ENGELLİ HAKLARI

ENGELLİ HAKLARINDAN KİMLER FAYDALANABİLİR?

Ülkemizde engelli haklarından yararlanmak için; bireyin en az %40 oranında engelli olduğunu, Sağlık Bakanlığı tarafından engelli sağlık kurul raporu vermeye yetkilendirilmiş bir hastaneden aldığı raporla belgelemiş olması gerekir.

ENGELLİ SAĞLIK KURUL RAPORU- ÖZEL GEREKSİNİM RAPORU

Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik; sadece 18 yaşını doldurmuş olan bireyleri kapsar. 18 yaş altı çocukların sağlık kurul işlemleri ise Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik (ÇÖZGER) hükümlerine göre düzenlenecektir. Özel gereksinimli çocukların raporlarında “engelli” ifadesi geçmeyecek ve herhangi bir engel oranı yazılmayacaktır. Bu Yönetmelikler engelli sağlık kurul raporları ile birlikte çocukların ve erişkinlerin terör, kaza ve yaralanmaya bağlı durum bildirir sağlık kurulu raporunun alınış işlemlerini de düzenler.

Çocuk ve erişkinler için engelli sağlık kurul raporu, Sağlık Bakanlığı tarafından, engelli Sağlık Kurul Raporu vermeye yetkilendirilmiş hastanelerden alınır.

Yeni Yönetmeliğe göre ÇÖZGER raporu olan çocuklar; 18 yaşını doldurduğunda, rapor “sürekli” dahi olsa, rapor geçersiz olacak ve bu kişiler 18 yaşını doldurduğu günden itibaren en geç 3 ay içinde erişkin engelli raporu alacaklardır. Haklarında ÇÖZGER düzenlenmiş olan çocuklara, talep halinde 18 yaş dolmadan 3 ay önce Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliğe göre rapor düzenlenebilir. Ancak alınan bu rapor, çocuk 18 yaşını doldurduğu günden itibaren geçerli olur.

HAKLARIN KULLANIMI

Çocuk ve yetişkinler için alınan raporlar tek başına, hakların verilmesi için dayanak teşkil etmez. Kişinin elde edeceği sosyal haklar, hizmetler veya kazanımlar rapor dikkate alınarak ilgili kurumlarca belirlenir. Hakların kullanımında bireye ait en son tarihli rapor geçerli olacaktır.

ÇÖZGER İçin Mevzuatla Uyum Arandığında Kullanılacak Tablo

Özel gereksinimli çocuklar için tanımlanmış hakların kullanımında engel oranlarının belirlenmesi için Yönetmelik ekinde açıklanmış “özel gereksinim düzeylerinin karşılığı olan engel oranlarına” bakılması gerekir. Buna göre;

Raporların Geçerlilik Süresi:

Çocuklar İçin Rapor Alımı

Çocuğun annesi, babası ya da yasal vasisi (bakım veren kişi) başvuru dilekçesi ile ÇÖZGER vermeye yetkili olan sağlık kuruluşuna başvurur. Sağlık kuruluşunda çocuğu takip etmekte olan hekim, yoksa ÇÖZGER yetkili hekimi süreci başlatır. ÇÖZGER vermeye yetkili sağlık kuruluşunda, çocuk başvuru öncesinde izlenmekte ise tanısı ve özel gereksinimleri için çocuğu izleyen uzmanlardan görüşleri istenir. 20 Şubat 2019 tarihi öncesi uygulamada çocuğun kurula gelmesi bir zorunluluktu ancak yeni uygulamaya göre; gereği hâlinde çocuk kurula davet edilir.

Erişkinler İçin Engelli Sağlık Kurulu Raporunun Düzenlenmesi

Birey veya vasisi, başvuru dilekçesi ile rapor vermeye yetkili olan sağlık kuruluşuna başvurur. Değerlendirme için bireyin ve/veya vasisinin sağlık beyanına uygun olarak ilgili poliklinikler belirlenerek süreç başlatılır.

Engelli bireyin Kurula gelmesi zorunludur.

