Bitkiler beslenmeleri için gerekli olan organik bileşenleri, güneş enerjisini kullanarak sentezledikleri karbondioksitten (CO2) ve sudaki besinlerden karşılarlar.Ancak bu organik bileşenlerin yanı sıra köklerini çevreleyen topraktan emdikleri birtakım inorganik tuzlara da ihtiyaç duyarlar. Bitkilerin sağlıklı bir şekilde büyümesi için ihtiyaç duydukları bitki besin maddeleri azot,fosfor ve potasyum olarak bilinir. Bunlar bitkiler için en gerekli besin maddeleridir. Fakat tarım yapılan arazilerde bu besin maddeleri yeterli miktarda bulunmaz. Bitki toprağının içerisinde yer alan sular sızdıkça büyük ölçüde besin maddesi kaybı yaşanır. Dolayısıyla toprak bitkiye yetemez hâle gelir ve bitki yeterince beslenemez. Bu sebepten ötürü aynı topraktan sürekli olarak istenilen verimi almak için toprakta eksik olan besin maddelerini takviye etmek gerekir. Bu işleme ise gübreleme adı verilir. Toprağa eklenen gübrelerden en fazla verimi sağlamak için doğru zamanı beklemek gerekir. Aynı zamanda gübrenin şekline de dikkat etmek son derece önemlidir.
Amatör bir bahçeci için sebze yetiştirmek son derece keyifli bir uğraştır. Önceleri 3-5 fide domates,biber,maydanoz tohumları ile başladığımız bu merak zamanla vazgeçilmez bir hobi haline gelir. Yetiştirdiğimiz ürünleri elimizle toplamak, bunları ailemize ve dostlarımıza sunduğumuzda aldığımız iltifatlar büyük gurur kaynağı olduğu gibi yeni çeşitler denemek için bizi heveslendirmeye yetip artar. Şehir hayatından sıkılıp doğal ortamda bulunmayı özleyenlerin akıllarının bir köşesinde hobi bahçesine sahip olmak fikri vardır. Hobi bahçelerinde farklı türlerden yazlık – kışlık sebzeler, meyve ağaçları, mısır gibi tahıllar yetiştirilebilmektedir. Hobi bahçelerinden kaliteli ürün hasat edebilmek için bitki beslemeye özen gösterilmelidir. Bitkileri temel olarak 2 farklı yöntemle besleyebiliriz. Bunlar; topraktan ve yapraktan beslemedir. Topraktan besleme gübrelerin formuna göre farklı şekillerde yapılabilir. Suda tamamen çözünür sıvı ve toz formdaki gübreler damla sulama sistemi veya yapraklara püskürtme yöntemi ile verilebilir. Granül ya da kristal formdaki gübreler ise doğrudan toprağa uygulanabilir.
Bitkilerin beslenebilmesi için gerekli minarelleri bünyesinde bulunduran ve toprağın fiziksel ve kimyasal yapısını düzenleyerek bitkilerin topraktan daha kolay beslenmesini sağlayan maddeye gübre adı verilir. Hayvan atıklarından, fosillerden ve benzer doğal yollarla oluşan gübreye organik gübre denir.Kimyasal gübreler ve toprağa atılan kimyasal ilaçlar sadece zararlı haşarelere zarar vermekle kalmayıp, çevrede bulunan kuşlara, diğer zararsız böceklere ve faydalı mikroorganizmalara zarar vermekte onları öldürmektedir.Organik gübreler içerisinde bulunan bileşenlerle toprağa ve bitkiye direnç kazandırır. Ürünlerin verimini arttırır.
Bitki gelişimi için hayati öneme sahip elementler arasında ilk sırada yer alan azot; etkili bir fotosentez, kuvvetli büyüme ve bitkideki yeşil aksamın korunmasına hizmet eder. Bileşikleri, bitki içindeki gelişimi sağlayan proteinlerden oluşur ve aynı zamanda klorofilin de temel bileşenidir. Eksikliği çoğunlukla bodur büyüme, yavaş büyüme ve kloroz hastalığı ile sonuçlanır. Azot eksikliği çeken bitkiler ayrıca antosiyanin pigmentlerini sentezleyemedikleri için sapların ve yaprakların alt kısmında yeşil rengini kaybederek, mor bir görünüm sergiler.
Fosfor ise tüm bitkiler tarafından büyük ölçüde kök büyümesi ve gelişimi için kullanılır. Fosfor seviyesi yüksek bitkiler daha fazla çiçek açar ve meyveleri daha iyi, daha hızlı olgunlaşır. Bu nedenle yeşil yapraklı sebze bitkilerinin yüksek seviyede azota ihtiyaç duyması gibi ağaç ve çalı bitkileri de özellikle gelişim süreçlerinin ilk döneminde yüksek seviyede fosfor ihtiyacı duyarlar.
