Fibromiyalji uzun vadeli kronik bir rahatsızlık.
Şunlara sebep olur:
Bu rahatsızlığı anlamak sağlık çalışanları için bile zor olabilir. Belirtileri başka rahatsızlıkların belirtilerini taklit eder ve teşhisi doğrulamak için gerçekçi bir test yok. Bunun sonucunda genelde yanlış teşhis edilir veya edilemez.
Geçmişte bazı sağlık kurumları fibromiyaljinin gerçek olup olmadığını bile sorguladılar. Günümüzde ise hakkında daha fazla şey anlaşılıyor. Onu çevreleyen şüphelerin bir kısmı ortadan kalktı.
Fibromiyalji yine de tedavisi zorlu durumda olabilir. Ancak ilaçlar, terapi, yaşam tarzı değişimleri gibi faktörler yaşam kalitenizi arttırabilir ve belirtilerinizi kontrol etmenizi kolaylaştırabilir.
Fibromiyalji Belirtileri
Fibromiyalji, ağrı bölgeleri dediğimiz şeye sebep olur. Bu ağrı bölgelerinin bir kısmı gerginliğin olduğu tetiklenme noktaları veya gergin noktalar ile kesişirler. Ancak bu gergin noktalardan bir kısmı ise kesişimin dışında kalır.
Bu bölgelerdeki ağrılar devamlı ve sıkıcı hissettirirler. Fibromiyalji teşhis kriterlerinin 2016 versiyonunda bahsedilen 5 ağrı bölgesinin 4 tanesinde kas ve kemik ağrıları yaşarsanız hekim teşhisi koyar.
Bu teşhis protokolüne çoklu bölge ağrısı deniliyor. 1990 yılındaki teşhis kriterlerinde ise kronik yaygın ağrı olarak görülüyordu.
Teşhis sürecinde ağrının süresine değil şiddetine ve bölgelerine bakılır.
Diğer belirtileri şöyle:
Fibromiyaljisi olan insanlarda beyin ve sinirler, normal ağrı sinyallerini yanlış yorumlarlar. Bunun sebebi beyin kimyasındaki problemler de olabilir, beynin ağrılara hassasiyetini düzenleyen dorsal kök ganglionundaki anormallikler de olabilir.
Fibromiyalji ayrıca duyguları ve enerji düzeylerini de etkileyebilir.
Fibromiyalji Sisi
Beyin sisi, fibro sisi veya fibromiyalji sisi olarak adlandırılan durum, kişinin sahip olduğu bulanık histir. Belirtileri şöyledir:
2015 yılında Rheumatology International’da yayınlanan bir çalışmaya göre, bazı insanlar beyin sisini fibromiyaljinin ağrılarından daha rahatsız edici buluyorlar.
Kadınlarda Fibromiyalji Belirtileri
Fibromiyalji belirtileri genelde kadınlarda erkeklerden daha ağırdır. Kadınlarda ağrı daha yaygındır ve sabah yorgunluğu daha fazladır. Ağrılı adet dönemleri de yaygındır.
Ancak teşhis kriterlerine 2016’da getirilen güncellemeler ile birlikte erkekler de daha fazla fibromiyalji tanısı almaya başladılar. Bu da iki cinsiyet arasındaki farkı azaltabilir. Bu farkı değerlendirmek için daha fazla araştırma gerekli.
Menopoza geçiş yapmak da fibromiyaljiyi daha kötü hale getirebilir.
Erkeklerde Fibromiyalji
Erkeklerde de fibromiyalji ortaya çıkabilir. Ancak bir kadın hastalığı gibi görüldüğü için teşhis edilemeyebilir. Ancak mevcut istatistikler 2016 teşhis kriterleri ile birlikte daha fazla erkeğin tanı aldığını gösteriyor.
Erkeklerde de yoğun ağrılar vardır ve duygusal belirtiler de mevcuttur. Rahatsızlık yaşam kalitesini, kariyeri, ilişkileri etkiler.
