Çiyan sokması gerçekleştiğinde çiyan cilde zehir enjekte eder. Zehirin üretimi çiyanın yan tarafındaki oksipül adı verilen bölgedeki bir bezde gerçekleşir. Çiyanlar kendilerini korumak ve savunmak için avlarına zehir enjekte ederler. Bazen çiyan bir insan tarafından tehdit altında hissedebilir.
Çiyanlar etobur ve zehirli haşerelerdir. Genellikle böcek ve solucanlardan oluşan avlarını en önde bulunan kıskaçları ile sokarak zehirler ve etkisiz hale getirdikten sonra yerler. İnsanlara karşı saldırgan değillerdir ama bilerek veya bilmeyerek temas ederseniz sizi hem sokabilir hem de ısırabilirler.
Çiyan ısırıkları insanlar için çok acı verici olabilir. Çiyan ne kadar büyükse sokması ve ısırması daha güçlü olacaktır. Bütün çiyanlar avlarını öldürmek için zehir kullanırlar. Çiyan ısırıkları nadiren insanlarda sağlık komplikasyonlarına neden olur. Genel olarak ölümcül risk yoktur.
Bazı çiyan zehirleri çeşitli S. histamin, serotonin, ve kardiyo-depresan toksin gibi kimyasallar içerir. Bu toksinler alerjisi olan kişilerde ciddi alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
Araştırmalara göre çiyan zehirindeki 500’den fazla bileşeni bulundu fakat fakat birkaç bileşen tanımlanamadı.
Bazı bileşenler beyinde doğal olarak meydana gelen, serotonin ve histamin gibi kimyasalları içerir. Araştırmacılar, bu kimyasalların tipik olarak insanlarda nörolojik etkilere neden olmadığını belirtiyorlar.
Çiyan Sokması ile İlgili Merak Edilenler
Çiyan sokması ile kayıtlara geçmiş birkaç ölüm vakası mevcuttur. Çiyanlar zehirli haşereler olmasına karşın ölümcül zehire sahip değildirler. Belirtilerin şiddetlenmesi güçlü alerjik tepkilerle meydana gelir
Sarı çiyanlar renk itibari ile ülkemizde en fazla görülen çiyan türlerindendir. Sarı çiyan sokması diğer çiyanlarda olduğu gibi zehirlidir fakat ölümcül zehire sahip değildir.
Çiyan sokması öldürür mü ?
Sarı çiyan sokması tehlikeli mi ?
Çiyanlar vücutlarının yan tarafındaki bezlerden zehirli bir sıvı salgılayarak kendilerini korur. Sıvı cilt üzerinde tahriş edici bir etkiye neden olur. İnsanlar etkilenen bölgede yanma ve kızarıklık yaşayabilir. Hekimler gerekirse ağrı kesici ve antibiyotik reçete edebilir.
Çiyan toksinine maruz kaldıktan hemen sonra bölgeyi sabun ve suyla yıkamak semptomları azaltmaya yardımcı olabilir.
İnsanlarda çiyan ısırıkları nadiren gerçekleşen vakalardır. Çiyan ısırıkları hafif ila orta derecede ağrıya neden olabilirler. Bazı insanlar çiyan zehirinden ciddi semptomlar veya alerjik reaksiyonlar yaşayabilir, ancak bunlar nadiren görülür.
Kişi ciddi bir alerjik reaksiyon yaşamadığı sürece bir çiyan ısırığı için tedavi gerektirmeyecektir. Kaşıntı önleyici ve ağrı giderici ilaçlar bir kişinin semptomlarını yatıştırmaya yardımcı olabilir.
Belirtiler genellikle birkaç saat veya gün içinde kaybolur ve uzun vadeli etki riski düşüktür.
Çiyan sokması komplikasyonları arasında ısırığın meydana geldiği cilt veya dokuda enfeksiyon gelişebilir.
Doktorunuz size tetanoz aşısı yapabilir veya enfeksiyondan şüphelenirse antibiyotik reçete edebilir.
Belirtileriniz kötüleşirse veya 48 saat içinde geçmezse mutlaka hekime danışmanız gerekir. Ayrıca ateşiniz başlarsa yara bölgesine yakın kırmızı çizgiler görürseniz veya kötü bir koku fark ederseniz doktorunuza bu durumları mutlaka bildirmelisiniz.