Raporda yer alan bağımlılık değerlendirmesi alanına “evet” ya da “hayır” ifadesi yazılarak bireyin durumu belirtilir ve bu alan hiçbir suretle boş bırakılamaz.

Bu Yönetmelikte geçen “tam bağımlı engelli birey” ifadesi, ilgili mevzuatın uygulanması açısından ağır engellilik durumunu ifade eder.

Bireyin engellilik durumu dikkate alınarak çalıştırılamayacağı işlerin niteliği rapora mutlaka yazılır.

Bireylerden engellilik durumu sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanımını gerektirecek nitelikte olanlar ile sadece engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibatla taşıt kullanabilecek olanların durumu raporun açıklama kısmına yazılır.

Raporda bireyin son altı ay içinde çekilmiş fotoğrafının bulunması zorunludur.

ENGELLİ RAPORU İLE SAĞLANAN HAKLAR

• ENGELLİ KİMLİK KARTI:

Engel oranı %40 veya üzerinde engelli sağlık kurul raporu olan yetişkinler ile Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu olan çocuklar, engelli kimlik kartı/özel gereksinimli birey kartı alabilirler. Sağlık kurul raporunun aslı gibidir fotokopisi, 2 resim ve nüfus kâğıdı fotokopisi ile illerde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüklerine, ilçelerde sosyal hizmet merkezlerine başvuru yapılır.

• EVDE SAĞLIK HİZMETİ:

Engelliliği nedeniyle (solunum cihazına bağlılık vb. gibi) evden hastaneye gitmesi mümkün olmayanlar, aile hekimlerine başvurarak; evde sağlık hizmeti talep edebilirler. Bunun yanında hasta, hasta yakını, diğer kişi veya kurumlar tarafından 444 3 833 numaralı telefon hattı aranarak da evde sağlık hizmeti talep edilebilir. Evde sağlık hizmeti alması uygun bulunanlar aşağıdaki hizmetleri alabilirler:

1. Hastaya konulmuş olan tanı ve planlanan tedavi çerçevesinde, bulunduğu ev ortamında muayene, tetkik, tahlil, tedavi, tıbbi bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin verilmesini,
2. İlacın reçete edilmesindeki özel düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla, uzun süreli kullanımı sağlık raporu ile belgelendirilen ilaçların reçete edilmesini,
3. Tıbbi cihaz ve malzeme kullanımına ilişkin raporların çıkarılmasına yardımcı olunmasını,
4. ç) Hastanın ve ailesinin, evde bakım sürecinde üstlenebilecekleri görevler ile hastalık ve bakım süreçleri hakkında bilgilendirilmesini,
5. Hastaya, evde kullanması gereken tıbbi cihaz ve ekipmanlar konusunda, eğitim ve danışmanlık gibi hizmetlerin verilmesini,
6. Gerekli görülen hallerde hastanın ilgili sağlık kuruluşuna ve/veya sağlık kuruluşundan evine naklini, kapsar.

• SOSYAL YARDIMLAR:

Engelli Aylıkları:

2022 sayılı Kanuna göre bağlanan aylıklardır. Bir kişiye engelli aylığı bağlanması için; 18 yaşını doldurmuş Türk vatandaşı olması, en az %40 oranında engelli olması, kişinin herhangi bir sigortalı işte çalışmaması, nafaka almaması veya nafaka almasının mümkün olmaması, aylık hane geliri kişi başı asgari ücretin üçte birinden az olması ve inceleme sonucu kişinin muhtaç olduğuna karar verilmesi gerekmektedir. 18 yaş altı çocukların yakınlarına engelli yakını maaşı bağlanır. Başvurular, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına (SYDV) yapılır. Engelli aylığı bağlanabilmesi için haneye giren tüm gelirler toplanıp kişi başına bölündüğünde kişi başına düşen aylık gelir; asgari ücretin üçte birinden az olmalıdır. 2019 yılı için asgari ücretin üçte biri 609 liradır. Engelli aylıkları, her ay ödenir.

