Dr. Kaya DEMİRÖZÜ
Kanatlı Sağًlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Kuşun güvenliği açısından hane sakinlerinin tehlikeleri ortadan kaldırmak için evi ona göre düzenlemeli ve önlemler almalıdır. Öncelikle 2 yaşına kadar olan kuşlar için kafes tellerinin aralığı ve kapılarının güvenliği önemlidir. Bu aralık kuşun türüne göre 0.5 – 0.7 cm olmalıdır. Kuşlar çoğu kimyasallara insanlardan daha duyarlıdırlar. Unutulmamalı ki; kuşlar keşfetmek amacıyla en az bir kez her şeyi tatmak isteyeceklerdir.
Gözden geçireceğimiz evdeki tehlikeler, kuşun yaralanmasına ya da eğer yutulması, solunması veya yerleştirmesi kuş ile temas halinde bir dereceye kadar tehlike nedeni olabilir. Kimi zaman neredeyse anında ölüm sebebi olabilir. Diğerleri sadece hafif bir reaksiyona oluşturabilmektedir. Ancak kuş ile temas halinde olacak herhangi bir yerlerde bunan riskli şeyleri ortadan kaldırmak en iyisidir. Eğer hayvanın tehlikeli bir şey yemiş, içmiş ya da temas etmiş olabileceğinden şüphe duyuluyorsa vakit geçirilmeden hekime başvurulmalıdır.
Pencere, kapı ve çatı aydınlatmaları
Tıpkı yabani kuşlar gibi evciller de camı bilmiyorlar ve ona doğru uçmaya çalışırlar. Bunun için:
Kanatları kırpma/kesme: Yapabilecek en iyi önlem kuşun kanatlarını kırpmaktır. Bu kuşun uçuşunu tam olarak engellemez, ama onun hızını yavaşlatacaktır. Keza özel uçuş kıyafeti kullanılabilir.
Kuş serbest bırakılmadan pencere perdeleri kapatılmalıdır.
Kapı ve pencerelerin kapalı olmasına dikkat edilmelidir.
Kuşun tırnaklarının tül ve perdeye takılmamasını önlemek için, uygun şekilde kesilmelidir.
Aşırı sıcaklar ve havalandırma fanları
Aşırı sıcak ve soğuk kuşa ciddi tehlikedir. Gerek tavan ve normal fanlar kaza kaynağı oluşturabilir.
Cereyanlı bir yere kafes ya da oyun standı konulmamasına özen gösterilmelidir. Kuşu fanlar, açık pencereler ve ısıtıcılardan mümkün olduğunca uzak tutmak gerekir. Ayrıca, soğuk bir odada ya da doğrudan güneş altında bırakılmamalıdır.
Hayvanın kanatları kırpılmış olsa bile, kafesinden çıktığında tüm fanlar kapatılmalıdır.
Boğulma ve ezilmeler
Çoğu kuş bir şeylerin altına girmek orada gizlenmekten hoşlanır yada küçük bir boşluğu yuva gibi kullanmak ister. Küçük boyutları ile kolayca dikkatten kaçabilir ve bir yerlere sıkışır veya herhangi bir yeri zedelenebilir.
Nereye gittiği her zaman takip edilmeli. Çoğu kuşa kazara basılarak yaralanmasına veya ölmesine sebep olunabilir.
Bilgisayar yazıcıları, elektrikli aletler, elektrikli süpürge veya hareketli parçalar ile diğer mekanik cihazlar kullanılan oda içinde kuşun serbest dolaşmasına izin vermemelidir.
Bir kapı ya da dolap kapatılırken, kuşun aralıkta veya üstüne olup olmadığından emin olunmalıdır.
Çek yat , yatak veya koltuk kullanırken dikkatli olunmalıdır. Kuş arasına ve mekanizması içine Olabilir.
Yatak örtüleri, çamaşır sepeti veya kumaşın çoklu katmanları arasına girip girmediği kontrol edilmelidir.
Kuş ile uyumaya kalkışılmasın, kolayca boğulabilir veya ezilebilir.
