İşverenin işçiyi hamilelik nedeniyle işten çıkarması geçerli bir fesih sebebi oluşturmaz ve yasaya aykırıdır.Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi tazminat alabilir mi? sorusu sıkça karşılaşılan bir sorudur. Hamilelik nedeniyle işten çıkarılma açıkça yasaya aykırıdır.
İş Kanunu’nun 18. maddesi açıkça bu yasağı belirtmiştir.
Madde 18
– …Özellikle aşağıdaki hususlar fesih için geçerli bir sebep oluşturmaz:
d) Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler.
Ayrıca hamilelik sebebiyle işten çıkarma İş Kanunu’nun 5. maddesine de aykırıdır.
Madde 5 – İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz.
…İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz
Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçinin haklarını kullanamaması için genelde çıkarılma sebebi olarak hamilelik gösterilmez, başka sebeplerin arkasına sığınılır. Bunlardan en çok uygulananı performans sebebiyle işten çıkarmadır.Fakat performans sebebiyle işten çıkarma için işverenin yerine getirmesi gereken bazı şartlar vardır ve genelde bu şartları yerine getirmeden iş sözleşmesini feshederler. Bu tip durumlar için avukat yardımı önemlidir.
Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçinin çıkarılma sebebi olarak hamileliğin öne sürülmesi geçersiz bir fesih sebebidir, yasaya aykırıdır. Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi en az 30 kişinin çalıştığı işyerinde belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor ve en az 6 aylık kıdem sahibiyse iş güvencesi var demektir. İş güvencesinin olduğu durumda hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi işe iade için önce arabulucuya, oradan sonuç alınamadığı takdirde mahkemeye başvurabilir. Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi bu durumda işten çıkarıldıktan sonraki 4 ay için boşta geçen süre tazminatı alabilir. Eğer işe iade kararı kesinleşir ve işveren hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçiyi işe iade kararına rağmen işe almazsa bu durumda da işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi işe iadesini istemeyip yalnızca ayrımcılık tazminatını da isteyebilir.
Eğer hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçinin iş güvencesi yoksa yani en az 30 kişinin çalıştığı işyerinde çalışma, iş sözleşmesinin belirsiz süreli olması ve 6 aylık kıdeme sahip olma şartlarından birini yerine getiremiyorsa işe iade davası açamaz. Fakat hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi kötü niyet tazminatı veya ayrımcılık tazminatı talep edebilir. Kötü niyet tazminatı ve ayrımcılık tazminatı hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi tarafından aynı anda talep edilemez. Ayrımcılık tazminatı 4 aylık ücretine kadar çıkabilir. Kötü niyet tazminatı ise ihbar süresinin üç katına tekabül eden ücrettir. Bu sebeple ihbar süresi kısa olan hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçilere kötü niyet tazminatını değil, ayrımcılık tazminatını talep etmesi tavsiye edilir.
Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi işten çıkarıldığı tarih itibariyle 1 yıllık kıdeme sahipken kıdem tazminatı ödenmemişse kıdem tazminatını da talep edebilir. Ayrıca hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçiye ihbar süresi kullandırılmadıysa ihbar tazminatını da talep etme hakkı vardır.
Eşitlik hukuk sistemi için çok önemli bir kavramdır. Tüm hukuk alanlarında olduğu gibi İş Kanunu’nda da yansıması vardır. İş Kanunu’nun 5. maddesi işverenin eşit davranma ilkesini düzenler. Bu maddenin ihlali tazminat için dayanak olabilir.
Madde 5 – İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz.
… İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.
Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz. İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz.
İş ilişkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra hükümlerine aykırı davranıldığında işçi, dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir.
Burada önemli olan nokta ayrımın esaslı bir nedene dayanmamasıdır. Eğer ayrım esaslı bir nedene dayanıyorsa ya da işin niteliğine ilişkin sebepler ayrımı zorunlu kılıyorsa işveren eşit davranma ilkesini çiğnemiş sayılmaz. İşverenin eşit davranma ilkesi hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçiler için de önemli bir noktadır. Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçiler bu kuralın ihlalini ileri sürerek tazminat talep edebilir.
Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarılan İşçi Ne Yapmalı?
En az 30 kişinin çalıştığı bir işyerinde belirsiz süreli olarak en az 6 ay çalışmış olan işçi eğer hamilelik nedeniyle işten çıkarılırsa işe iade talebiyle arabuluculuk ve mahkeme yollarını kullanmalıdır. Hamilelik nedeniyle işten çıkarmayı takip eden 30 gün içerisinde hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi tarafından işe iade için arabulucuya başvurulması gerekir. Eğer arabulucuda bir sonuç alınamazsa hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi arabulucuda düzenlenen son tutanaktan itibaren 2 hafta içerisinde mahkemeye başvurarak işe iade davası açmalıdır. Arabuluculuk sürecinde de mahkeme sürecinde de avukata danışmak işe iade davalarında oldukça önemlidir.
