DIŞ TİCARET VE İTHALAT MÜESSESESİ
Bu makalemde kısaca ve özet olarak Dış Ticarette İTHALAT uygulamasının aşamaları , kuralları ve Muhasebe sistemine aktarılması hususunu incelemeye çalışacağım. Bu incelemeyi sipariş aşamasından teslim aşamasına kadar olan süreci süreçler halinde yazarak ve her süreç içerisinde muhasebe departmanını ilgilendiren hususları açıklayarak ilerleme yöntemi kullanacağım. Böylelikle hem aşama aşama ithalatı anlamış olacağız hem de değişik senaryolar karşısında muhasebe uygulamalarını öğrenmiş olacağız. Bu makalemde teorik bilgiler ışığında ithalatı ve ihracatı açıkladıktan sonra bir sonraki makalemde örnek muhasebe ve senaryo uygulama ile daha da pekişeceğine inanıyorum. Faydalı olması dileğimle aşamalar üzerinden yazıma başlıyorum.
1.AŞAMA : Satın alınacak ürünle ilgili GTIP sorgulaması yapılarak ürün hakkında inceleme yapılır. GTIP açılım olarak “ GÜMRÜK TARİFE İSTATİSTİK POZİSYONU ” demektir. Bu sorgu ile alınmak istenilen ürünün Gümrük mevzuatına uygunluğu , özel ithalat durumu olup olmadığı ve vergi oranları hakkında detaylı bilgi edinile bilmektedir. GTIP 12 haneli kodlarla ithale konut tüm malları içeren ve uluslararası bütünlüğü olan bir kod sistemidir. Bu sistemde almak istediğiniz ürünün kısıtlı , yasak ürün yada özel izine tabi ürün , özel alıcılar vasıtası ile alınabilecek ürün , vergi oranları ve istenilen ek belgesi olup olmadığı gibi tüm detaylara ulaşılabilmektedir. Sürekli güncellenen ve tüm ülkelerde aynı kodlarla kayıt altında bulunan evrensel bir ürün listesidir.
2.AŞAMA : Ürünün sipariş verilme sürecidir. Bu süreç akabinde alıcı ve satıcı aşağıdaki evraklardan kendine düşenleri hazırlarlar.
Hazırlanması gereken belgeler ; ( İHRACATÇI VE İTHALATÇI AÇISINDAN ) Gümrük müşavirlikleri tarafından yada ihracat ithalat departmanı tarafından hazırlanan belgeler olup sadece bilgi amaçlı belirtilmiştir.
– ORJİNAL FATURA
– ÇEKİ LİSTESİ ( Packing List ) ; Konşimento ve fatura ile uyumlu hazırlanan taşınan malın tüm detayını içeren ( adet metre kg.vs bilgileri ile koli ve ambalajlı ürünlerde ambalaj içi adetler ve detayları gerekli durumda net ve brüt ağırlıklar detaylı şekilde içeren mal dökümü listesidir. )
– KONŞİMENTO ; Taşıma senedi olarak ta anılır. Üzerinde alıcı ve satıcı bilgileri ile malı varış noktasında teslim alçak kişinin adı yazan ve ticaretle ilgili tüm detayı içeren bir belgedir. Türk ticaret kanununda değerli evraklar arasında yer alır. Transit taşımacılıktaki malın teslim alınacağı kişi yada kuruma teslim evrakıdır. Emre veya Nama yazılı olarak düzenlenir. Hava ve kara taşımacılığında ciro söz konusu değildir. Deniz taşımacılığında Emre yazılı olanlar harici diğerleri ciro ile devir edilebilir.
– ORDİNO : Konşimentoda yazılı malı teslim almak için gelen ithalatçıya taşıyıcı tarafından verilen ve malın tam ve eksiksiz teslim aldığını onayladıktan sonra gümrük idaresine teslim edilen malın alıcısına teslim edilmesi için düzenlenmiş bir teslim evrağı yada alıcı emrine havale dir.
