Fazla Mesai Nasıl İspat Edilir?
Fazla mesai alacağından kaynaklı dava açıldığı takdirde, fazla mesai yaptığını ispat yükü davacı işçidedir. İşçi fazla mesai yaptığını bordro, işyerine giriş çıkış imzaları, ya da giriş çıkışta basılan kart, işyeri yazışmaları veya tanık ile ispat etmelidir.
1- Bordro : Ücret bordroları fazla mesainin ispatında en önemli yöntemdir. İşçi ay sonu maaşını aldığında işveren, işçiye bordroda imzalatır. Bu bordrolarda işçi fazla çalışma yaptı ise, fazla çalışma yaptığına yönelik bilgiler de yer alacaktır. İşçi bordroya imza atmış ve bordronun sahte olduğuna yönelik bir iddia da yoksa bordro kesin delil olarak kabul edilir. Ancak işçi bordroya “fazla çalışma ücretimi eksik aldım” ya da “fazla çalışma ücretimi almadım” şeklinde ihtirazi kayıt düşer ise işverenin ibraz ettiği bordrolar geçersiz olacaktır. İşçi bu durumda fazla çalışmasını her türlü delille ispat edebilir.
2- İşyeri kayıtları : İşçi fazla çalışma yaptığını kanıtlamak için işyeri çıkış kaydını davanın görüldüğü mahkemeden talep edebilir. Mahkeme kayıtların getirilmesini işverenden isteyecektir. Çoğu işyeri işçilerin giriş çıkış anında imza attırmaktadır, bu imzalar fazla mesai alacağından kaynaklı davalar için önem arz eder. Yine bazı işyerlerine girilip çıkıldığı takdirde çalışan personeller tarafından kart okutulmaktadır. Kartta yer alan bilgiler de delil olarak kullanılabilir.
3- Tanık : Yazılı belgeler ile fazla mesai alacağı ispat edilemediyse tanık deliline başvurulmalıdır. Tanık iş davalarında en fazla başvurulan yöntemdir. İş davalarında hangi konularda tanığa başvurulacağı, işçi, işveren veya avukatlarınca önemle araştırılmalıdır. İşçi ile kısa dönem de olsa aynı işyerinden çalışan kişi işçinin tanığı olarak dinlenebilir, ancak işçi ile aynı işyerinde çalışmayan kişinin tanıklığına mahkemece itibar edilmeyecektir. Yargıtay’a göre işveren ile işçi tanığı arasında iş ilişkisinden kaynaklı dava mevcut ise, tanığın tanıklığına itibar edilemez.
Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Fazla mesaiden kaynaklı davalarda da 5 yıllık zamanaşımına dikkat etmek gerekir.
1 Ocak 2018 tarihi itibari ile ücret alacağından kaynaklı davalar için zorunlu arabuluculuk kurumu getirilmiştir. Yapılan düzenleme ile dava öncesinde arabuluculuğa başvuru zorunluluğu getirilmiş olup, uzlaşılmaması halinde dava açılması gerekmektedir. Arabulucuya başvuru yapılmadan açılan dava usulden reddedilecektir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2015/25462 E. 2018/22543 K. 06.12.2018 tarihli kararında “ … fazla mesainin ödendiği ise tanık beyanı ile değil sadece yazılı belge ile ispatlanabileceğinden, tanık beyanlarına göre ödendiği yönündeki gerekçe ile fazla mesai ücreti talebinin reddi hatalı olmuş; fazla mesai ücreti hesaplanarak, varsa ödeme belgeleri gözetilip ve ödeme belgelerinden artan miktar varsa hüküm altına alınması gerektiği gözetilmediğinden hükmün bozulması gerekmiştir. “
“Hâlbuki Yargıtay’ın daha eski tarihli kararlarında bu durumda artık tanık dinlenemeyeceği kabul ediliyordu. Yargıtay kararları bu noktada oldukça çeşitlidir. Hakkaniyet çerçevesinde verilen kararlarda mevcuttur.
Bir kısım Yargıtay kararlarında da işçinin ücretinin verdiği bordoda belirtilenden daha yüksek olduğunun anlaşılması durumunda fazla çalışma tahakkuk ettirilmiş, ödenmiş bile olsa bu ödemeyi onun gerçek ücretinin parçası olarak kabul edip, tahakkuklara hiç bakmadan fazla çalışmayı gerçek ücret üzerinden hesaplanmasını isteyen Yargıtay kararları mevcuttur.
