Fazla Mesai Nedir, Hangi Durumlarda Ödenir?

Fazla Mesai Nedir, Hangi Durumlarda Ödenir? konusu çalışanların son dönemde merak ettiği ve araştırdığı bir konudur.Fazla mesainin ne olduğu konusu ile tanımlarla başlayalım.

Fazla Mesai Nedir?

Fazla mesai, İş Kanununda belirtilen çalışma süresi hususunda belirlenen çalışma süresini aşan çalışmalardır. İş Kanunu’nda genel hatlarıyla haftalık çalışma süresinin en çok 45 saat olduğu ve aksi kararlaştırılmadıkça bu sürenin günlere eşit yayılacağı belirlenmiştir. İş Kanunu’nda çalışma saatine yönelik kararlaştırmalar aşağıda açıklanacaktır.

1. a) Fazla çalışma: İş Kanununda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmaları,
2. b) Fazla sürelerle çalışma: Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmaları ifade eder.

İş Kanunu’nda Fazla Mesai

Fazla mesainin İş Kanunu’nda çerçevesi çizilen çalışma saatlerini aşan çalıştırmalarda mümkün olacağını belirttik. Çalışma saatleri, kanunda genel hatlarıyla aşağıdaki gibi belirtilmiştir:

• Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.
• Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.
• Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir.
• Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir.
• Çalışma sürelerinin yukarıdaki esaslar çerçevesinde uygulama şekilleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.

Yukarıda kanunen belirtilmiş olan süreleri aşan çalışma durumlarında fazla mesai söz konusu olup fazla mesaiye ilişkin ayrıntılı hükümler İş Kanununa İli̇şki̇n Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeli̇ği̇’nde açıklanmıştır.

Fazla Mesai Yönetmeliği

Bahsettiğimiz üzere  İş Kanununa İli̇şki̇n Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeli̇ği̇’nde fazla çalışma, fazla çalışmada sınır, fazla çalışma karşılığı alınacak ücret, fazla mesaiye tabi tutulamayacak kişiler ve fazla mesai hakkındaki diğer hususlar detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Aşağıda bunlara değineceğiz

Memurlarda Fazla Mesai

• Memurlarda fazla mesai yönetmelikte belirtildiği üzere devlet memurlarının, genel olarak haftalık çalışma süresi olan, 40 saatin üstünde yaptıkları çalışmadır.
• Bu Yönetmeliğin uygulanması yönünden, Özel Kanunlarda mevcut yahut Devlet Memurları Kanunu’na veya Özel Kanunlara dayanılarak çıkarılacak Tüzük ve Yönetmeliklerdeki:

1. a) Haftalık çalışma süreleri 40 saatten az olan Devlet Memurlarının 40 saatten fazla çalıştıkları süre;
2. b) Haftalık çalışma süreleri 40 saatten fazla olan Devlet Memurlarının; Özel Kanunlarında mevcut veya Devlet Memurları Kanunu ya da Özel Kanunlara dayanılarak çıkarılacak Tüzük ve Yöenetmeliklerde belirtilen süreden fazla çalıştıkları süre, fazla çalışma sayılır.

Nöbet hizmeti ise, kurumların faaliyetleri gereği, güvenliğin veya hizmetin veya hizmetin devamını temin amacıyla, normal çalışma saatleri içinde veya dışında yapılan çalışmadır.

• Fazla çalışmanın ücretle karşılanabilmesi için memurun kadrosuna ait görevini normal günlük çalışma saatleri dışında fiilen yapması gereklidir.
• Çalışma saatleri içinde ve dışında yürütülen nöbet hizmetleri fazla çalışma sayılmaz.
• Amir, memura fazla çalışma yapacağını bir hafta önce yazılı olarak bildirir. Ancak acele ve özel durumlarda bildirme aynı günde de yapılabilir.

Fazla Mesai Dolayısıyla Haklı Sebeple Fesih

İşçinin onayının yazılı olarak alınması halinde işçinin haklı bir nedeni olmadan fazla mesaiye kalmaktan kaçınması halinde işverenin iş akdini haklı sebeple feshedebilir. Ayrıca zorunlu nedenin yahut olağanüstü nedenin varlığı halinde de işverenin haklı nedenle fesih hakkı vardır.