Engelli aylığı alanlar; adres, gelir durumu ve ailedeki kişi sayısı değişimlerini Vakıflara bildirmek zorundadır.

1. Engelli yakını maaşı:

On sekiz yaş altında olan özel gereksinimli çocuklardan raporunda “hafif düzeyde özel gereksinim var” ifadesi yazılı olanların (bu ifadenin engel oranı olarak karşılığı %40-49’dur) ve bu ifadenin üzerinde gereksinimleri olanların anne veya babası ya da yasal vasisi sigortalı bir işte çalışmıyorsa, engelli çocuğun yakınına bu maaş bağlanır. 20 Şubat 2019 tarihinden önce adına düzenlenmiş geçerli raporu olan çocuklardan engel oranının en az %40 olması şartı aranır. Bakım veren kişi ile özel gereksinimli çocuğun aynı hanede oturması zorunludur. Çocuk 18 yaşını doldurduğunda bu maaş kesilir. Engelli kişi şartları sağlıyorsa, kendi adına engelli aylığı için başvuru yapabilir.

1. On sekiz yaş üzeri engelli maaşı:

On sekiz yaşını dolduran, sigortalı bir işte çalışmayan engelli birey ya da birey adına yasal vasisi; aylık için başvuru yapabilir. Engel oranı %40-69 arası olanlara engelli aylığı, %70 ve üzerinde olanlara, bakıma muhtaç engelli aylığı bağlanır. c.

1. Evde bakım maaşı:

2828 sayılı Kanun ile bağlanan aylıktır. Evde bakım maaşı bağlanması için gerekli şartlar şunlardır:

• Engelli sağlık raporunda “ağır engelli” yazılı olması (20 Şubat 2019 tarihinden sonra erişkinler için engelli sağlık kurul raporu alanların raporunda, ağır engelliliğin karşılığı olan “tam bağımlı engelli birey” ifadesi aranır. 18 yaş altı çocuklar için alınan özel gereksinim raporunda ise “Çok ileri düzeyde özel gereksinim var (ÖGV)”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadeleri olan çocuklar ağır engelli sayılır),
• Haneye giren tüm gelirler toplanıp hanedeki kişi sayısına bölündüğünde; kişi başı aylık gelirin asgari ücretin üçte ikisinden az olması (2019 yılı için 1219,34 lira),
• Sosyal hizmetler il müdürlüğü ya da sosyal hizmet merkezi tarafından yapılan inceleme sonucu, engelli bireyin bakıma ihtiyacı olduğuna karar verilmesi.

Başvuru yeri: İllerde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlükleri, ilçelerde sosyal hizmet merkezleridir. Engelli birey adına anne, baba ya da yasal vasisi başvuru yapabilir. Bakım verecek kişinin akraba olması şartı aranır.

Birey, engelli sağlık raporu ile başvuru yapabilir. Gerekli belgeler, müdürlük tarafından istenir. Hanede, birden fazla “ağır engelli” varsa, bir engelliden sonraki her engelli 2 kişi sayılır. Buna göre aynı evde 2 ağır engelli birey, anne ve babası ile yaşıyorsa, bu evdeki kişi sayısı 5 olarak belirlenir.

Evde bakım maaşı alanlar; engelli bireyin vefat durumunu, hastanede yatışını, adres değişikliğini, gelir durumu değişikliğini ve hanedeki kişi sayısındaki değişimi, süresi içinde bildirmek zorundadırlar. Ayrıca, ÖTV istisnalı araç alımı-satımı, ev alım satımı, bankadaki hesap, fazla mesai ücretleri gibi mali durumdaki değişimler; bakım maaşı başvurusu yapılan birime bildirilmelidir.

