Gıda herhangi bir canlının beslenmesi için gerekli olan tüm maddelerin genel adıdır. Bilimsel açıdan bakacak olursak canlıların dokularına giren ve organizmalara enerji temin eden su, karbonhidrat, yağlar, proteinler, tuzlar, vitaminler ve minerallerden oluşan maddelerin tamamına da gıda denilmektedir.
İnsanların tarihsel dönemlerde keşif ettiği , koruduğu ve yaşamsal faaliyetleri için tükettiği her türlü bitkisel , hayvansal ve madensel sıvı ya da katı halde tükettikleri yiyecek içecekler olarakta adlandırılır.Canlıların büyümesi, gelişmesi ve yaşamlarını devam ettirebilmesi için bu kadar önemli olan gıdalar güvenli midir?
Günümüzde en önemli konu başlıklarından biri gıda güvencesi ve gıda güvenliğinin sağlanması gelmektedir. Gıda ürünleri üretilirken artan nüfus ile beraber gıda yetiştirebilmek için üretimin artması ve üretilen ürünün raf süresinin uzun kalabilmesi için bu sürede zarfında kalitesinin de korunması gerekmektedir. Böyle bir durum söz konusu olduğunda gıda katkı maddelerinin kullanımı gereklilik haline gelmiştir.
Gıda katkı maddeleri uygun şekilde kullanıldığında , izin verilen miktar ve katkı maddeleri izin verilen gıdalarda yasal bir şekilde kullanıldığında canlı sağlığı üzerinde zararı en aza indirmiş olmaktadır.
Peki nedir bu katkı maddeleri ?
Tek başına gıda olarak tüketilmeyen , besleyici değeri olan ya da olmayan ürünün üretim aşaması yapılırken ve işleme aşamasında koruma tadını, kalitesini koruma amaçlı teknolojik yöntemlerle gıdaya eklenen maddelere katkı maddesi denmektedir.
Katkı maddeleri doğrudan ya da dolaylı olarak üretilen gıdanın bileşeni haline gelmektedir.
Katkı maddelerinin gıdaya işlenmesi ise tarımsal ve hayvansal besin hammaddelerinin ürüne eklenerek başka bir gıda maddesine dönüştürülmesidir.
Gıda işlemesinin yapılma sebebi hasat edilmiş ekinler ya da kesilmiş hayvan ürünlerinin raf ömrünün uzun olması için yapılmaktadır.
Üç çeşit gıda işlemleri bulunmaktadır.Birincil gıda işleme çoğu gıdayı yenilebilir hale getirmek için olandır.Birincil gıda işleme ham buğday gibi tarım ürünlerini veya çiftlik hayvanlarını yiyeceğe çevirir.Kurutma , harmanlama, ayıklama, öğütme ve ksaplık hayvanlardan et gibi bazı yöntemlerle üretilen malzemelerdir.
İkincil işleme malzemeleri ise ekmek gibi gıdalara dönüştürülendir.
Üçüncül gıda işlemesi ise en çok eleştirilen işlemedir.Şeker ve tuz oranı fazla , az lifli olması beslenme ihtiyaçlarını karşılamayıp obeziteyi arttırmasıyla bilinen işlemedir.
Yaygın olarak kullanılan ve test edilen katkı maddeleri :
Aroma arttırıcı maddeler ise baş dönmesi , çarpıntı yapabilmekedir.Koruyucu maddeler en çok
sucuk, salam, sosis ve pastırma gibi gıdalara nitrat ve nitrit koyulmaktadır.
Nitrat ve nitrit ürünü parlak gösterip pembe ve kırmızı rengini almasını sağlamaktadır.
E Kodu Nedir ?
Halk arasında E kodlu ürünlerin tamamının zararlı olduğu bilinmektedir.Fakat bu bilgi
kulaktan kulağa yayılan yanlış bir bilgidir.E kodlu katkı maddesi , yetkili merciler tarafından kullanılmasına izin verilmeden önce bilimsel olarak detaylı incelenmiş ve insaların tüketimi için güvenliği kanıtlanmış demektir.Üründeki E kodu maddenin onaylanıp makamların güvenli olarak kabul ettiğinin göstergesidir.JECFA(Gıda Katkı Maddeleri FAO/WHO ortak Uzmanlar Komitesi ), EFSA(Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi) ve Amerika da FDA (ABD Gıda ve İlaç İdaresi) katkı maddelerinin kullanma düzeylerine karar vermek için uzun süren çalışmalar yapmış ve kullanım limitlerini belirlemiştir. Avrupa’da Codex Alimentarius adında standartlar hazırlanmıştır. Türkiye’de ise Avrupa Birliği’ ndeki düzenlemeler esas alınarak Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından kararnameler oluşturulmaktadır.
Gıda katkı maddelerinin uygun kullanımı üretici, tüketici ve devlet işbirliğini gerektiren bir zincirdir.Üretilen besinin kalitesine ,üretim aşamalarına ve satıştan önce kontrol etmeye hassasiyet göstermeliler. Hem üreticiler hem de tüketiciler gıda katkı maddeleri konusunda bilinçlendirilmeliler.
Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği kapsamında gıdalarda kullanıma izin verilen katkı maddeleri ve kullanım miktarları belirtilmiştir. Bu sebeple yetkili laboratuvarlarda Gıda Katkı Analizleri yapılmaktadır.