Şu da belirtilmelidir ki işçinin yazılı onayını almadan fazla mesaiye kalması istenmesi ve işçinin kalmaması nedeniyle işverence iş akdinin feshi halinde bu fesih haksız sayılmaktadır. Buna dayalı olarak da işçiye kıdem ve ihbar tazminatı ödenmesi gerekir.

Fazla Mesai Davası Nasıl Açılır?

Fazla mesai davası, İş Kanunu’nda belirtilen sürelerin üzerinde yani fazla çalıştırılmış fakat fazla mesai ücretini alamamış bir çalışanın geriye dönük olarak alacağını talep etmek üzere başvurmuş olduğu yoldur.

Fazla Mesai Davasında İspat

Fazla mesainin ispatı hususunda davacı taraf kural olarak her türlü delille fazla mesai yaptığını ispat edebilmektedir. Taraflarca sıkça kullanılan yöntem tanık yoluyla ispat olup bu noktada iş arkadaşlarının tanıklığı önem arz etmektedir. Bordroda fazla mesainin belirtilmiş olup olmaması da ispat hususunda önem arz etmektedir.

Bu hususta davacı tarafın hukuki destek alması tavsiye olunmaktadır. Herhangi bir hak kaybına uğramamak ve sürecin hızlı ve etkin bir şekilde sonuçlanması için Farah Hukuk avukatlarıyla iletişime geçebilirsiniz.

Fazla Mesainin Bordroda Gösterilmemesi

Fazla mesai ücretlerinin de bordroda gösterilmesi ve gerekli ücret tahakkuklarının yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde hem devlet hem işçi prim ve vergi kaybına uğramaktadır. Devletin uygulaması bu konuda hassas olup vergi kaçırmak maksadıyla gerçek ödemeyi yansıtmayan bordrolar düzenleyen işveren, yanıltıcı belge hazırlamak suçundan 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasına mahkum edilebilmektedir.

Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

İş Kanununa İli̇şki̇n Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeli̇ği̇ kapsamında fazla mesai karşılığında alınacak ücrete yönelik esaslar aşağıda belirtilmiştir

• Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
• Fazla sürelerle çalışmalarda her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.
• Parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde, fazla çalışma süresince işçinin ürettiği parça veya iş tutarının hesaplanmasında zorluk çekilmeyen hallerde, her bir fazla saat içinde yapılan parçayı veya iş tutarını karşılayan ücret esas alınarak fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma ücreti hesaplanır.
• Bu usulün uygulanmasında zorluk çekilen hallerde, parça başına veya yapılan iş tutarına ait ödeme döneminde meydana getirilen parça veya iş tutarları, o dönem içinde çalışılmış olan normal ve fazla çalışma saatleri sayısına bölünerek bir saate düşen parça veya iş tutarı bulunur.
• Bu yolla bulunan bir saatlik parça veya iş tutarına düşecek bir saatlik normal ücretin, yüzde elli fazlası fazla çalışma ücreti, yüzde yirmibeş fazlası fazla sürelerle çalışma ücretidir.
• Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde fazla çalışma ücreti, 4857 sayılı İş Kanununun 51 inci maddesinde öngörülen yönetmelik hükümlerine göre ödenir.

Fazla Mesai Çalıştırılamayan Kişiler

Aşağıda sayılan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.

• 18 yaşını doldurmamış işçiler,
• İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile önceden veya sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının elvermediği işyeri hekiminin veya Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde herhangi bir hekimin raporu ile belgelenen işçiler,
  
• İş Kanununun 88 inci maddesinde öngörülen Yönetmelikte belirtilen gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler,
  
• Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler.
  

Fazla Mesai Davasında Zamanaşımı Süresi

Fazla mesaiden hak edilen ücretin alınmasına yönelik davalar, ücret alacaklarına ilişkin davalar çerçevesinde olduğundan kanunda belirtilmiş olan 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.

Fazla Mesai Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

İş hukukuna yönelik bir dava olduğundan görevli mahkeme İş Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise:

• Davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ile işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesidir.
• Davalı birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.