Ağrısı olan erkeklerin bunu görmezden gelmelerini gerektiren toplumsal beklenti, erkeklerde teşhis konusunda problemler yaratabiliyor.
Fibromiyalji Tetiklenme Noktaları
Geçmişte fibromiyalji tanısı alan insanlarda yaygın ağrılara ve 18 özel tetikleyici noktanın 11 tanesinde ağrıya sahip olup olmadıklarına bakılıyordu. Sağlıkçılar bu noktalara sıkıca basarak ne kadarında ağrı olduğunu kontrol ediyorlardı.
Yaygın tetikleyici noktalar şöyle:
Tetikleyici noktalar artık çoğunlukla teşhis sürecinin bir parçası olarak görülmüyorlar.
Yeni kriterlere göre 5 ağrı bölgesinden 4 tanesinde ağrı varsa tanı alabiliyorsunuz ve ağrıyı açıklayacak başka bir tıbbi rahatsızlığınız da olmamalı.
Fibromiyalji Ağrısı
Fibromiyalji belirtilerinin en temel olanı ağrı. Onu vücudunuzdaki çeşitli kaslarda ve diğer yumuşak dokularda hissedeceksiniz.
Ağrı hafif sızıdan yoğun ve dayanılamaz bir hale kadar çeşitlenebilir. Şiddeti günlük yaşamda nasıl idare edeceğinizi belirler.
Fibromiyalji, anormal bir sinir sistemi tepkisinden kaynaklanıyor gibi görünüyor. Beden normalde ağrılı olmaması gereken şeylere fazla tepki veriyor. Ağrıyı bedeninizin birden fazla bölgesinde hissedebilirsiniz.
Ancak mevcut araştırmalar fibromiyalji için tam bir sebep bulamıyorlar. Bu rahatsızlığı ve kökenini daha iyi anlamak için araştırmalar devam ediyorlar.
Göğüs Ağrısı
Fibromiyalji ağrısı göğsünüzde olduğunda, kalp krizi ile karıştırıp panik olmak mümkün.
Fibromiyaljideki göğüs ağrısı kaburgalarınızı göğüs kemiğine bağlayan kıkırdak çevresinde bulunur ve sonra omuzlar ile kollara yayılabilir.
Fibromiyalji göğüs ağrısı şöyle hissettirebilir:
Bel Ağrısı
Bel ağrının en yaygın hissedildiği bölgelerden birisidir. İnsanların %80’i yaşamlarının bir kısmında bel ağrısı çeker. Eğer beliniz ağrıyorsa bunun fibromiyaljiden mi kaynaklandığı yoksa artrit veya kas çekilmesinden mi kaynaklandığı belli olmayabilir.
Beyin sisi ve yorgunluk gibi diğer belirtiler kaynağın fibromiyalji olup olmadığını anlamaya yardımcı olabilir. Ayrıca hem fibromiyaljiye hem de artrite sahip olmak mümkün.
Diğer fibromiyalji belirtilerini hafifletmek için aldığınız ilaçlar bel ağrılarına da yardımcı olabilirler. Esneme ve güçlendirme egzersizleri de belinizdeki kas ve yumuşak dokulara takviye sağlayabilirler.
Bacak Ağrısı
Bacaklarınızdaki kas ve yumuşak dokularda da fibromiyalji ağrısı ortaya çıkabilir. Bacak ağrısı kas çekilmesi veya artritteki sertleşme ile benzer olabilir. Şöyle hissettirebilir:
Bacaklardaki fibromiyalji bazen karıncalanma veya hissizlik gibi olabilir. Bacaklarda bir şey yürüyormuş gibi hissettirebilir. Bacakları hareket ettirme konusundaki kontrolsüz istek huzursuz bacak sendromuna bağlı olabilir ve fibromiyalji ile kesişebilir.
Yorgunluk bazen kendini bacaklarda gösterir. Uzuvlarınız ağırlık takılmış gibi ağır hissettirebilirler.
Fibromiyaljinin Sebepleri
Fibromiyaljinin sebebi henüz bilinmiyor.
