bir ödeme aracı olarak kabul görmüştür.
Senet terimini bir hukuki terim olarak incelediğimizde hukuksal bir işlemi saptayan resmi belge olarak ifade etmemiz mümkünken konumuzla ilgili olarak seneti bir kimsenin ödemeye ya da yapmaya borçlu olduğu şeyi göstermek üzere imzalayıp ilgiliye verdiği belge olarak tanımlayabiliriz. Ödenmeyen bir senetin tahsili bakımından işletilecek takip prosedürüne karar vermek bakımından senetin niteliğine bakılmaktadır. Senet adi nitelikte bir senet olabileceği gibi Türk Ticaret Kanunu anlamında düzenlemiş olan kambiyo senetleri niteliğini haiz olan çek , bono ve poliçede olabilir. Adi nitelikli senetler bakımından genel haciz yolu takip edilecekken kambiyo senedi olduğunda İcra İflas Kanununda belirtilen kambiyo senetlerine özgü takip yolu işletilmelidir.
Kıymetli evrakları piyasalarda para olarak kullanılan üzerinde hak yazılı olan belgeler olarak tanımlamak mümkündür.
1-Kambiyo Senetleri
a-Bono
b-Çek
c-Poliçe
2.Menkul Kıymetler
a-Hisse Senetleri
b-Tahviller
c-Hazine Bonoları
d-İpotekli Borç Senetleri
Kıymetli evrakın ziyaı, bu evrakın hamilin elinden iradesi dışında çıktığını ve kimin elinde bulunduğunun belirlenmesinin de imkan dahilinde olmadığını ifade etmektedir. Dolayısıyla kıymetli evraklardan olan senedin ziyaı hali de bu şekildedir Bu gibi durumlarda, açıklayacağımız üzere başvurulabilecek birtakım imkanlar bulunmaktadır.
Çek ve senetler hukuki tabirle kambiyo senetleri olarak adlandırılmaktadır. Bu senetlerin kaybolması halinde özellikle bedelleri de yüksek meblağlar ise ciddi sorunlar baş göstermektedir. Bu duruma Türk Ticaret Kanunumuz ve yürürlükteki sair mevzuat hükümleri çözümler getirmiştir. Müşteri çeklerini kaybeden çek hamiline ( fiilen elinde bulunduran dolayısıyla hak sahibi olan son kişiye ) çekin keşidecisine karşı ( çeki düzenleyen banka hesap sahibi kişi/şirket) ‘İptal davası’ açmak, iptal kararını aldıktan sonra da bu kişiye karşı hukuken çek bedeli kadar müracaat etme hakkını tanımıştır.
Ancak şu da belirtilmelidir ki mevzuat, çek kaybında çeki düzenleyen kişiye herhangi bir iptal davası açma hakkı tanımış bulunmamaktadır.
Senet iptali için iptal davası açılmalıdır. Bu davayı senet hamili açabilir. Yargıtay senet keşidecisinin iptal davası açamayacağına hükmektedir. İptal davası;
Asliye Ticaret Mahkemesine ödemeden men talepli, iptale yönelik dilekçe ile başvurmak suretiyle dava açılmaktadır. Çekin iptal davası açmak için çekin yeniden elde edilmesinin imkansız olmalıdır. Çek iptali davasında davacı, zilyedi olduğu çekin iradesi dışında elinden çıktığını ispat yükümlülüğü altındadır. İspat için her türlü yasal delil kullanılabilir, tanık dinletilmesi de mümkündür.
İptal kararını alan kişi, senetsiz olarak alacağını talep etme hakkına sahiptir; masrafı kendisine ait olmak üzere yeni senet tanzim ettirebilir. Mahkeme kararının kıymetli evrak olma özelliği yoktur, sadece alacak hakkını ve hak sahibi gösterir, kambiyo senetlerine mahsus icra yoluyla takip yapılamaz. Ancak yeni senet tanzim etme talep edilebilir ve borçlunun yeni bir çek yazması sağlanabilir. Böylece bu çekle işlemler yapılması mümkündür.
Çek senet iptali davaları, bahsettiğimiz üzere çek veya senet zayi olduğunda açılabilecek davalardır. Bu hususta dikkat edilmesi gereken zamanaşımı süreleri borca yönelik zamanaşımı süreleridir.
İptal davası için görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi, yetkili mahkeme ise ödeme yeri veya hamilin yerleşim yerindeki mahkemedir.