Ceza hukukunda ek savunma hakkı nedir? Sanık bu hakkını nasıl kullanır? Uygulamada en sık yapılan hatalar arasında yer alır. Ceza davalarında soruşturmaya esas teşkil eden suç hakkında, olayın müşteki, mağdur, şüpheli, tanıklar ve olayın delillerin toplayarak, suçun niteliğine uyan, Türk Ceza Kanunu ilgili maddesi veya maddelerince maddesince düzenlenen iddianameyi ilgili mahkemeye sevk eder.
İddianamenin kabulü ile ceza davası başlar. Davanın görülmesi esnasında suçun kapsamı, suçun vasfı değişebilir. Bazı durumlarda iddianamede şüpheli hakkında talep edilen cezadan daha fazla ceza gerektiren durumlar ortaya çıkar. İddianamede yer almamasına rağmen, sanık hakkında güvenlik tedbirlerini gerektiren durumlar ortaya çıkar. Bu gibi durumlarda sanık ek savunma hakkını kullanır. Bu durum ceza hukukunda ek savunma hakkı olarak isimlendirilir.
İçindekiler
Sanığa ceza hukukunda ek savunma hakkı verilmesinin nedenleri, suçun niteliğinin değişmesi, daha ağır bir cezanın ortaya çıkması, ek güvenlik tedbirlerinin uygulanması yönelik cezası verilmesine karşı, sanığın savunma hakkını kullanmasına sağlanmış olur. Türk yargı sisteminde sanığın savunma hakkı vardır.
Savunma hakkının verilmediği ceza davalarında, sanık hakkında mahkumiyet kararı verilemez. Ceza davalarında ek savunma gerektiren hallerde, sanık haklarından olan ek savunma hakkı verilmediği zaman, dosyanın istinaf ve temyiz edilmesi durumunda, oluşan bu durum kararın bozulma sebebidir.
Ceza davalarında sanığa ek savunma hakkı verilmesi önemli bir yer tutar. Sanığa;
Ceza Davasında Sanığa Ek Savunma Hakkı Verilmesinin Temel İlkeleri Türk yargı sisteminde sanığa ek savunma hakkı verilmesine ilişkin bazı temel ilkeler benimsenmiştir. Bu ilkeler;
Belirtilen genel ilkelerden oluşmaktadır. Suçun vasfının değişmeden aynen uygulandığı, ancak daha az cezayı gerektiren durumun oluşması durumunda sanığa ek savunma hakkı verilmesi gerekmez.
Ceza davası sürecinde, suçun vasfı değişmişse ve verilecek cezanın sanığın aleyhine artırılması öngörülmüşse, ek savunma hakkı verilmesi gerekir. İddianamede olamamasına karşın, dava aşamasında suçun zincirleme suç kapsamında değerlendirilerek sanık aleyhine cezada artış öngörüldüğünde sanık ek savunma hakkını kullanmalıdır.
İddianamede yer almamasına karşı, dava aşamasında suçun niteliği aynı kalmakla birlikte, tekerrür eden suçun nitelikleri ortaya çıkmışsa ve cezanın artırılmasını öngörülmüşse, sanığın ek savunma hakkını kullanmalıdır. Adli sicil kaydının sanığın yüzüne duruşmada okunmuşsa, ek savunma yapması gerekmez.
İddianamede savcı suçun niteliğini taksirli suç olarak nitelendirmiş ve dava aşamasında suçun niteliği bilinçli taksir olarak öngörülmüşse, suçun cezası artacağından sanık ek savunma yapmalıdır.
Soruşturma savcısı iddianamede işlenen suçla ilgili olarak ceza indirimi talep etmiş, sanık hakkında ceza indirimi yönünde mahkemede kanaat oluşmamışsa, sanığa verilecek ceza artış göstereceğinden, sanığa ek savunma hakkı verilmelidir.
Görülen ceza davasında, sanık duruşmada hazır bulunmazsa ve ek savunma hakkını doğuran nedenler ortaya çıkmışsa, sanığa meşruhatlı davetiye gönderilerek durum tebliğ edilir. Meşruhatlı davetiyede, sanığın ek savunma hakkını doğuran sebepler açıklanır, yasal süresi içerisinde ek savunma yapmadığı durumda hakkından vazgeçmiş sayılacağı belirtilir. Bu süre içerisinde ek savunma yapmayan sanıklar hakkında tesis edilen karar yasaya uygundur. Sanığın duruşmaya hükümlü veya tutuklu olması sebebi ile katılamaması durumlarında, SEGBİS sistemi ile duruşmaya katılması sağlanarak ek savunmasının alınması sağlanır. Sanık duruşmada hazır bulunmamasına rağmen, sanık avukatı duruşmada hazır bulunuyorsa, sanığın ek savunma hakkı avukatı tarafından yerine getirilir.
Görevsizlik kararı, mütalaa ve iddianame kararında tespit edilen suçun niteliği karşı sanık savunma yapmışsa, bu hususta sanığa ek savunma hakkı verilmesi gerekmez.
Ceza mahkemelerinde sıkça karşılaşılan ek savunma hakkının kullandırılmasına ilişkin, aynı olayda nedeniyle beraat ve mahkumiyet kararının birlikte verildiği durumlarda, iddia namede yer almamasına rağmen dava sürecinde ortaya çıkan suçtan dolayı, sanığın sadece ek savunması alınarak hüküm verilmesi hukuka uygunluk oluşturma. Bu durumda sanığın sadece ek savunması alınarak hakkında hüküm verilmiştir.
Sık yapılan hatalardan birisi de, iddianamede açıkça anlatılmayan bir olay nedeniyle ek savunma hakkı verilmesi hukuka uygunluk oluşturmaz. İddianamede yargılamaya esas olan suç konusuna yer verilerek suçun aydınlatılması gerekir. Sanığın açıklanmayan bir suç konusunda ek savunma hakkı kullanması hukuka uygunluk oluşturmaz.