Doğum sonrasında işten çıkarma ile ilgili Yargıtay kararları yol gösterici niteliktedir. Yargıtay’a göre işçinin doğumdan kaynaklı haklarını kullanması işten çıkarma için geçerli bir sebep olamaz. Ayrıca doğum yapmış olması sebebiyle maaşının azaltılması, alt kademede bir işe verilmesi gibi işlemler de hukuka aykırı olacaktır. Bu nedenle hamilelik sonrası işten çıkarılan işçi tazminat talep edebilir.
Hamilelik sonrasında işten çıkarılan işçi de aynı hamilelik sırasında işten çıkarılan işçi gibi işe iade davası açabilir ve daha önce belirtilen tazminatları alabilir. İşe iade davasının olumlu sonuçlanabilmesi ve hak ettiği tazminatları için deneyimli bir avukatlık bürosuna danışmak faydalı olacaktır.
Hamilelik işçinin iş sözleşmesini feshetmesi için haklı bir sebep oluşturmaz. Bu sebeple işçi istifa etmiş gibi olur. İstifanın sonuçlarından biri kıdem tazminatını alamamaktır. Hamilelik sebebiyle iş sözleşmesini fesheden işçi kıdem tazminatını alamaz. Ayrıca istifa etmiş olacağından işsizlik maaşı da alamaz.
Ancak işverenin hamilelikten doğan haklarını kullandırmaması haklı bir fesih sebebi olabilir. Bu durumda yine işe iade ve tazminat hakları kullanılabilir. Her olayda farklı durumlar ortaya çıktığı için bu konuda bir avukata danışmak daha doğru olacaktır.
Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarılan İşçinin Arabuluculuk Süreci
Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçiyeni yürürlüğü giren kanun sebebiyle işe iadesi için mahkemeye başvurmadan önce arabulucuya başvurmak zorundadır. İşten çıkarılmayı takip eden 30 gün içerisinde işe iade talebiyle arabulucuya başvuru yapılmalıdır. Aksi takdirde hak kayıpları ortaya çıkabilir, işe iade talebini ileri süremeyebilir. Arabuluculuk sürecinde hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçinin haklarını elde edebilmesi, işe iade edilebilmesi için avukat yardımı alması tavsiye edilir.
Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçinin tazminat haklarını ve işe iadesini talep ettiği başvurusu üzerine 3 haftalık görev süresiyle arabulucu görevlendirilir. Arabulucu zorunlu gördüğü durumlarda süreyi 1 hafta daha uzatabilir. Arabulucu görevlendirildikten sonra hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi ve işvereni tazminatlar ve işe iade konularında anlaştırmak amacıyla toplantılara çağırır. Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi ve işverenin anlaştıkları konular daha sonra dava konusu edilemez fakat anlaşmadıkları kısım için yine dava yoluna başvurulabilir. Arabulucuda hiçbir konuda anlaşmaya varılmamış da olabilir. Anlaşmaya varılamadığı hallerde hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi arabulucunun düzenlediği son tutanaktan itibaren 2 hafta içerisinde tazminat ve işe iade talepleriyle mehkemeye başvurmalıdır.
Hamilelik Nedeniyle İşten Ayrılan İşçi İşsizlik Maaşına Hak Kazanır Mı?
Hamilelik işten çıkarma haksız bir fesih sebebi olduğu için hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi işsizlik maaşı alabilir. Elbette çıkarılan hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçinin işsizlik maaşı için gereken diğer şartları da karşılaması gerekir.
Eğer işçi hamilelik nedeniyle işten kendi ayrıldıysa işsizlik maaşı alamaz. Çünkü hamilelik işçinin işten ayrılması için geçerli bir neden değildir. Hamilelik nedeniyle işten ayrılan işçi istifa etmiş sayılır. İstifa edenler de işsizlik maaşından faydalanamazlar.
Zamanaşımı Süresi
Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçinin başvuracağı yol işe iade olabilir. İşe iadesini isteyen hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi fesihten itibaren bir ay içerisinde arabulucuya başvurmalıdır. Arabulucuda sonuçlanmayan uyuşmazlıklar için arabulucuda düzenlenen son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içerisinde işe iade davası açmalıdır. Bu sürelere uymazsa işe iadesini talep edemez.
Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçinin açacağı işe iade davasında görevli mahkemeler İş Mahkemeleri’dir. İş Mahkemesi bulunmayan yerlerde hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçinin açacağı işe iade davası Asliye Hukuk Mahkemeleri’nde görülür. Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçinin açacağı işe iade davasında yetkili mahkeme ise davalı işyerinin bağlı bulunduğu yer mahkemesi ile davalının çalıştığı yerdeki yer mahkemesidir.