Elektrik ve benzer kablolar
Elektrik kabloları kuş için çok ciddi bir tehdittir. Kabloları ısırıp çiğnemesi ciddi yanıklara, hatta elektrik çarpmasına sebep olabilmektedir. Bir evde telefon, bilgisayar, müzik seti, TV ve bezeri cihaz kabloları dahil olmak üzere, kuşun çiğneyebileceği bir çok kablo bulunmaktadır.
Yaralanma, elektrik çarpması, hatta yangın riskini en aza indirebilmek için:
Kablolar spiral kablo kılıfları içine alınabilir. Ama kimi kuşlar bunun aralığında da kabloları didikleye bilir. Bunun için kuşun takip edilmesi ve çiğneme söz konusu ise aşağıdakilerden biri denenebilir.
Kablolar sert plastik boru veya kanallar içine alınabilir.
Çocuk – kuş ilişkileri
Kuşları çocukla yalnız bırakmaya karar verirken; çocuğun yaşı, olgunluğu, hayvana bakma deneyimi, kuşun mizacı dikkate alınmalıdır.
Kuşun kimin/ kimlerin bakıp besleyeceği ve hangi şeylerin takip edilmesi ile ilgili kurallar oluşturulmalıdır.
Çocukların kuşla oynamasında neler yapması gerektiği öğretilmelidir. Ve hatasız bir iletişim kurduğunda takdir edilmelidir.
Kuşun daima güvenli bir ortamda yaşaması sağlanmalıdır.
Evdeki diğer hayvanlarla kuşun ilişkileri
Kuşun evdeki diğer kuş ve hayvanlarla yaşamsında son derece dikkatli olunmalıdır. Kuşları avlamak köpek ve kedigillerin yabani hayattan kalan doğal içgüdüleridir. Bazen bunun tersi geçerlidir ve büyük bir kuş aslında daha saldırgan olabilir. Hayvan ısırıkları ciddi yaralanmalara ve ölümlere neden olabilmektedir. Eğer kuşun ısırma huyu varsa hekimden yardım alınmalıdır.
İyi geçiniyor görünseler bile, başka bir hayvan ile kuşu bir odada gözetimsiz ve serbest bırakılmalıdır. Güvenli olması her zaman daha iyidir.
Kafesin konumu diğer hayvanların meraklı, saldırgan ve yırtıcı davranışlarına maruz kalınmayacak şekilde olmalıdır.
Kuşun boğulması, bitkileri yememesi, mikroorganizma bulaşması ve tedavi için kullanılan ilaçlı suyu içmemesi için akvaryum kapalı tutulmalıdır.
Kuşların kedi kumu kaplarına ulaşması engellenmeli. Toz ve koku solunum problemlerine yol açabileceği ve yutulması halinde sindirim sistemi tıkanıklıklarına neden olabileceği unutulmamalıdır.
Küçük hayvanlar için kullanılan saman yataklıklarda küf olabilir veya sindirim sorunlarına yol açabildiklerinden kuşun temasına mani olunmalıdır.
Kuşlar küçük bir kaptaki suda bile boğulabilirler. Bu yüzden fazla miktarda su bulunan su kaplarından uzak tutulmalıdırlar.
Evcil hayvanlarda kullanılan bit, pire kene gibi parazitlere kullanılan ilaçlar kuşlar için tehlikelidir.
Mutfaktaki Riskler
Mutfaktaki riskler sayılmayacak kadar fazladır.
Sıcak ocaklar, açık fırın, tost makinesi, cezveler, su ısıtıcıları, kaynayan su veya sıcak yağ yakar.
Teflon ya da diğer yapışmaz tencere ve çömlekler, gözleme kapları, yavaş pişiriciler ve damlama tava gibi aletlerden zehirli gazlar çıkmaktadır. PTFE(polytetrafluoroethylene, teflon) içeren dumanlar çok zehirlidir.
Kendi kendini temizleyen fırınlar ve fırın temizleyiciler çıkan dumanlar temizlik malzemeleri toksik gazlar üretmektedirler.
Kuş bir lavabo, hatta bir bardak veya küçük kase suda boğulabilir.
Yaralanmalar veya bulaşık makinesi, dondurucular ve buzdolapları gibi açık aletlerin birer tuzak olabileceği unutulmamalıdır.
Bıçak gibi keskin, parlak nesneler ilgisini çekebilir.
