Hizmet sözleşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle işgörmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. Ayrıca işçinin işverene bir hizmeti kısmi süreli olarak düzenli biçimde yerine getirmeyi üstlendiği sözleşmeler de hizmet sözleşmesidir.
Hizmet sözleşmesi, başka kanunlarda düzenlenen hükümlere aykırı olmamak koşuluyla özel bir şekle bağlı değildir. Bir kimse, durumun gereklerine göre ancak ücret karşılığında yapılabilecek bir işi belli bir zaman için görür ve bu iş de işveren tarafından kabul edilirse aralarında hizmet sözleşmesi kurulmuş sayılacaktır. İşveren ve işçi arasındaki bir işin yapılması ve karşılığında verilecek ücret konusunda anlaşılması hizmet sözleşmesinin kurulması açısından yeterlidir.
Ceza koşulu, sözleşmelere konulan ve sözleşmenin gereklerinin yerine getirilmediği veya sözleşmenin haksız yere feshedildiği durumlarda tazminattan ayrı olarak talep edilebilecek bir paradır. Hizmet sözleşmelerine işçi aleyhine konulan ceza koşulu geçersizdir fakat işveren aleyhine bir ceza koşulu koyulabilmektedir. İşçi aleyhine hizmet sözleşmesinde ceza koşulu bulunsa bile geçersiz bu koşul geçersizdir.
Hizmet sözleşmeleri belirli süreli ve belirsiz süreli olmak üzere iki çeşittir. Belirli süreli hizmet sözleşmesi, aksi kararlaştırılmadığı sürece fesih bildiriminde bulunulmasına gerek olmaksızın sürenin bitiminde kendiliğinden sona erer. Belirsiz süreli sözleşmelerin sona ermesi ise taraflardan her birinin, belirsiz süreli sözleşmeyi fesih sürelerine uyarak feshetme hakkını kullanması ile sona ermektedir.
Belirsiz süreli hizmet sözleşmelerinin feshinden önce, durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir. Hizmet sözleşmesi; bildirimin diğer tarafa ulaşmasından başlayarak, hizmet süresi bir yıla kadar sürmüş olan işçi için iki hafta sonra; bir yıldan beş yıla kadar sürmüş işçi için dört hafta ve beş yıldan fazla sürmüş işçi için altı hafta sonra sona erer. Bu sürelere uyularak yapılan bildirim sonucunda hizmet sözleşmesi feshedilmiş olacaktır. Hizmet sözleşmesinin feshedilmesi ile ilgili olarak doğacak sonuçlar olacaktır.
Hizmet sözleşmelerinin haksız bir sebeple sona erdirilmesi sonucunda işçi ya da işveren fark etmeksizin haksız şekilde sözleşmeyi sonlandıranın bazı yükümlülükleri olacaktır. Bu yükümlülükler işçi ve işverenin arasındaki hizmet sözleşmesinin türüne göre de değişmektedir. Haksız nedenle işçi veya işverenden birinin hizmet sözleşmesini sonlandırması durumunda kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı hakkı ortaya çıkacaktır.
Taraflar, hizmet sözleşmesine 2 ayı aşmamak şartıyla deneme süresi koyabilirler. Deneme süresi konulmuşsa taraflar, bu süre içinde fesih süresine uymak zorunda olmaksızın hizmet sözleşmesini tazminatsız feshedebilirler. Deneme süresinin bulunması kıdem ve ihbar tazminatlarının da talep edilmesine engeldir.
İşveren, haklı sebep olmaksızın hizmet sözleşmesini derhal feshederse işçi, belirsiz süreli sözleşmelerde fesih bildirim süresine uyulmaması; belirli süreli sözleşmelerde ise sözleşme süresine uyulmaması durumunda bu sürelere uyulmuş olsaydı kazanabileceği miktarı, tazminat olarak isteyebilir. Hizmet sözleşmesinin fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işveren, işçiye fesih bildirim süresine ait ücretin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür.
Belirli süreli hizmet sözleşmesinde işçinin hizmet sözleşmesinin sona ermesi yüzünden tasarruf ettiği miktar ile başka bir işten elde ettiği veya bilerek elde etmekten kaçındığı gelir, tazminattan indirilir. Hakim, bütün durum ve koşulları göz önünde tutarak, ayrıca miktarını serbestçe belirleyeceği bir tazminatın işçiye ödenmesine karar verebilir ancak belirlenecek tazminat miktarı, işçinin altı aylık ücretinden fazla olamayacaktır.
Arabuluculuk; sistem olarak uyuşmazlıkların mahkeme önüne getirilmeden bir arabulucu sayesinde tarafların anlaşmasıdır. Yapılan son düzenlemelere göre iş davalarında mahkemeye başvurmadan önce arabulucuya başvurulması gerekmektedir. Mahkemelerin yoğunluğu ve dava süreleri düşünüldüğünde daha hızlı ve az maliyetle sonuç alınacağı göz önüne alınarak arabuluculuk daha etkili bir çözüm yolu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Haksız bir nedene dayanarak hizmet sözleşmesinin sonlandırılması hem işçi hemde işveren açısından tazminat talep etme hakkını ortaya çıkarmaktadır. Borçlar Kanunu’nda öngörülen tazminatların yanı sıra İş Kanunu’ndan kaynaklı birçok tazminat talep etmek mümkündür. Tazminatların ne kadar talep edilebileceği, haksız bir feshin ortada olup olmadığı, hizmet sözleşmesine göre tarafların birbirine karşı olan yükümlülüklerine uyulup uyulmadığı gibi birçok konunun incelenmesi gereken bir taleptir. Bu sebeple bir avukattan hukuki yardım alınması tarafların haksız yere tazminat ödemesini veyahut hakkı olan tazminatı alamaması gibi sonuçların ortaya çıkmasını engelleyecektir.
Haksız fesih tazminatı için Borçlar Kanunu ve İş Kanunu kesin bir zamanaşımı belirlememiştir. Bu sebeple Borçlar Kanunu’nda belirtilen genel zamanaşımı olan 10 yıllık zamanaşımı kuralı haksız fesih tazminatı içinde geçerli olacaktır.
Haksız fesih tazminatı davalarında görevli mahkemeler İş Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise işin yapıldığı yer mahkemesidir. Kısacası görevli ve yetkili mahkeme işin yapıldığı yerdeki İş Mahkemesidir.