Alerjik reaksiyonlar da meydana gelebilir. En belirgin alerjik reaksiyon olayları Şiddetli kaşıntı, baş dönmesi, kurdeşen veya döküntülerdir.
Dudaklarınızda, boğazınızda, ağzınızda veya dilinizde şişlik varsa acil servisten yardım isteyebilir veya hızlıca en yakın sağlık kuruluşuna başvurabilirsiniz.
Çiyanlar, ilk vücut segmentinde bulunan pençeli, sivri bacaklarla cildi delerek sokarlar. Çiyan ısıırğı yada sokması olarak bilinen vakalar böyle gerçekleşir. Yakalanırlarsa veya kabaca ele alınırlarsa ısırırlar. Yanlışlıkla birine basarsanız veya temas ederseniz de ısırırlar.
Bazı küçük türler insan derisini delecek kadar güçlü olmasa da tüm çiyanlar ısırma yeteneğine sahiptir.
Çiyan sokması diğer daha tehlikeli böceklerin ısırıklarına yada sokmalarına benzeyebilir. Neyin ısırdığından emin değilseniz ve özellikle belirtileriniz şiddetli ise bir doktora görünmeniz gerekir.
Komplikasyon yoksa çiyan ısırıklarının tedavisi semptomların hafifletilmesine odaklanır ve evde tedavi edilebilir:
Belirtileriniz şiddetli ise veya birkaç gün içinde düzelmezse doktorunuza danışın. Reçeteli kortikosteroidlere ihtiyacınız olabilir.
İnsanlar hem ısırık ağrısı hem de çiyanın yaratığın ortaya çıkması nedeniyle bir çiyan onları ısırdığında endişeli hissedebilirler. Bununla birlikte çoğu durumda kişinin tıbbi yardım alması gerekmeyecektir çünkü bir çiyan ısırığı nadiren ciddi belirtiler meydana getirir.
Bir kişi doktora görünürse, doktor cildin ağrısını, kaşıntısını ve şişmesini önlemek için size tedavi ve ilaçlar önerebilir. Bununla birlikte semptomlar en fazla birkaç saat veya birkaç gün içinde kendi kendine iyileşme eğilimindedir.
Bazı insanlar parasetamol ve ibuprofen ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlara ihitiyaç duyabilir. Kortizon kremi ve antihistaminler de alerji semptomlarını azaltabilir.
Çiyan sokmasın akarşı kişide anafilaktik şok gibi ciddi bir alerjik reaksiyon yaşarsa derhal tıbbi yardıma ihtiyacı vardır.
Hekim tarafın belirlenen anaflaktik şok tedavisi şunları içerebilir :
Birisi anafilaktik şok yaşıyorsa, epinefrin enjeksiyonu semptomları azaltabilir ve ölümü önleyebilir. Bununla birlikte, çiyan ısırıkları nadir olduğundan, bir kişi ısırılana kadar çiyan zehirine alerjisi olduğunu bilmeyebilir. Sonuç olarak, bir epinefrin otomatik enjektörüne sahip olmayabilirler.
Çiyanlar soktuklarında zehirlerini deriye enjekte ettikleri iki delinme izi ile tanımlanabilir. Isırık çevresindeki alan kızarabilir ve şişebilir.
Hissettiğiniz ağrı miktarı, ısırığa enjekte edilen zehir miktarına göre belirlenecektir. Küçük çiyanlar çok az zehir verir. Isırıkları, ağrı açısından arı sokmalarıyla karşılaştırılabilir. Daha büyük çiyanlar daha fazla zehir vererek şiddetli ağrıya neden olabilir.
Ağrı, kızarıklık ve şişlik ısırıldıktan hemen sonra başlar. Bu belirtiler herhangi bir yerde bir kaç saatten bir kaç güne kadar devam edebilir.
Çiyanlar soktuktan sonra aşağıdaki durumlar gözlenebilir;
Şiddetli bir reaksiyondan şüpheleniyorsanız bir doktora başvurmanız faydalı olacaktır. Çiyan ısırığı ile ilişkili anafilaksi vakası mevcuttur. Bununla birlikte en büyük çiyan çeşitleri tarafından ısırılan insanlarda bile anafilaksi ve diğer ciddi komplikasyonlar çok nadiren gerçekleşir.