İşçi tahakkuk ettirilen fazla mesaisinin üzerindeki çalışmayı yazılı belge ile ispatlar. Buradan puantaj kayıtları, ise giriş çıkışlarda alınan kayıtlar bu şekilde ispat, hakkaniyet indirimine tabi değildir.
Hâlbuki tanıkla fazla mesainin ispatı halinde hakkaniyet indirimi uygulanır. Örneğin, işçi ortalama 5 yıl bir yerde çalışmış ve bu çalışmasını 3 yılında giriş çıkış kaydı alan cihaz iş yerinde mevcut değil son 2 yılında konulmuşsa 3 yıllık çalışma için tanık dinletilmesi son 2 yıllık kısım ise işyeri giriş çıkış kayıtları getirilerek ispatlanması gerekir. Tanık anlatımı ile ispatlanan kısım için hakkaniyet indirimi uygulanır.
Puantaj kayıtlarının işçinin elinde olması zordur. İşçi dava açtığında bunların işverenden istenmesini talep eder. Fakat işveren çoğu zaman bunları mahkemeye sunmaz. Bu durumda HMK md. 220 uygulanacak mıdır?
Son zamanlarda bu Yargıtay kararlarda bu tarz belgelerin işverenden istenmesini sunulmaması halinde fazla çalışmanın işçinin iade ettiği gibi kabul edilmesi gerektiği yönünden karar vardır.
Tanıkla ispat
Fazla çalışmanın tanıkla ispatı mümkündür. Bu tanığın illa ki işyerinde sigortalı çalışan olması şart değildir. Fakat bu tanığın tanıklık yaptığı işçinin işyerinde çalışma koşullarını bilen bir tanık olması gerekir.
Tanık o işyerinde çalışmıyor fakat yan tarafta ki işyerinde çalışıyor ve onun çalışanlarını biliyorsa tanıklığına itibar edilir.
Fazla çalıştığını iddia eden işçi, fazla mesai yaptığına dair,fazla mesai sürelerini ispat etmek zorundadır. İşçi fazla çalışma talebini yazılı belgelerle ispat edebileceği gibi yazılı belge olmaması durumunda iddiasını tanık beyanlarıyla da ispat edebilir.
Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. İmzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği kabul edilir. İşyeri kayıtları,iş yerine giriş çıkışları gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Ancak yazılı belge olmaması durumunda tarafların tanık göstererek sonuca gidebileceği kabul edilir.
İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi olanaklı değildir. Ancak işçinin fazla çalışma alacağının daha yoğun olduğu yönünde ihtirazi kaydının bulunması halinde fazla çalışmanın ispatı her çeşit delille yapılabilir. Bunun aksi durumda ise fakat yazılı delille fazla çalışma alacağı ispatlanabilir.
Bunun yanında işveren tarafından bordro imzalatılmadığı, ödemelerin banka kanalı ile yapıldığı hallerde, işverenin bankadan ödeme yaparken ödemenin fazla mesai ücreti olduğuna dair ihtirazi kaydı yoksa, bu durumda da ispat fakat yazılı delille yapılabilecektir.
Yine Yargıtay’ın yerleşmiş içtihatlarına göre davalının kamu kurumu olması durumunda, işçi çalıştırma ve çalışma usullerinin kayıtlara dayanması gerekli olduğu, özellikle fazla çalışma çizelgeleri, işyerine giriş çıkış kayıtları, görevlendirme yazıları ve ücret bordroları gibi yazılı delillerle ispat geçerlilik kazanır. Aksi durumda tanık beyanlarıyla sonuca gidilemeyecektir.
Bordro İspat Gücü: Bordrolarda fazla çalışma tahakkuku var ise ve ödemeler buna göre yapılmışsa, işçi fazla çalışmalarını yazılı delille ispatlamak zorundadır. İşçinin bordrolarda fazla mesai ödenmediğine dair ihtirazi kaydı var ise ve buna göre fazla çalışma yaptığını ileri sürüyorsa, her çeşit delille fazla çalışmalarını ispatlayabilir. Özellikle bordroda tahakkuk yoksa ve sıfır görünüyorsa, işveren sadece bu bordrolara dayanarak fazla çalışma yapılmadığını iddia edemez. Bu durumda da işçi fazla çalışma yaptığını, tanık dahil, her çeşit delille ispatlayabilir.
Bu konu hakkında benzer makaleler için tıklayın