1. Vakıf aylığı – muhtaç aylığı:

On sekiz yaşını doldurmuş, muhtaç durumda olan engelliler başvurabilir. Bir hanede sadece bir kişiye vakıf maaşı bağlanır. %40 ve üzeri engelli olan muhtaçlara; sosyal güvencesi olmaması, herhangi bir gelir ya da aylığı olmaması, mahkeme kararı ile veya kanunla bakım altına alınmamış olması, gelir durumunun uygun olması halinde bu kişiye muhtaç aylığı bağlanır. 2019 yılında muhtaç engellilere aylık 817,67 lira ödenmektedir. Başvuru: Muhtaç aylığı başvuru formu ve engelli sağlık kurul raporu ile başvurulur. Başvurular Vakıflar Bölge Müdürlüklerine doğrudan, posta yoluyla yapıldığı gibi internet sitesinden de başvuru yapılabilir.

• VERGİ MUAFİYETLERİ:

Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) istisnalı araç alımı:

Aşağıdaki kişiler ÖTV istisnalı araç alabilir:

1. Engel durumu ne olursa olsun, %90 veya üzerinde engelli olanların yakınları engelli kişi adına ÖTV istisnalı araç alabilirler. Bu kişilerin sağlık raporunda “ÖTV istisnası” ile ilgili ifade olması zorunlu değildir. 20 Şubat 2019 tarihinden sonra özel gereksinim raporu alan çocukların raporunda engel oranı yazılmayacağından, hangi şartlarda ÖTV istisnası uygulanacağı konusunda, Özel Tüketim Vergisi II. Sıralı Tebliğini inceleyiniz. Raporda “Özel Koşul Gereksinimi var (ÖKGV)” ifadesi istenebilir. Çünkü “ÖKGV” ibaresinin mevzuatta karşılığı olan engel oranı; %90-99’dur.
2. Engel durumlarına uygun sürücü belgesi olması şartı ile engel oranına bakılmaksızın “özel donanımlı araç kullanır” ibareli raporu olan ortopedik engelli kişiler, kendi adlarına ÖTV istisnalı araç alabilirler.

Bu araçlar 5 yıl dolmadan satılamaz. Satılması halinde, alım sırasında ödenmeyen ÖTV tutarı ödenir (aynı şartları taşıyan engelli bir kişiye satım hali hariç). Tüm vergiler dâhil en fazla 247 bin lira tutarındaki araçlar için ÖTV istisnası uygulanacaktır. Motor hacmi sınırı kaldırılmıştır.

Süreli raporlarda süre bitimine en az 6 ay kalıncaya dek, araç alımı yapılmış olmalıdır. Kişinin birden fazla engelli raporu varsa, en son tarihli rapor geçerlidir. Araç alımından sonra, engel oranının %90’ın altına düşmesi halinde, ÖTV ödenmesi gerekmez. Araç alımlarında KDV muafiyeti yoktur. Bakınız: ÖTV Kanunu, ÖTV II Sıralı Tebliğ.

Motorlu taşıtlar vergisi (MTV) muafiyeti:

ÖTV istisnalı araçlar MTV’den muaftır. Araç alımından sonra vergi dairesine başvuru gerekir. Engelli sağlık raporu 1 ya da 2 yıl gibi süreli ise, süre bitiminde yeni alınan rapor vergi dairesine verilir. Eğer yeni alınan raporda engel oranı %90’ın altına düşerse, MTV muafiyeti sona erer. Bu durumda bildirim yapmak, araç sahibinin sorumluluğudur.

Engelli park kartı temini:

ÖTV istisnalı araçların engelli park yerlerinden yararlanması için Trafik Tescil Şubelerinden “engelli park kartı” alması gerekir.

Engelli park kartı, araca değil kişiye verildiğinden, ÖTV istisnalı araçları olmasa da engel oranı %90 ve üzerinde olanlarla, özel donanım gerektirecek araç kullanma hakkı olanlar bu kartı talep edebilirler. Engelli kimlik kartları ile engelli park yerlerinin kullanımı, park görevlisinin inisiyatifindedir. Engelli kimlik kartı ile engelli park yerlerine park edenlerin; bu durumun emniyet görevlilerince tespiti halinde usulsüz park nedeniyle ceza alabileceklerini bilmeleri gerekir.