Son araştırmalar, genetik bilginin, enfeksiyon, travma ve stres gibi başka tetikleyiciler ile bundan sorumlu olabileceğini gösteriyorlar.
Bu potansiyel faktörlere göz atalım.
Enfeksiyonlar
Geçirilen hastalıklar fibromiyaljiyi tetikleyebilir veya belirtilerini daha kötü hale getirebilirler. Grip, zatürree, mide bağırsak enfeksiyonları gibi rahatsızlıkların fibromiyalji ile bağlantıları olabilir.
Genler
Fibromiyalji genelde aile boyu devam eder. Eğer bu rahatsızlığa sahip bir aile üyeniz varsa, sizin de geliştirme riskiniz yüksektir.
Araştırmacılar belli gen mutasyonlarının rol oynayabileceğini düşünüyorlar. Sinir hücreleri arasında kimyasal ağrı sinyallerinin geçişini etkileyen bir kaç geni tanımladılar.
Travma
Ağır fiziksel veya duygusal travmalar geçirmiş olan insanlar fibromiyalji geçirebilirler. Ayrıca travma sonrası stres bozukluğuyla da alakalı olduğu görülebiliyor.
Stres
Travma gibi stres de beden üzerinde uzun süreli etkiler yaratabilir. Stresin fibromiyaljiye katkıda bulunabilecek hormonal değişimler ile bağlantısı var.
Sağlık uzmanları fibromiyalji ağrılarının kronik ve yaygın doğasına neyin sebep olduğunu tam olarak anlamıyorlar. Teorilerden bir tanesi beynin ağrı eşiğinin düşmesi. Geçmişte çok hissedilmeyen ağrılar zamanla daha fazla hissediliyorlar.
Bir diğer teoride ise sinirlerin ağrı sinyallerine aşırı tepki vermelerinden bahsediliyor.
O kadar hassas hale geliyorlar ki, gereksiz ve aşırı ağrılara sebep oluyorlar.
Fibromiyalji ve Otoimmünite
Romatoid artrit ve multipl skleroz gibi otoimmün hastalıklarda, beden antikor adı verilen proteinler ile kendi dokularına yanlışlıkla saldırır. Normalde saldırması gereken virüs ve bakteriler yerine, kendi eklemlerine ve sağlıklı dokularına saldırır.
Fibromiyalji belirtileri otoimmün hastalıkların belirtilerine hayli benziyorlar. Bu belirtilerin arasındaki benzerlik, fibromiyaljinin bir otoimmün hastalık olabileceği teorisini doğuruyor.
Bu iddiayı kanıtlamak zor çünkü fibromiyalji inflamasyona sebep olmuyor ve şimdiye dek antikorlarda artış görülmedi.
Ayrıca aynı anda otoimmün hastalıklara ve fibromiyaljiye sahip olmak mümkün.
Fibromiyalji Risk Faktörleri
Fibromiyalji parlamaları şunların sonucu olabilirler:
Beyin kimyasallarındaki bir dengesizlik, beyin ve sinir sisteminin normal ağrı sinyallerini yanlış yorumlamalarına ve aşırı tepki vermelerine sebep olabilir.
Fibromiyalji geliştirme riskini arttıran diğer faktörler şöyle:
Fibromiyalji Teşhisi
3 ay veya daha uzun süredir yaygın ağrılarınız varsa doktorunuz fibromiyalji tanısı koyabilir. Burada “yaygın” kelimesinden kasıt, bedenin her iki yanında da ağrı olması ve onu belin üst ve alt kısımlarında hissetmek.
Detaylı bir muayenenin ardından, doktor ağrılara başka bir hastalığın sebep olmadığı sonucuna varmalıdır.
Fibromiyalji herhangi bir laboratuar veya görüntüleme testi ile tespit edilemiyor. Doktor bu testleri diğer hastalıkları elemek için kullanabilir.
Fibromiyaljinin diğer otoimmün hastalıklardan ayırt edilmesi zor olabilir çünkü belirtiler benzerdir.
