Aile hukuku ve miras hukuku kanunlarınca evlatlıktan ret mümkündür. Ancak bunun hukuki olarak ağır sonuçları bulunmaktadır. Örneğin; reddedilen evlat, mirastan yararlanamayacağı gibi ebeveynin de evlat üzerinde hakkı bulunmaz. Evlatlıktan reddetme davası açmak isteyen ebeveynler, davanın bu gibi sonuçları konusunda alanında uzman avukatlardan gerekli tüm bilgilendirmeleri alabilir ve bu bilgilendirmeler ışığında ilerleyebilir.
Türk hukuk sisteminde ebeveynlere çocuklarını evlatlıktan reddetme hakkı tanınmamıştır. Anne ya da baba, çocuğunu “evlat” olarak görmeyip evlatlıktan “manen” reddedebilir. Ancak, bu evlatlıktan ret eyleminin hukukî bir karşılığı bulunmamaktadır. Evlatlıktan ret kanunen düzenlenmiş ve uygulanabilirliği olan hukuki bir müessese değildir. Teknik ve teorik olarak evlatlıktan ret değil mirastan ret (ıskat) vardır. Halk arasında “mirasçılıktan çıkarma” eylemi, “evlatlıktan ret” olarak algılanmaktadır.
Miras bırakanın vefatından önce evlatlıktan red yani mirasçılıktan çıkarılma davası açabilmesi için bazı şartlar gerekmektedir. Evlatlıktan red davası şartları;
Miras bırakana ve diğer mirasçılara karşı saklı pay sahibinin aile yükümlülüklerini yerine getirmemesi; aile yükümlülüklerine tüm aile bireyleri hatta mirasa hak sahibi olanlar uymak zorundadır. Mirasçılardan herhangi birinin miras bırakacak kişiye ve aileye karşı ilgisiz olması, bakımını yerine getirmemesi, gereksiz tıbbi müşahedede bulunması, ailenin onurunu davranışlarıyla zedelemesi gibi hallerde mirasçılıktan yoksu bırakma davası açılabilmektedir.
Mirasçının miras bırakana veya diğer aile bireylerine karşı ağır suç işlemesi; ağır suç kavramı medeni kanunda belirtilmiş olup ailenin toplumdaki konumu, işlenen fiilin ağırlığı gibi durumlar gözetilerek hakimin takdirine bırakılmıştır.
Yukarıdaki durumların mahkemeye sunulacak dava dilekçesinde açıklanması ile dava açılmakta ve mahkemede haklı sebep ispat edilerek evlatlıktan red kararı aldırılmaktadır. Bu karar sonucunda mirasçı tenkis davası açamamakta ve saklı pay miras hakkını kaybetmektedir.
Türk hukukunda evlatlıktan çıkarma şeklinde bir hukuki kurum yoktur. Fakat halk arasında evlatlıktan reddetme olarak anılmakla birlikte “Mirasçılıktan çıkarma” kurumu vardır. Türk Medeni Kanununa göre mirasçılıktan çıkarma ancak kanunda öngörülen şartların gerçekleşmesi halinde mümkündür. Mirasçılıktan çıkarma için gerekli şartlar şunlardır:
Ölüme bağlı bir tasarrufla çıkarılmalı (Vasiyetname veya miras sözleşmesi yoluyla)
Saklı paylı mirasçı olmalı (Altsoy, anne, baba ve sağ kalan eş)
Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemiş olmalı (Ceza hukuku anlamında bir suç olmalıdır. Ayrıca bu suçun ağırlığından kasıt, suçun aile bağlarını zedelemesi noktasında bir ağırlıktır. Bu husus da hakimin takdir yetkisiyle tespit edilecektir. Fakat failin yargılanması veya cezalandırılmış olması önemli değildir. Önemli olan bu eylemin Ceza hukuku anlamında bir suç teşkil etmesi ve aile bağlarında bir tahribat oluşturmasıdır.)
Veya
Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemiş (Mirasçının, mirasbırakana kötü davranıp evine kabul etmemesi, telefonlarını açmaması, açtığında azarlaması, mirasbırakanı dövmesi, hakkında icra takipleri yapmış olması…)
Dava dilekçesi, bir davanın önemli belgelerinden birisidir. Davacı dava dilekçesini Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na uygun olarak hazırlamalı, davayı açma nedenlerini ve yasal dayanaklarını belirtmelidir. Ayrıca her davaya ve davaya neden olan somut olaylar farklılık arz edeceğinden internetten bulunan alelade bir dava dilekçesi yeterli olmayacaktır.