– DOLAŞIM BELGESİ ( ATR , EUR1 , MENŞE ŞAHADETNAMESİ , FORM A )
Atr : Avrupa birliği ve Gümrük birliği anlaşmaları çerçevesinde hazırlanan sanayi ürünleri için düzenlenen dolaşım belgesidir.
Eur1 : Avrupa serbest ticaret anlaşması gereği sanayi ürünleri dışı diğer ürünler için düzenlenen dolaşım belgesidir.
Menşe Şahadetnamesi : Dolaşımdaki malın hangi ülkede üretildiğini ve ürün hakkında detaylı bilgi ( Malın alıcısı satıcısı , ağırlığı , koli adedi , Nakliye firması adı , Nakliye tarihi v.s. ) veren belgedir. Bağlı olunan Ticaret veya sanayi odası tarafından yada ihraç edilecek ülke konsolosluk yada temsilcisi tarafından onaylanır.
Form A : Karşılıklı tavizli gümrük vergisi oranları ve şartları sunan ülkelere yapılan ihracatlar da bu tavizlerden yararlanmak adına odalar ve borsalar birliği tarafından verilen belgedir ; Ticaret odasına onaylatılır.
– BANKA TRANSFER YAZISI (Bedelsiz ithalatta aranmaz )
– SİGORTA POLİÇESİ ( Teslim şekline göre değişir )
– NAVLUN FATURASI ( Teslim şekline göre değişir )
– GTIP’da ÖZEL EVRAK GEREKTİREN ÜRÜNLERDE ÖZEL EVRAKLAR.
3.AŞAMA : Ödeme şekli ve Teslim Şeklinin belirlenmesi aşamasıdır. Muhasebe departmanını ilgilendiren asıl süreç 3. Aşama ile başlamaktadır. Bu sebeple bu aşamayı biraz daha detaylı ele almaya çalışacağım. Bir sonraki makalemde örnek muhasebe kayıtları ile daha da pekişecektir.
. Ödeme şekilleri : İthal edilen ürünlerle ilgili şuan güncel Gümrük mevzuatı açısından en çok kullanılan 5 türü açıklamaya çalışalım.
AKREDİTİF ŞEKLİNDE ÖDEME :
Akreditif; malı alacak olan kişi bankasının (amir banka – ihtalatçı bankası ), satın alınacak olan malın bedelini, belirli bir vade içinde, akreditifte belirlenen koşullara uygun belgelerin ibraz edilmesi halinde satıcıya ödeyeceğini taahhüt etmesidir. Akreditif ödeme tipi Alıcı açısından satın alınan malın belgeleri gelmeden ödemenin yapılmaması, Satıcı açısından gönderilen malın parasının ödenmesinin güvenceye alınmış olması anlamında bir ödeme şeklidir.
İthalatçı bankası ihracatçı ülke bankasına Akreditif açıldığı bilgisini paylaşarak ihracatçı ( satıcı ) firmanın bilgilendirilmesini talep eder. Alıcı Bankası ithalatla ilgili evrakların paylaşımını ihracatçı ( Satıcı ) bankasından ister. ( 2.AŞAMA da yazılı belgeler ) Teyit alan satıcı teslim şekline göre malların sevk işlemini başlatır. Akreditif açıldığı zaman muhasebede Nazım Hesap tutulması uygun görülmektedir.
Önemli kısım Akreditif banka masrafları mal bedeline ilave edilmek üzere 159 hesaba borç kayıt edilir. Fiili ödemeler üzerinden hesaplanan matrah üzerinde gümrükte hesaplanan KDV 191 Hesaba borç kayıt edilerek indirilir. Örneğin akreditif açıldığında 10.000,00 USD İle alınan mal bedeli Kur 5,50 TL İken mal kayıtlara 55.000,00TL Olarak alınmışsa da mal tesliminde yani malın stoklara alınışında Kur 5,60 TL ise aradaki 1.000,00TL Fark kambiyo Karları hesabına alacak mal bedeline borç kayıt edilir. KDV 56.000,00TL Üzerinden hesaplanarak ödenir. ( %18 e göre 10.080,00 TL ) KDV Matrahının tespitinde gümrük vergisi kanununa göre” KDV matrahını oluşturan unsurlar arasında, “ gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan diğer giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur farkı gibi ödemeler kdv matrahını oluşturur.