Tüm bitkiler için genel bir besin olan potasyum ise bitkinin genel sağlığını ve gücünü arttırmaya yarar. Bitkinin aşırı sıcaklıklara karşı dayanıklılıklarını arttırır, kuraklık stresi yaşamasını engeller. Potasyum ayrıca bitkilerin hastalıklara karşı direnç göstermesine yardımcı olur. Pek çok toprakta bir miktar potasyum bulunduğu için çoğunlukla gübrelerin NPK oranlarında en düşük sayı potasyumu temsil eder. Ancak topraktaki potasyum seviyesi yeterli değilse, potasyum oranı düşük belirli bir gübrenin sağladığı fayda da yetersiz olabilir.
Sebze yetiştiriciliği zevkli ve insanı negatif enerjisinden kurtarıp, streste uzaklaşmasını sağlayan bir uğraştır. Manavdan ve marketlerden aldığınız ürünlerin tatsız ve ne kadar sağlıksız olduğunu ürettiğiniz sebzeleri yediğinizde anlayacaksınız. Organik tarım yapacağınızdan dolayı artık yararından çok zararı olan ürünler yerine kendi organik sebzelerinizi tüketeceksiniz.Sebze bahçesi oluşturmadan önce sebze bahçesinin büyüklüğü hakkında karar vermeniz gerekmektedir.Evde yaşayan kişi sayısı.Sebzelerin sadece taze olarak mı tüketileceği yoksa ilerisi için de saklanacak olup olmaması.Bu iş için yeterli gücünüz ve imkanınızın olup olmaması.Kendimizi aşacak işlerin içine girmemek ve lüzumundan fazla üretim yapıp daha sonra bu ürünü ne yapacağınızı bilmemek gibi durumlardan uzaklaşmak için bu soruların cevabını bilmeniz gerekmektedir.
Toprak su tutma kapasitesi yüksek olmalıdır. Toprağın nemi yüksek, yumuşak ve iyi drenajlı olmalıdır. Yer tamamen düze veya çok hafif bir eğime sahip olmalıdır. Su tutma kapasitesi bol çiftlik gübresi ile arttırılabilir. Eğer toprak killi ise humik asit kullanımı ile 1 litre suya 10 cc humik asit konularak toprağın yapısı değiştirilebilmektedir. Sebze üretimi yapmak için en ideal ve verimli toprak, gevşek olan, humusca zengin, kumlu ve killi karışımlı topraklardır. Peki humus nedir? Humusu kısaca anlatılacak olunursa, çürümesi tamamlanmış bitkisel ağırlıklı organik maddeler topluluğudur.
Bahçemiz kesinlikle güneş alan ve aşırı rüzgardan korunmuş olmalıdır. Aksi halde verimsiz bir bahçe olur. Özellikle meyve yetiştiriciliği başta olmak üzere güneş gören bahçeler verimli olmaktadır.
Hafif gölgede yetişen bitkiler genellikle yaprakları ve kökleri yenilebilen bitkilerdir. Bunlara örnek verilecek olursa marul, ıspanak, pazı, havuç gibi bitkilerdir.Bunların yanında tedbir olarak bahçenin etrafında çit ve barikat ile çevrilebilir. En güzel ve verimli koruma yöntemi bahçenin etrafını çit bitkileriyle çevirmektir. Bahçemizde fazla uzun gölge yapacak ağaç bulunmaması önemlidir. Gerekirse bu ağaçlar kesilmelidir. Çünkü gölge alan verimi büyük ölçüde düşürmektedir. Eğer ki bahçenizde aşırı bir güneşlenme söz konusu ise mısır, ayçiçeği gibi bitkileri ara ara ekerek bu sorunu da ortadan kaldırabiliriz.
Sebzeler suyu sevmektedir. Bu nedenle bahçemizde bol su olmalıdır. Sebzeler düzenli olarak sulanmak zorundadır. Her sebzenin suya ihtiyacı vardır fakat ihtiyacı olan su miktarı farklıdır. Tohumdan sebzelerin çıkması aşamasında, düzenli ve sık olarak toprağın sulanarak, toprağın nemli kalması sağlanmalıdır.