• ENGELLİLİK GELİR VERGİSİ İNDİRİMİ:

Engelli çalışanlarla eşi, bakmakla yükümlü oldukları çocuğu, anne ya da babası engelli olan çalışanlar bu haktan yararlanır.

Bakmakla yükümlülük, SGK yönünden bakmakla yükümlülüktür ve belgelenmesi gerekir. Emekli olunduktan sonra emekli maaşı için bu haktan yararlanılamaz. Ancak emekli kişi yeniden çalışırsa ya da kişi serbest çalışırsa bu haktan yararlanır.

Engelli olan eş, çocuk, anne ya da baba bir işte çalışmaya başladığında, bu yakınları adına vergi indirimi hakkı kullanan çalışan; vergi indirimi hakkını yakınına devreder. Bunun için vergi dairesine başvuru yapılır.

Vergi indiriminden yararlanan kişi iş yeri değişikliği yaptığında, yeni iş yerinden aldığı çalışma belgesi ile birlikte vergi dairesine başvuru yaparak iş yeri değişikliğini gerçekleştirir.

Engel oranı %40-59 arası olanlar, üçüncü derece vergi indirimi, 60-79 arası olanlar ikinci derece vergi indirimi, 80-100 arası olanlar birinci derece vergi indiriminden yararlanır. Çalışanın birden çok engelli yakını varsa her biri için başvuru yapabilir.

İlk Başvuru: İş yerinden alınan çalışma belgesi, dilekçe, engelli raporunun aslı gibidir fotokopisi, engelli yakınına bakmakla yükümlü olunduğuna dair SGK’dan alınan belge, kimlik fotokopisi, iki resim, işçiler için sigortalılık belgesi ile ile

• EĞİTİM HAKKI:

Özel gereksinimli çocukların eğitim hakkı:

Zorunlu eğitim çağında yani 12 yıllık eğitim süresi boyunca özel gereksinimli çocuklar eğitim sistemi içinde olmak zorundadırlar. Özel gereksinimli çocukların eğitim hakkı hiçbir gerekçe ile engellenemez (Engelliler Hakkında Kanun).

20 Şubat 2019 tarihinden önce alınmış geçerli raporu olanların özel eğitim hakkından yararlanmaları için raporlarında en az %20 engelli oldukları belirtilmiş olmalıdır. Bu tarihten sonra özel gereksinim raporu alan 18 yaş altı çocukların, özel eğitim, fizyoterapi, rehabilitasyon veya benzeri gereksinimleri rapora yazılmış olmalıdır. Belirtilen raporlara sahip olan çocuklar, Rehberlik Araştırma Merkezlerinin değerlendirmesi sonucu özel eğitim imkânlarından yararlanır.

Zorunlu öğrenim çağındaki okula gidemeyen, evden çıkması mümkün olmayan (örneğin solunum cihazına bağlı olan) özel gereksinimli çocukların evde eğitim hakkı vardır. Bu çocukların özel gereksinim raporunda, evde eğitim gereksinimi belirtilir. Başvuru, Rehberlik Araştırma Merkezine yapılır.

Özel gereksinimli öğrencilere eğitim desteği:

Özel eğitim kurumlarına devam eden çocukların özel eğitim ücreti Devlet tarafından karşılanır. Emniyet Genel Müdürlüğünde, çalışan personelin özel eğitim alan çocuklarına ilave eğitim desteği verilmektedir. Bu konuda kurumunuzdan bilgi alınız.

Özel eğitim alan öğrencilerin, kurumlardan okullarına devamlarını sağlamak için ücretsiz taşıma hizmetinden yararlanırlar. Bakınız: Milli Eğitim Bakanlığı Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği, 2014.