PEŞİN ÖDEME :
Bu ödeme şeklinde mal bedeli peşin ödendiğinden 159 hesaba borç kayıt edilir. Mal teslimi ile arada çıkan kur farkları mal bedeline yansıtılır. Peşin ödeme olduğundan nazım hesap kullanılması gereği yoktur. Ancak Nazım hesaplar döviz alışları takibi amacı ile kullanılıyorsa açılmasında da mahsur yoktur. Peşin ödemede önemli olan faktör peşin ödeme işleminin muhakkak mal tesliminden önce ( Serbest dolaşıma giriş belgesi onay tarihinden önce ) yapılması gereğidir. Aksi halde gümrük mevzuatı gereği vadeli alımlara uygulanan KKDF ödeme durumu ile karşılaşılabilir.
MAL MUKABİLİ ÖDEME :
Bu ödeme şeklinde ithalatçı malı teslim aldığında ödeme yapması şeklindedir. Mal teslimi ile ödeme arasındaki kur farkları Kambiyo kar / zarar hesabına kayıt edilir. Nazım hesap kullanılması peşin ödemede olduğu gibi ihtiyaridir.
VESAİK (Vesikalar) MUKABİLİ ÖDEME :
İhracatçı mal sevkini gerçekleştirdiğinde alıcı bankasına sevk evrakları ile birlikte bankasınca düzenlenen garanti mektubu göndererek alıcı bankadan onay ister Alıcı bankası garanti teminat mektubunu onaylaması ve ödemeyi alması ile evrakları ithalatçıya teslim eder. İthalatçı bankası teslim aldığı evrakları ancak ödeme mukabili ithalatçıya verir. Gümrükte mallar ancak bu vesaikler ile ithalatçıya teslim edilir.
KABUL KREDİLİ ÖDEME :
Bu ödeme sisteminde ödeme aracı olarak poliçe kullanılır. İhracatçı tarafından Mal bedelini içeren poliçenin ithalatçı tarafından yada ithalatçı bankası tarafından onaylanması ( Aval ) ile mal teslimi gerçekleşir. Poliçe düzenlendikten sonra 321 hesaba alacak kayıt edilerek takip edilir. Ödeme zamanı 321 alacaklı banka borçlu olarak kapatılır. Ödeme esnasında oluşan farklar Kambiyo Kar / Zararları hesabına aktarılarak kapatılır.
. Teslim Şekilleri:
Teslim şekilleri esas olarak ithalat ve ihracat işlemlerinde katlanılması gereken maliyetlerin ve yapılması gereken görevlerin alıcı ( ithalatçı ) yada satıcı ( ihracatçı ) tarafından karşılanma durumu ile ilgili olarak değişim göstermektedir. Kısaca tanımlar üzerinden hareket etmeden önce bu maliyetleri ana başlıklar halinde sıralamak gerekirse;
– İhracat Limanına Taşıma – Yurt içi nakliye – İhracatçı ülkesi.
– İhracat Limanında Boşaltma – Hamaliye yada indirme bedeli. – İhracatçı Ülkesi
– İhracat Limanında Yükleme – Gemiye Yada diğer nakliye aracına yükleme. ( Tır , Uçak , Tren v.b.)
– İthalat Limanına Taşıma – Navlun.
– Sigorta ( Taşıma ve Bozulma gibi risklere karşı )
– İthalat Limanında Boşaltma – Hamaliye yada indirme bedeli. – İthalatçı Ülkesi.
– İthalat Limanında Araca Yükleme – İthalatçı Yurt İçi Nakliye aracına Yükleme.
– İthalat Gümrük Vergileri ( Gümrük vergisi , ilave gümrük vergisi , Tek ve maktu vergi ,Dampinge karşı vergi , Sübvansiyona karşı telafi edici vergi , KDV , ÖTV , Toplu Konut Fonu , Tütün Fonu , TRT Fonu , KKDF , Çevre Vergisi v.b.)