Yetişkin bitkilerin sulanması ise şu şekilde olmalıdır; sulama belli aralıklarla ve bol su ile yapılmalıdır.Sulama işlemi ya gece geç saatlerde veya sabah güneş doğmadan yapılması gereken bir işlemdir.Mantar hastalıklarının oluşmaması için sulamanın sabah erken saatlerde yapılması tavsiye edilen bir yöntemdir. Çünkü akşam saatlerinde ıslanan toprak bu mantarların üremesi için uygun ortamın oluşmasını sağlar ve aynı zamanda sabah ısınan toprağa gece gönderilen soğuk su bitkide şok etkisi yaratmaktadır.
Sebze bahçelerinin bellenme işlemi sonbahar aylarında yapılmalıdır. Yaklaşık olarak 20-30 cm kadar derinden bellenerek toprak havalandırılır. Belleme işlemi yapılırken de yabancı maddeler yabani otlar ortamdan uzaklaştırılır.
İlkbahar aylarında yani dikimden yaklaşık olarak 1 ay önceden sabit olan yollar belirlenir. Sebzelerin dikileceği alanlar belirlendikten sonra toprak organik gübre ile ve kompostla gübrelenerek tekrar bellenir. Dikime 1-2 gün kala tırmıkla toprak güzelce işlenerek sebzelerin dikim işlemine geçilir. Bu işlemlerden sonra toprağın tavlı olması istenir. Toprak ne çok ıslak ne de çok kuru olmalıdır.
Toprağın uygun olup olmadığını anlamak için ufak bir test yapabilirsiniz. Bir avuç toprağı avucunuza alın ve sıkın. Eğer toprak kalıp halinde kalıyorsa, toprak ıslaktır ve ekim için 1-2 gün beklemelisiniz. Toprak hemen dağılıyorsa, toprak bir gece önceden sulanır ve ekim işlemine öyle geçilir.Ekim yapacağınız toprağı erken kazarsanız toprak havalanır ve daha verimli toprak haline gelir. Toprağı kazar kazmaz fide veya fidan dikimi iyi neticeler vermez. Sebzeler hassas bitkiler olduğundan dolayı adaptasyonun en kısa sürede olması için toprağın en iyi şekilde işlenmiş olması gerekir.Bahçecilik yaparken gübre kullanımı çok önemlidir. Organik Tarımda Kullanılabilir Sertifikalı Gübrelerin kullanımı ürünlerinizin verimi ve kalitesi bakımından çok önemli bir unsurdur. Gübreleme bitkinin var olması ve meyve vermesi için çok önemli ve kesinlikle atlanmaması gereken bir konudur.
Kök halinde yenebilen sebzeler yani havuç, turp, pancar, bamya, bakla gibi ürünler direk tohum olarak ekilir. Bu sebzeler fidelenmezler.
Soğan, patates,sarımsak gibi sebzeler direkt olarak arpacıkları veya tohumları ile yetişir.Kavun, hıyar, karpuz, kabak gibi sebzeler tohum halinde ekilir. Fakat bu tohumların ilk olarak saksılarda yetiştirilip fide durumda iken bahçeye alınması daha iyi sonuç vermektedir.Domates, patlıcan, biber gibi sebzeler fide şeklinde ekilir.Marul, kereviz, karnıbahar gibi sebzeler fide şeklinde ekilmelidir.Fidelerin farklı çevre şartlarına alışmalarını sağlamak için şaşırtma yapılır. Şaşırtma, fidenin bir yerden sökülüp başka bir yere dikilmesi demektir.
Bütün emeklerinizin birkaç günde yok olmasını istemiyorsak hastalıklara karşı önlemler almamız şarttır. İlk olarak ortamın havadar olması gerekir.Sağlıklı fide kullanımı önemlidir.Toprağını iyi hazırlanmış olması gerekir.Vaktinde yapılan sulama. Kullanılan gübre kesinlikle kaliteli olmalıdır. Kalitesiz gübreler hastalık riskini maksimuma çıkarır. Bahçede bulunan yabani otların düzenli olarak temizlenmesi gerekir. Yabani otlar büyük hastalık riski taşımaktadır. Yabancı maddelerin ve atıkların bahçeden uzak tutulması gerekir.
Mantarlar sebzelere en çok zarar veren hastalık yapıcı zararlılardandır. Havasız ve aşırı rutubetli ortamlarda yosun ve mantar oluşması sebzelere aşırı zarar vermektedir.Böcek ve zararlılardan kurtulmak için, kadife çiçeği, reyhan ve fesleğen bahçenin belli noktalarına dikilerek zararlı böceklerin bahçeye yaklaşması engellenir. Çünkü zararlılar bu bitkilerin kokularından aşırı rahatsız olmaktadırlar.
Kaynakça;
11662 Park Bahçeler Kitapçık_web (basaksehir.bel.tr)