• İSTİHDAM HAKKI:

Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı (EKPSS)

En az %40 oranında engelli olan lise (ortaöğretim), ön lisans ve lisans mezunları yazılı sınava, ilk ve ortaokul mezunları ile özel eğitim uygulama ve iş okulu mezunları; kuraya katılacaktır. Sınav sonuçları 4 yıl geçerlidir. Halen memur olarak çalışanlar EKPSS’ye girebilirler. Bu kişiler tercihlerinde, çalıştıkları kadrodan farklı kadro tercih yapmak zorundadır. Emekli olanlar da sınava girebilir ancak bu kişiler genel bütçeye dâhil dairelerin, katma bütçeli idarelerin, döner sermayelerin, kefalet sandıklarının, sosyal güvenlik kurumlarının ve bütçeden yardım alan kuruluşların kadrolarını tercih edemezler.

Meslek edinme hakkı :

Halk Eğitim Merkezleri, Türkiye İş Kurumu, KOSGEB gibi kamu kurumlarında meslek edindirme kursları açılmakta, bu kursları bitiren engellilere işe yerleştirmelerde öncelik tanınmaktadır. Ayrıca yerel yönetimlerde de meslek kursları açılmaktadır.

Engellilerin İş-Kur kaydı :

Engellilerin İŞKUR’a Kayıt yaptırabilmeleri için 14 yaşını doldurmuş olmaları gerekir. Kaydolanlar, İş-Kur resmi sitesinden engelli bireyler için açılan mesleki kursları takip edebilirler.

İş-Kur tarafından verilen hibe desteği :

Bir mesleki sertifikaya sahip, diğer başvuru şartlarını sağlayan ve kendi işini kurmak isteyen engelliler, İş-Kur İl Müdürlüklerinden ya da 444 75 87 numaralı telefondan, hibe desteği hakkında bilgi alabilirler.

Bayilikler :

On sekiz yaşını dolduran zihinsel yetersizliği olmayan ve vesayet altında bulunmayan her engelli birey Milli Piyango Genel Müdürlüğü tarafından verilen Sayısal Oyunlar Bayilikleri için başvuru yapabilirler.

• ÇALIŞMA HAYATINDA HAKLAR:

Engelli ve engelli yakını olan memurların yer değişikliği :

Devlet Memurları Atama ve Yer Değişikliği Yönetmeliğinin ilgili hükmü şudur: Engellilik Durumuna Bağlı Yer Değişikliği Ek Madde 3 –İlgili mevzuatına göre alınan sağlık kurulu raporunda en az yüzde kırk oranında engelli olduğu belirtilen memurlar ile ağır engelli raporlu eşi veya bakmakla yükümlü olduğu birinci derece kan hısımları bulunan memurlar engellilik durumundan kaynaklanan gerekçelere dayalı olarak yer değiştirme talebinde bulunabilir. Bu kapsamdaki talepler bu Yönetmelikte yer alan kısıtlayıcı hükümlere tabi olmaksızın kurumların kadro imkânları ve teşkilat yapıları dikkate alınarak karşılanır. Memurun kendisinin veya birlikte yaşadığı eşi ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının engellilik durumunun tedavisi sebebiyle yer değişikliğini talep etmesi halinde, yer değiştirme suretiyle atama yapılacak yerin, memurun ve bu fıkra kapsamındaki yakınlarının engellilik durumuna uygun olması esastır. Engellilik durumu devam ettiği sürece kurumlarca isteği dışında memurun yeri değiştirilmez. Engellilik durumu ortadan kalkan memurlar hakkında bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümler uygulanır.

Engelli ve bakmakla yükümlü oldukları engelli yakını olan memurların yer değişikliği isteği kadro ve teşkilat yapısı uygunsa karşılanır. “Bir defaya mahsus” ifadesi, Devlet Memurları Atama ve Yer Değişikliği Yönetmeliği metninden, Danıştay kararı çıkartılmıştır. Her Bakanlığın ya da kurumun, kendisine ait atama ve yer değişikliği olabilir. Tüm kurumların atama ve yer değişikliği yönetmelikleri Devlet Memurları Atama ve Yer Değişikliği 17 Yönetmeliğine uygun olmalıdır (Geçici Madde 5). Memurun adaylık süresi bitiminde (adaylık en az 1, en fazla 2 yıldır) yer değişikliği için dilekçe verme hakkı vardır.