Gres yağı, tereyağı, margarin ve diğer yağlar tüylere bulaşabilir.
Mutfakta kullanılan çikolata, alkol, avokado, sarımsak, soğan, tuz, maya ve kahve(çikolata kaplı drajeler), çay, kola, diğer kafeinli yiyecek ve içecekler toksik olabilir.
Isınmış gıda ve yağlardan çıkan dumanlar tehlike kaynağıdır.
Mutfak kuşa hep yasak alan olmalıdır.
Banyodaki Tehlikeler
Banyolarda en az mutfaklar kadar tehlike kaynağıdırlar. Eğer kuşa oda içinde serbest dolaşmasına izin veriliyorsa aşırı dikkatli olunmalıdır.
Boğulma kolaylıkla ortaya çıktığı için, lavabo, küvet, klozet ve jakuzilerden suya erişimi mani olunmalıdır.
Kuş uçarken çarpmaması için büyük aynalar üzerine çıkartmalar yapıştırılmalıdır.
Tüm ilaçlar, vitamin ve ek katkı maddeleri de dahil olmak üzere çocukların ve evcil hayvanların ulaşamayacağı yerlerde tutulmalıdır.
Tıraş kremi ve losyon, aerosol saç spreyleri, saç boyaları ve temizlik malzemeleri, klozet fırçası da dahil potansiyel olarak zehirli diğer maddeler güvenli bir şekilde depolanmalı ve kolayca erişilmemelidir.
Kuş yanında saç düzeltme maşası, kullanılmamalıdır. Zira teflon kaplı olanlar ısınınca etrafa PTFE gazı yayabilmektedir.
Çamaşırhaneki Tehlikeler
Çamaşır yıkama odası evin kuşlar için birçok risk içeren başka bir alanıdır.
Çamaşır sepetlerine kirliler konurken veya alınırken çok iyi kontrol edilmelidir. Kuş sepetleri bir oyun, saklanma veya uyku yeri olarak kullanabilir.
Çamaşır yıkama ve kurutma makineleri daima kapalı tutulmalıdır.
Yanıklar ve PTFE duman tehlikesi nedeniyle kuşların bulunduğu mekânlarda sıcak ütü kullanmayın. Ütülemede özellikle gömlek yakası ve kollarında kullanılan sprey kolalar da zehirlidir.
Deterjan, yumuşatıcılar, kumaş boyaları, çamaşır suyu vb malzemeler çocukların ve evcil hayvanların ulaşamayacağı güvenli bir yerler muhafaza edilmelidir.
Isı kaynakları
Yanıklar kuşların yaygın bir yaralanma nedenidirler. Mutfak aletleri dışından birçok kaynak neden olabilmektedir.
Yanan mum, ısıtıcı, sıcak şeylerin bulunduğu odada kuşun kafes dışına çıkarılmaması gerekir.
Isıtıcı açık ya da şömine kullanılırken kuş kafesinde olmalıdır.
Keza radyatörler de yanık riski oluşturabilir.
Ampuller, özellikle halojen olanları, oldukça sıcak hale gelir ve hatta kapandıktan sonra bir müddet sıcak kalabilir. Onları kuş erişime izin vermeden önce soğuk olduğundan emin olunmalıdır.
Kibritleri ulaşamayacakları şekilde kuşlardan uzak tutulmalı. Zira toksik olabilirler.
Sigara dumanı, diğer duman, buhar ve gazlar
Kuşların solunum sistemlerinin anatomik yapısı memelilerden çok farklıdır. Bu yüzden havadaki herhangi bir duman ve gazdan çabuk etkilenirler. Kriter; bir koku yeterince güçlü hissediliyorsa kuşun solunum sistemine zararlı olabilmektedir. Aşağıda sıralananların kuşlar için ciddi risk oluşturabilecekleri dikkate alınmalıdır. Kuşların bulunduğu ortamda kullanılmamalıdırlar. Eğer boya, ilaçlama, temizlik gibi büyük alanlarda yapıldığında kuşun başka bir yere götürülmesi gerekir.
Kaynağı ne olursa olsun duman tehlikelidir. Pipo, puro ve sigara dumanı pasif içicilik de bile kronik göz, cilt ve solunum yolu hastalıklarına neden olabilmektedir. Duman ve karbon monoksit uyarısı için detektör kullanılmalıdır. Ayrıca tütün toksik olduğundan sigara, pipo, puro gibi ürünler ortadan kaldırılmalıdır.