Mirasçının açacağı davaya göre dava açılmalı, yetkili ve görevli mahkeme belirtilmeli, yasal dayanaklara mutlaka değinilmelidir. Aksi halde mahkeme tarafından aleyhe karar verilecek, kişi geri dönülmez hukuki kayıplar yaşayacaktır. Bütün bu nedenlere bağlı olarak davacı, dava dilekçesini ve davaya hazırlık sürecini, dava takibini mutlaka bir avukat aracılığıyla gerçekleştirmelidir.
Mirasçılıktan çıkarılan kimse mirasa ilişkin haklarını kaybetmektedir. Türk Medeni Kanunu’nun 511. maddesi bunu, “mirastan çıkarılan kimse mirastan pay alamadığı gibi tenkis davası da açamaz” şeklinde ifade etmiştir. Miras bırakan saklı paylı mirasçısını payının tamamı için ıskat edebileceği gibi mirasın bir kısmı üzerinde de yapabilmektedir.
Mirasçılıktan çıkarılma sonucu miras hakkını kaybeden kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi muamele görür. Miras bırakan başka türlü tasarrufta bulunmadıkça, mirastan çıkarılan kimsenin yasal payı, mirasçılıktan çıkarılan kimsenin altsoyu (çocuğu) varsa o kimselere şayet yoksa miras bırakanın yasal mirasçılarına kalmaktadır. Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin altsoyu, o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir.
Evlatlıktan reddedilme itirazı, evladın haklarından biridir. Çünkü bazı durumlarda ebeveynler, menfaat uğruna ya da haksız yere evlatlarını mirastan çıkarmak istemektedir. Bu durumda evlat, duruma itiraz edebilir. Ancak bunu mirasçılıktan çıkarma davasında yapması gerekir.
Türk Medeni Kanunu gereği dava sonuçlandıktan sonra itirazda bulunamaz ve tenkis davası açamaz. Dolayısıyla evlat, mahkeme süresince kendini ispatlayacak deliller sunmalı ve itirazını anlaşılır bir şekilde dile getirmelidir. Bu şekilde dava iptal edilebilir. Evladın altsoyu da saklı payını almak için itirazda bulunabilir.
Miras bırakan saklı pay mirasçısını, mirasçılıktan çıkarmak için ölüme bağlı tasarruf yapmışsa da bu tasarruf iptalden muaf değildir. Mirasçılıktan çıkarma, yasanın ölüme bağlı tasarruf için aradığı şartları taşımadan ya da yanılma, aldatma, korkutma, zorlama sonucunda yapılmışsa, tasarrufun içeriği bağlandığı koşullar ya da yüklemeler hukuka veya ahlaka aykırıysa aynı zamanda miras bırakan tasarrufun yapılması esnasında ehliyetsiz ise bu ıskatın iptali istenebilir.
Keza miras bırakanın açık yanılgısı da ölüme bağlı tasarrufun iptaline sebebiyet verir. Bu halde ölüme bağlı tasarruf mahkeme kararı ile hükümsüz hale geleceğinden çıkarma tasarrufu da bununla birlikte hüküm ve kıymetini kaybeder. İptal kararı ile mirasçı, mirasçılıktan hiç çıkarılmamış gibi miras payını alır.
Bu açıdan iptal kararı geçmişe etki eder. Mirasçılıktan çıkarmanın iptali dava edildiğinde ıskat sebeplerinin doğru olduğunun ispat yükü ıskattan yararlanan davalı mirasçıya aittir. Bu sebeple ölüme bağlı tasarrufta ıskat sebebinin açıkça ve delilleriyle birlikte açıklanması gerekir.
Miras bırakan mirasçısını mirasçılıktan çıkardıktan sonraki süreçte affetmiş olabilir. Af, kendiliğinden ölüme bağlı tasarrufu hükümsüz hale getirmez ancak miras bırakan iradesini başka bir ölüme bağlı tasarrufla açıklarsa bu durum mirasçılıktan çıkarmayı hükümsüz hale getirir.
Miras bırakanın bunun dışındaki affa yönelik davranışları hukuki sonuç doğurmaz. Mirasçılıktan çıkarma tasarrufundan vazgeçen miras bırakan daha sonra aynı sebebe dayanarak mirasçıyı mirastan çıkaramaz.
Bu konu hakkında benzer makaleler için tıklayın