Bazı araştırmalarda fibromiyalji ile Sjogren sendromu gibi otoimmün hastalıklar arasında bağlantı olduğu görülüyor.
Fibromiyalji Tedavisi
Şu anda hastalığın bir tedavisi yok.
Bunun yerine belirtileri azaltacak ve yaşam kalitesini arttıracak şeylere odaklanılıyor:
İlaçlar ağrıları hafifletebilir ve daha iyi uyumanızı sağlayabilirler. Fiziksel ve mesleki terapi gücünüzü arttırabilir ve bedeniniz üzerindeki stresi azaltabilir. Spor ve stres azaltma teknikleri hem zihinsel hem de fiziksel olarak daha iyi hissetmenize yardımcı olabilirler.
Buna ek olarak, destek ve rehberlik de alabilirsiniz. Terapiste gidebilir veya destek gruplarına katılabilirsiniz.
Bir destek grubunda fibromiyalji sahibi diğer insanlardan tavsiyeler alabilir ve kendinize yardımcı olabilirsiniz.
Fibromiyalji İlaçları
Fibromiyalji tedavisinin amacı ağrıları yönetmek ve yaşam kalitesini arttırmak. Bu da genelde özbakım ve ilaçlar gibi iki yöntemle gerçekleştirilir.
Yaygın kullanılan ilaçlar şöyle:
Ağrı Kesiciler
Reçetesiz ağrı kesiciler hafif ağrılarda yardımcı olabilirler.
Narkotik sınıfına giren ağrı kesiciler ise geçmişte ağrıları geçirmek için yazılabiliyorlardı. Ancak araştırmalar etkili olmadıklarını gösteriyorlar. Ayrıca narkotik ağrı kesicilerin dozu da hızlı şekilde artıyor ve bu da ilacı alanlar için sağlık riski doğuruyor.
Antidepresanlar
Antidepresanların bazen fibromiyalji ağrıları ve yorgunluğuna karşı verildikleri görülüyor. Bu ilaçlar uyku kalitesini arttırabilir ve nörotransmiterleri dengeye sokabilirler.
Anti Nöbet İlaçları
Epilepsi tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar fibromiyaljide de yardımcı olabiliyorlar. Bunların bazıları sinir hücrelerinin ağrı sinyallerini göndermelerine engel oluyorlar.
Bazı antidepresanlar ve uyku ilaçları da belirtiler konusunda yardımcı olabilirler. Geçmişte önerilen kas gevşeticiler ise artık önerilmiyorlar.
Fibromiyalji İçin Doğal Çözümler
Eğer doktorunuzun verdiği ilaçlar fibromiyalji belirtilerini tam olarak gidermiyorlarsa, alternatiflere bakabilirsiniz. Pek çok doğal tedavide stresi ve ağrıyı azaltmak hedefleniyor. Bunları tek başına veya geleneksel ilaç tedavileri ile birlikte kullanabilirsiniz.
Fibromiyaljinin doğal çözümleri arasında şunlar var:
Terapi fibromiyalji belirtilerini ve depresyonu tetikleyen stresi azaltabilir.
Grup terapisi en uygun seçenek gibi ve ayrıca aynı problemlere sahip insanlarla tanışmanıza da yardımcı oluyor.
Bilişsel davranış terapisi ise stresli durumlarla başa çıkmanızı kolaylaştıran bir diğer seçenek. Bireysel terapi de bir diğer seçenek.
Fibromiyalji için varolan alternatif tedavilerin herhangi ciddi bir araştırmaya konu olmadığını ve etkinlik oranlarının bilinmediğini unutmayın.
Bu tedavilerden herhangi birini denemeden önce doktorunuza fayda ve risklerini sorun.
Fibromiyalji Beslenmesi Önerileri
Bazı insanlar belli bir diyeti takip ettiklerinde veya belli gıdalardan kaçındıklarında daha iyi hissettiklerini söylüyorlar. Ancak araştırmalarda böyle bir durum kanıtlanmadı.