Keza benzin, gazyağı, likit gaz, doğal gaz ve diğer petrol ürünleri de ciddi risk kaynaklarıdır.
Boya, vernik ve koruyucu maddeler, mineral uçucu, terebentin, boya sökücü, tiner ve diğer solventler tehlike kaynaklarıdır.
Yine çamaşır suyu, fenol, amonyak, çam yağı, leke çıkarıcı, pencere temizleme solüsyonu, zemin ve mobilya cilası gibi malzeme ve dezenfektanlar,
Gaz çıkaran Kokulu mumlar, esansiyel yağlar ve oda parfümleri, parfüm, saç spreyleri, deodorant, naftalin, oje, aseton, yapıştırıcılar gibi malzemeler,
Ağır metaller
Çinko, kurşun ve arsenik gibi toksik ağır metaller, evlerde şaşırtıcı derecede yaygındır. Buna aslında kuşlar için yapılan ürün ve objelerde dâhil edilebilirler.
Çinko
Çinko çivi ve zımba telleri gibi galvanizli metallerde; lehim (bazı kuş kafesleri kullanılan da dâhil olmak üzere); asma kilitler, menteşeler, çıtçıtlar, kostüm aksesuarı ve mücevherleri, bazı kuş oyuncakları, tokalar, zincirler, bir kısım madeni paralarda, anti pas boyalarda, çinko oksitli cilt bakım ürünleri ve güneş kremlerinde bulunmaktadır.
Kurşun
Kurşun bazı boyalarda, muşamba, fayans, bataryalar, sıhhi tesisat malzemeleri, macun, kurşun folyo, lehim, golf topları, bazı çatı kaplamaları, madeni yağlar, aynalar, şarap şişesi mantar folyosu, halı tabanları, içme veya kullanma suyu kurşun boruları veya sırlanması hatalı seramik su ve çay kupaları, perde kurşun ağırlıkları, gazete kağıdı, gazete mürekkebi, yalıtım malzemeleri, kurşun içeren yanmış madeni yağ, boyalı cam ve vitrifiye eşyalarda mevcuttur.
Arsenik
Arsenik böcek ilaçları, tarım ilaçları, fare ilaçları, yabancı ot öldürücüler, ahşap koruyucuları, bazı malzemelerde kullanılan son derece zehirli bir metaldir.
Kuşun koruması için:
Bu metalleri içeren nesneler kuşların ulaşamayacağı yerlerde muhafaza edilmelidir.
Düzenli olarak kafes veya oyuncakların lehimli veya hareketli metal parçaları kontrol edilmelidir.
Mümkünse, ağır metal içermeyen nesneler tercih edilmelidir.
Başka zehir ve tehlikeler
Bahsi geçenlere ek olarak, pek çok evde ve çevresinde başka birçok potansiyel toksinlerin mevcudiyeti söz konusudur. Kuş ayakları ile kimyasallar emebilir. Bunun için olası zehirli madde ile temas ettikten sonra eller her zaman iyice yıkanmalıdır. Kuşlar için çok cazip olan ama ağız yaralanması, hasarı veya sindirim sisteminde tıkanıklık veya toksisiteye neden olabilecek takı, düğme, pil, madeni paralar, olta takımı, iğneler ve diğer küçük metal öğelerden titizlikle korunmalıdır. Son olarak akla gelen tehlike kaynakları:
Silahlar ve temizleme malzemeleri ve mühimmat gibi ilgili sarf malzemeleri.
Toksik ev bitkileri.
Pirinç, gümüş, bakır, döşeme ve ayakkabılar için olanlar dâhil parlatıcılar,
Herbisitler(ot öldürücüler), salyangoz ve sülük yemleri, böcek (pire ve kene kontrolü ürünleri), pestisitler (karınca zehiri) ve rodentisit (fare zehiri) gibi zehirler ürünler,
Fare tuzakları konusunda dikkatli olunmalı.
Hediye paket, sepeti ve otları, şeritler kurdeleler, balonlar gibi cicili bicili süsler gibi nesneler,