İnsanlar “ısırık” terimini kullansalar da, bir çiyan aslında ağız kısımlarını cilde zarar vermek için kullanmaz. Bir çiyan tehdit altında hissettiğinde, avının derisini, kafaya en yakın bacakların kıskaç benzeri uçlarıyla delerek sokar ve bu uçlara oksipüller denir.
Çiyan sokması, çiyan kıskaçlarının konumu nedeniyle V şeklinde görünür ve iki kırmızı nokta meyana gelir.
İnsanlar çiyan sokmasından sonra nadiren ciddi semptomlar yaşarlar.
Bir çiyan sokmasının bazı olası belirtileri şunlardır:
Son derece nadir durumlarda aşağıdaki gibi daha ciddi belirtiler oluşur. Bunlar;
Bazı insanlar çiyan sokmasına karşı alerjik reaksiyon yaşayabilir. Tayland’da meydana gelen bir olayda 23 yaşındaki bir erkeği çiyan soktuktan sonra anafilaktik şok (şiddetli bir alerjik reaksiyon) yaşadığı bir durum meydana geldi.
Çiyan sokması meydana geldikten birkaç dakika sonra alerjik bir reaksiyon meydana gelebilir. Şiddetli bir reaksiyonun belirtilerinden bazıları şunlardır:
Nadiren, bazı insanlar bir çiyan ısırığından aşağıdaki nörolojik belirti yaşayabiliyor bunlar;
Araştırmacılar, çiyan zehirinin farklı bileşenlerinin insanlar üzerindeki etkisini belirlemek için çiyan ısırıklarını incelemeye devam etmektedir.
Çiyan ısırığı olan kişiler etkilenen bölgede lokal reaksiyonlar yaşayabilir, ancak semptomlar genellikle birkaç saat ila birkaç gün içinde çözülür.
Bazı durumlarda var olan rahatsızlıklar çiyan ısırığı olan bir kişinin görünümünü etkileyebilir. Örneğin, diyabetli kişiler bir çiyan ısırığının ardından daha ciddi cilt reaksiyonları ve enfeksiyonlar yaşayabilir.
Toksik sıvı bazen cildin lokal renk değişikliğine neden olabilir. Etkilenen bölge kahverengi veya siyah olabilir ve bu renk değişimi aylarca sürebilir.
Anafilaktik şok vakalarında, bir kişi derhal tedavi görürse klinik bulguların uzun vadeli sonuçlar doğurmadan iyileşmesi muhtemeldir. Doktorlar bir epinefrin iğnesi reçete edebilir ve çiyanlardan kaçınmayı önerebilir.
Çiyan gözü sokarsa yada çiyan zehri bir şekilde göze temas ederse daha ciddi durumlar yaşanabilir. Kornea üzerinde ülserler gelişebilir veya gözde enfeksiyon meydana gelebilir.
Bu durum yaşanırsa insanlar tedavi için bir göz doktoruna danışmalıdır. Hekiminiz tedavi için şunları önerebilir;
Çiyanlar 1 inçten 7 inç uzunluğa kadar değişebilir. Çiyanlar en az 15 çift bacağa veya en fazla 177’ye sahip olabilir. Çiyanların her zaman tek sayıda bacağı vardır.
Çiyanlar çöllerde ve diğer kuru alanlarda hayatta kalabilmelerine rağmen karanlık, nemli yerleri ve ıslak iklimleri tercih ederler. Hemen hemen tüm dünyada bulunabilirler.
Yaşam alanları şunları içerir:
Bodrumlar, tuvaletler, giderler, beton blokları, süpürgeliklerı, ormanlık alanlar ve bahçeler, Çürümüş kütüklerin veya kayaların altında ve saksı bitkilerinde bulunabilirler. Ayrıca su altında ve mağaralarda, yerin binlerce metre altında bulunabilirler.
Çiyanlar ve çiyan ilaçlama hizmetleri hakkında daha fazla bilgi almak için mutlaka tıklayınız: Çiyan