– Varış Noktasına Taşıma – Yurt İçi Nakliye bedeli – ithalatçı ülkesi.
Yukarıda maddeler halinde ana başlıklarını belirttiğimiz giderler Malın maliyetine eklenip (KDV HARİÇ) KDV matrahını oluştururlar. İhracatçı yada ithalatçı arasında karşılanma türüne göre Teslim Şekilleri belirlenir. Bunlar ;
EXW ( EX WORK TESLİM ) :
Yukarıda sayılan tüm maliyetlerin alıcı tarafından karşılandığı teslim türüdür. İhracatçının çok sınırlı düzeyde sorumluluğu olduğu bir teslim şeklidir.
FCA TESLİM :
Satıcı ( ihracatçı ) sadece ihracat limanına taşıma maliyetini yani yurtiçi nakliye giderini karşılar diğer tüm giderler alıcıya ( İthalatçı ) aittir.
FAS TESLİM :
Satıcı ( ihracatçı ) sadece ihracat limanına taşıma ve boşaltma maliyetini yani yurtiçi nakliye giderini Limana boşaltma giderlerini karşılar diğer tüm giderler alıcıya ( İthalatçı ) aittir.
FOB ( FREE ON BOARD ) :
Gemi bordasında teslimde denilen ve çok kullanılan yöntemlerden olan bir teslim şeklidir. Satıcının sorumluluğu malın gemi bordasına indirilmesi ile son bulur. Bundan sonra katlanılacak tüm giderler alıcıya aittir. Bu taşıma sisteminde alıcının sigorta yaptırma zorunluluğu bulunmaz ihtiyaridir.
CFR TESLİM :
Satıcının sorumluluğu malın gemi bordasına indirilmesi ve Navlun bedelini ödemesi ile son bulur. Bundan sonra katlanılacak tüm giderler alıcıya aittir. Bu taşıma sisteminde alıcının sigorta yaptırma zorunluluğu bulunmaz ihtiyaridir. CFR Teslim sadece deniz taşımacılığında kullanılan Teslim Şeklidir. Satıcının sorumluluğu gemiye yükleme ile son bulur.
CPT TESLİM :
Satıcının sorumluluğu malın uluslararası taşıma aracına yüklenmesi ve Navlun bedelinin ödenmesi ile son bulur. Bundan sonra katlanılacak tüm giderler alıcıya aittir. Bu taşıma sisteminde alıcının sigorta yaptırma zorunluluğu bulunmaz ihtiyaridir. Kara ve Hava taşımacılığında kullanılan Teslim şeklidir. Satıcının sorumluluğu ilk taşıyıcıya yükleme ile son bulur.
CIF TESLİM :
Satıcının sorumluluğu malın gemi bordasına indirilmesi Navlun ve Sigorta bedelini ödemesi ile son bulur. Bundan sonra katlanılacak tüm giderler alıcıya aittir.. CIF Teslim sadece deniz taşımacılığında kullanılan Teslim Şeklidir. Satıcının sorumluluğu gemiye yükleme ile son bulur.
CIP TESLİM :
Satıcının sorumluluğu malın uluslararası taşıma aracına yüklenmesi , Navlun ve Sigorta bedelinin ödenmesi ile son bulur. Bundan sonra katlanılacak tüm giderler alıcıya aittir. Kara ve Hava taşımacılığında kullanılan Teslim şeklidir. Satıcının sorumluluğu ilk taşıyıcıya yükleme ile son bulur.
DAT, DAP , DDP ŞEKLİNDE TESLİMLER :
Bu teslim tiplerinde ilgili tüm maliyetler hemen hemen hepsinin sorumluluğu satıcıdadır. Alıcı malı belirlediği yerde boşaltılmış olarak teslim alır.
Bir sonraki makalemde ihracat konusuna değinip örnek muhasebe kayıtları ile bilgiyi pekiştirmeye çalışacağım. Tüm okuyucularıma saygı ve sevgilerimle.