Kurumlar arası geçiş :

Kurumlar arası geçiş isteyen memur, öncelikle geçiş yapmak istediği kurum tarafından kabul edildiğine dair onay almalıdır. Geçiş yapılacak kurum, memurun çalıştığı kuruma yazı yazarak, memuru kendi kurumuna talep eder. Halen çalışmakta olduğu kurum, memurun geçiş yapmasına muvafakat verirse; geçiş işlemleri başlar. Devlet Memurları Kanunu’nda (DMK) engelli çalışana kurumlar arası geçişe yönelik özel bir düzenleme yoktur. Kurumlar arası geçiş talebinde bulunan çalışan, engellilik durumunu ve çalışma şartlarını dilekçesinde belirtebilir..

İşe girdikten sonra engelli hale gelen çalışanların durumu:

İşe girdikten sonra engelli hale gelen çalışanlar, erken emeklilik dâhil engelli bireylere tanımlanan tüm haklardan yararlanırlar. Devlet Personel Başkanlığının görüşüne göre; engelli kadrosu yoktur, engelli kontenjanı vardır. “Engelli kontenjanında çalışan” ifadesi, sadece engelli olarak işe girenleri ya da sadece engelli kamu personeli seçme sınavı ile işe alınanları değil, işe girdikten sonra engelli hale gelenleri de kapsar. Bu çalışanın engelli kontenjanına geçmesi için; çalışanın engelli sağlık raporunu kurumuna ibraz etmesi, kurumun da bu raporu e-DPB Uygulamasına kaydetmesi zorunludur. Bu çalışanların, engelli kontenjanında çalışanlar adına tanımlanmış hakları kullanmaları için (nöbet muafiyeti dâhil), yeniden engelli sağlık raporu almaları istenmez ve vergi indirimi belgesi almaları zorunlu tutulamaz.

Çalışma alanlarının uygun hale getirilmesi :

Engelliler Hakkında Kanuna göre; çalışan veya iş başvurusunda bulunan engellilerin karşılaşabileceği engel ve güçlükleri ortadan kaldırmaya yönelik istihdam süreçlerindeki önlemlerin alınması ve engellilerin çalıştığı iş yerlerinde makul düzenlemelerin, bu konuda görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşlar ile işverenler tarafından yapılması zorunludur.

Engelli çalışanın idari izinleri :

Başbakanlık Genelgesine göre (2002/58); Valiliklerce okulların tatil edilmesi halinde (olumsuz hava şartları nedeniyle) aynı bölgedeki kamu görevlisi engelliler ve hamileler idari izinli sayılır. Ayrıca; 10-16 Mayıs Engelliler Haftasının ilk günü ile 3 Aralık Dünya Engelliler Gününde, engellilere yönelik faaliyet gösteren Konfederasyon, bağlı federasyonlar ve bağlı derneklerin kamu görevlisi olan yönetim kurulu üyeleri ile kamuda görev yapan tüm engelliler idari izinli sayılır.

Engelli çocuğu olan annelere yarı zamanlı çalışma hakkı :

Devlet Memurları Kanunu ve İş Kanunu’na göre; memur ve işçi anneler için doğumda ya da doğum sonrası ilk 12 ay içinde, bebeği engelli olduğu tespit edilenlere; bebek 12 ayı 21 tamamlayıncaya dek tam maaşlı yarı zamanlı çalışma hakkı (izin) verilmiştir.

• SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI:

Erken Emeklilik :

Emekli kişilere bağlanan maaş; yaşlılık maaşıdır. Engelli memur, işçi ve Bağ-Kur çalışanları, yaşı beklemeden, gerekli yıl ve prim gününü tamamladıklarında erken emekli olabilirler. İşe girdikten sonra engelli hale gelenler, tüm haklardan yararlandıkları gibi erken emeklilik hakkında da yararlanabilirler. Erken emeklilik talebi için bir işte çalışıyor olmak zorunludur.

Engelli Memurun Erken Emeklilik Hakkı :

Engelli memur, işe giriş tarihi ne olursa olsun erken emeklilik için vergi indirimi belgesi almak zorunda değildir.

