Fransa’da Mükellef Haklarının Gelişimi

Fransa’da Mükellef Haklarının Gelişimi,

İngiltere’de başlayan ve Amerika’da devam eden mutlak otoritenin sınırlandırılmasına yönelik gelişmeler Avrupa’da da etkisini göstermiştir. Aydınlanma dönemi insan hakları düşüncesinin bir sonucu olan Fransız İhtilâli’nin sebepleri arasında iktisadi ve mali bunalımın yanı sıra, devletin adil ve eşit olmayan vergileme yetkisini de görmek mümkündür”. Bu kapsamda Fransız İhtilali’nden sonra ilan edilen ve eşitlik, adalet, özgürlük düşüncesinin gelişimini sağlayan 1789 tarihli Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi’nde de vergileme yetkisinin sınırlandırılmasıyla ilgili düzenlemelere yer verilmiştir”. Bildirinin 13. maddesinde vergilemede genellik ve eşitlik, 14. maddesinde ise kanunilik ve belirlilik ilkeleri nitelendinilerek günümüz modern anayasal vergileme ilkelerinin temelleri atılmıştır”,
Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi mükellef haklarının gelişmesi açısından önemli bir rol oynamıştır. Çünkü bu bildirideki temel ilkeler daha sonra anayasal ilkeler haline gelerek mükellef haklarının anayasal düzenlemelerle korunması sağlanmıştır. Bu anlayışın günümüze yansımasıyla, Fransa’da 1975 yılında Mükellef Bıldırgesi (Charte du Contribuable), bir taraftan vergi tahsilatının kolaylaştırılması ve diğer taraftan vergi idaresi ile mükelleflerin sorumlulukları ve hakları hakkında bilgiler içeren bir idari bir düzenleme olarak yayınlanmıştır. İdare ve mükelleflerin ilişkisi üzerinde detaylı bilgiler içeren bu bildirge kaynak olarak “İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi”ni esas almıştır.
Bildirgenin giriş kısmında eşitlik (İYHB m.6), vergilendirme ve vergide eşitlik ilkesi (İYHB m.13) verginin kanuniliği ilkeleri (İYHB md.14) esas alınarak mükellef-idare ilişkisine yön verildiği belirtilmiştir”.
Fransa’da da dünyadaki gelir idarelerinin yeniden yapılandırılmalarına paralel bir şekilde modernizasyon çalışmaları 2000 yılında başlamıştır. Bunun için sistemde sadeleştirme, şeffaflık, yeni teknoloji kullanımı, diyalog ve deneyim gibi konularda çalışmalar yapılmıştır. Kamu kurumlarında mükelleflere yardım amaçlı gerçek kişiler için “mükellef temsilcisi” birimi oluşturulmuş, şirketlerin vergi işlemlerini kolaylaştırma amaçlı “büyük işletmeler yönetim birimi” kurulmuştur. Ayrıca uyuşmazlık konusundaki çözümlerin hız kazanması için “danışma ve itiraz merkezi”, mükelleflere yardım sağlamak için “eğitim ve araştırma merkezi”, kamu hizmetlerinde şeffaflık ve etkinlik için “kamu hizmetleri evi”nin kurulması da diğer çalışmalar arasındadır”.
Yine Fransa’da mükellef hak ve yükümlülükleri konusunda 2005 yılında idareyle mükellef ilişkilerinde karşılıklı güveni hedefleyen Mükellef Bildirgesi (La Charte du Contribuable) yeniden düzenlenmiş ve bu Bildirge en son 2007 yılında güncellenmiştir. Bu bildirgede Maliye Bakanlığı, mükelleflere hayatlarını kolaylaştıran, mükelleflere ve haklarına saygılı, mükelleflerle işbirliği içinde, adil ve eşit bir yönetim anlayışı sergileyeceğini deklare etmektedir”.

Bu bildirge kapsamında açıklanan konular sırasıyla şöyle sıralanabilir:

* Vergi idaresinin hayatı kolaylaştırmaya yönelik hizmetlerin neler olduğu,
* Mükelleflerin ne gibi yükümlülüklerinin olduğu,
* İdarenin mükelleflere saygı duyduğu ve onların haklarını kabul ettiği,
* Denetim sürecinde mükelleflerin denetim elemanları ile birlikte bir takım yükümlükleri,
* İdarenin adil davrandığı ve bu kapsamda;

1. Alanında profesyonel olduğu,
2. Mükellefe karşı tarafsız ve gerçekçi davrandığı,
3. Mükellefile ilişkisinde dengeyi araştırdıklarını
4. Şeffaf olduğu.

*Mükellefin sadık olduğu ve mükellefin sadık olmasından kastedilen de:

1. Vergi beyanının doğru ve tam olması,
2. İdarenin bilgi taleplerine karşı açık, net, tam ve zamanında cevap vermesi,
3. Durumları ne ise onu bildirmeleri.

Bu bildirge dışında 1987 yılında özellikle vergi denetimine tabi mükelleflerin haklarının ve korunmalarının sağlanması için düzenlenmiş başka bir bildirgede Kontrol Edilen Mükelleflerin Hakları ve Yükümlülükleri Bildirgesi’dir (Lacharte des droits et obligations du contribuable verifi€)”.
Bu bildirgenin içeriğine, denetim sürecindeki her aşamanın nasıl gerçekleşeceği, kullanılan belgelerin nasıl bir içeriğe sahip olması gerektiği hakkında bilgilerin yer aldığı görülmektedir. Bu bilgiler mükelleflerin korunması, hakları ve yükümlülüklerini bilebilmeleri açısından bir el kitabı niteliğindedir. Vergi denetimleri sırasında idarenin mükelleflere bu bildirgeyi vermesi zorunludur. Fransa’da Mükellef Haklarının Gelişimi
İdare bu yükümlülüğü yerine getirmez ise denetim işlemi geçersiz sayılmaktadır. Bu denetime bağlı olarak herhangi bir şekilde ek vergi alınması için tarhiyat yapılmış ise bu durumda denetimdeki usulsüzlük sebebiyle yapılan işlemler geçersiz sayıldığı için vergilendirme işlemi de iptal edilmektedir. Mükellefe önceden haber verilmeden bir denetimin yapılması söz konusu ise, bu belgenin mükellefe imza karşılığında ilk görüşmede verilmesi gerekmektedir. İmza atılirken de idarenin yetkili elemanının düzenleyeceği tutanağa “mükelleflerin hak ve yükümlülükleri bildirgesi …… tarihinde elden teslim edildi” şeklinde yazılıp mükellefle imzalatılması gerekmektedir. Böylece denetim aşamasında mükelleflerin korunması açısından çok önemli bir güvence sağlanmış olmaktadır”, Fransa’da Mükellef Haklarının Gelişimi

Kaynak: MÜKELLEF HAKLARI Türkiye Perspektifi ve Geliştirilmesi