Eğer fibromiyalji tanısı aldıysanız, genel olarak dengeli beslenmeye çalışın. Bedeninizi sağlıklı tutmak için beslenme önemli ve böylece belirtilerin daha kötüye gitmesi engellenebilir ve enerji kaynağınız daimi olur.
Akılda tutulacak beslenme stratejileri şöyle:
Gluten ve monosodyum glutamat gibi bazı gıdaların belirtileri daha kötü hale getirdiğini fark edebilirsiniz. Eğer böyle olursa bir gıda günlüğü tutun ve her yediğiniz şeyden sonra nasıl hissettiğinizi yazın.
Bu günlüğü doktorunuz ile paylaşın. Böylece belirtilerinizi daha kötü hale getiren gıdalar tespit edilebilirler. Bu gıdalardan kaçınmak belirtileri yönetme konusunda yardımcı olabilir.
Fibromiyalji sizi bitkin ve tükenmiş hale getirebilir.
Bir miktar gıda gün içinde size yetecek enerjiyi verebilir.
Fibromiyalji Ağrılarından Kurtulma
Fibromiyalji ağrıları günlük yaşantınızı bozacak kadar sürekli ve rahatsız edici olabilirler. Ağrıyı kabullenmeyin ve onu yönetmek için doktorunuza danışın.
Bir seçenek aşağıdaki ağrı kesicileri almak:
Bu ilaçlar inflamasyonu azaltırlar. İnflamasyon fibromiyaljinin birincil bir parçası olmasa da, romatoid artrit veya diğer hastalıklar ile birlikte olabilir. Ağrı kesiciler daha rahat uyumanıza da yardımcı olurlar.
Non-steroid anti inflamatuvar ilaçların yan etkilerinin olduğunu unutmayın. Eğer kronik ağrılar için bunların uzun süreler kullanılmaları gerekiyorsa genelde gerekli uyarılar yapılmalı.
Rahatsızlığınızın yönetimine yardımcı olacak güvenli bir tedavi planının yaratılması için doktorunuza danışın.
Ağrıların yönetimi için doktorunuz antidepresan veya anti-nöbet ilaçları da yazabilir.
Fakat en iyi ağrı kesiciler şişede gelmez. Bu nedenle yoga, akupunktur ve fizik terapi gibi uygulamalara da göz atın. Fibromiyaljinin verdiği yorgunluk ağrılar kadar zorlu olabilir.
Daha iyi uyumak ve gün içinde uyanık kalmak için taktikleri öğrenin.
Fibromiyalji İle Yaşamak
Ağrı, yorgunluk ve diğer belirtileri ile her gün yaşamak yaşam kalitenizi etkileyebilir. Ayrıca insanlar da fibromiyaljiyi yanlış anlayabilirler. Belirtileri görmek zor olduğu için ağrınızın hayali olduğunu söyleyebilirler.
Rahatsızlığınızın gerçek olduğunu unutmayın. Sizin için işe yarayan bir tedaviyi uygulayın. Bir terapiden fazlası veya bir kaç tekniğin birden kullanımı gerekebilir.
Ne yaşamakta olduğunuzu anlayan insanlara güvenin. Bu kişiler şöyle:
Kendinize karşı kibar olun. Aşırıya kaçmayın. En önemlisi de rahatsızlığınız ile başa çıkmayı öğrenebileceğinize güvenin.
Fibromiyalji Gerçekleri ve İstatistikleri
Fibromiyalji şunlara sebep olan kronik bir rahatsızlıktır:
Şu anda bir tedavisi yok ve araştırmacılar sebebini tam olarak bilmiyorlar. Tedavi ilaçlar ve yaşam tarzı değişimleri ile belirtileri hafifletme üzerine kurulu.
Toplumun %2’sinde fibromiyalji görülüyor. Çoğu tanıyı kadınlar alıyor ancak erkekler ve çocuklar da etkilenebiliyorlar.
Çoğu insan tanısını orta yaşlarda alıyor.
Fibromiyalji uzun vadeli kronik bir rahatsızlık. Ancak pek çok insan belli dönemlerde ağrı ve yorgunlukta iyileşme yaşayabiliyor.