• 1 Ekim 2008 öncesi işe giren engelli memurlar, en az %40 engelli olmak şartı ile engel oranına bakılmaksızın 15 yıl çalışmakla emekli olma hakkı elde ederler. Bu memurlar, Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine tabidirler (5510 sayılı Yasanın Geçiş Hükümleri).
• 1 Ekim 2008 sonrası işe giren engelli memurlardan; malul sayılmayıp engel oranı %60 veya üzerinde olanlar; 15 yıl ve 3960 prim günü ile erken emeklilik hakkını alırlar.

Engel oranı % 50 ilâ % 59 arasında engelli olanlar; en az 16 yıl ve 4320 gün, engel oranı % 40 ilâ % 49 arasında engelli olanlar; en az 18 yıl ve 4680 gün ile emeklilik hakkı elde ederler. Bu memurlar 5510 sayılı Yasa hükümlerine tabidirler.

İşe Girdikten Sonra Engelli Hale Gelenlerin Erken Emekliliği :

• Çalışma gücü kaybı oranı %60 ve üzerinde olanlardan malulen emeklilik hakkı alamayanlar; 15 yıl,
• Çalışma gücü kaybı oranı %50 -%59 arasında olanlar; en az 16 yıl-5760 prim günü,
• Çalışma gücü kaybı oranı %40 -%49 arasında olanlar; en az 18 yıl-6480 prim günü ile emekli olabilirler.

1 Ekim 2008 tarihinden önce işe giren engelli işçilerin erken emeklilik süreleri:

1 Ekim 2008 tarihinden önce işe giren engelli işçilerin erken emeklilik süreleri:

Malulen emeklilik:

İşe girdikten sonra çalışma gücü kaybı oranı, SGK Sağlık Kurulu tarafından % 60 ve üzerinde olduğuna karar verilenler; 10 yıl /1800 iş günü prim ödenmesi şartı ile malulen emekli olurlar. Ancak başkasının bakımına muhtaç derecede malul olanlar için sadece 1800 iş günü prim ödenmiş olma şartı ile malulen emekli olurlar. İşe girmeden önce malul durumda olanlar, malulen emekli olamazlar.

Malulen emekli olmak isteyen kişi, SGK’ya başvuru yapar. Başvuru yapıldığında bir işte çalışılıyor şartı aranmaz. SGK isterse kişiyi, çalışma gücü kaybı oranının tespiti için bir hastaneye sevk eder.

SGK Sağlık Kurulu, inceleme sonucu karar verir. Kişi isterse, SGK sonucuna itiraz edebilir.

Ağır engelli çocuğu olan sigortalı annelerin erken emekliliği:

1 Ekim 2008 tarihinden sonra (çocuğun doğum tarihi ve ağır engelli hale geldiği tarih dikkate alınır), çalışılan sürenin dörtte biri oranında süre çalışılan süreye ilave edilir. Bu süre emekliliğe kalan süreden düşürülür. Bu haktan yararlanmak için, eğer boşanma durumu varsa velayetin annede olduğu süreler dikkate alınır. Çocuğun bakım evine verilmesi halinde bu haktan yararlanma süresi sona erer. Bakıma muhtaç durumdaki çocuğun vefatı halinde anne, çocuğun yaşadığı süreler için de başvuruda bulunabilir.

Başvuruda, mevcut engelli sağlık kurul raporunun aslı gibidir fotokopisi (raporun alındığı hastane başhekimliğince, ıslak imzalı) kullanılır. SGK’nın kararına, zaman aşımı olmaksızın itiraz edilebilir. Başvuru; çalışma belgesi, engelli raporunun aslı gibidir fotokopisi, çocuğun ve annenin kimlik fotokopileri ve dilekçe ile Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) yapılır.

[T.C SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK BİLİMLERİ ÜNİVERSİTESİ
GÜLHANE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ENGELLİ HAKLARI
REHBERİ içeriğinin yeniden düzenlenmesi suretiyle oluşturulmuştur.]