İhtiyati tedbir kararı uygulamaya geçirmede sıkça gündemde olan ve hak yitimi yaşanmaması için ehemmiyet arz eden bir karardır. İhtiyati tedbir kararı son derece mühim bir usul işlemidir ve kusurlu biçimde alınması ciddi hak kaybına neden olur.
Uzun süren yargılama etkinlikleri nedeniyle hakkın kazanılmasının güçleşmesi, gecikme dolayısıyla zarara uğrama, hakkın kazanımının olanaksız duruma gelmesi gibi hususların önüne geçebilmek maksadıyla kesin hükme dek olan proses için verilen karara ihtiyati tedbir adı verilir.
Misal; herhangi bir gayrimenkul , bir davanın konusu olabilir. Bu gayrimenkule ihtiyati tedbir konulup o gayrimenkulle alakalı uyuşmazlık bitene dek ipotek edilmesi, satışı vesaire önlenebilir.
İhtiyati tedbir müşahhas olayın şartları gereğince, bir değerlendirme yapılmak suretiyle yargılama konusunun hakka dair tehlikeli bir hâl alması durumunda hakim tarafından verilir. Mesela yargılama konusu olan malın, yargılama bitene dek değer yitimine uğrama olasılığı bulunuyorsa bu malın satılarak değerinin davanın sonuna değin muhafaza edilmesi konusunda bir karara varılabilir.
İçindekiler
Davacının sahip olduğu hakların kaybolmaması amacıyla, muhtelif tedbirler konulur ve ihtiyati tedbir olarak isimlendirilen bu tedbirlerin 3 temel türü bulunur:
Hakkın muhafaza edilmesi, davanın neticesine tesir edilmemesi adına, mahkeme tarafından sözü geçen tedbir türleri uygulanabilir. Bütün bu tedbirler, hakimin yanlış bir karar vermemesi için son derece mühimdir.
İhtiyati tedbir de eğreti yasal koruma çeşitlerinden birisidir. Bu sebeple eğreti yasal korumalar için muteber olan temel özellikler ihtiyati tedbir için de muteber olup bu özellikler şöyledir:
Hukuki dinlenme hakkı açısından, karşı taraf evvelden dinlenmeden de karara varılabilir; lakin kararın ardından bu tarafa dinlenme olanağı tanınmalıdır.
İhtiyati tedbir yalnızca uyuşmazlık mevzusu hakkında uygulanabilir. İhtiyati tedbir kararına dava açılmadan evvel varılmış ise, kararı veren kimse süresi dahilinde dava açmak mecburiyetindedir.
Yargılama müddeti süresince yargılama mevzusu hakkında herhangi bir kayıp yaşanmaması maksadıyla tedbir isteminde bulunulması ve hakimin bu istemi tasdik etmesi üzerine bir karara varılır. Mahkeme tarafından varılan tedbir kararının muhtevası korunacak olan hakkın niteliğine göre farklılık gösterebilir.
İlgili hakkın ortadan kaldırılması veyahut kaçırılması olasılığı varsa hakkın koruma altına alınması veya emanetçiye bırakılmasına dair bir tedbir kararı alınır. Hakkın kullanımına dair yerine getirme veya getirmeme biçiminde karara varılması da olanaklıdır. Özetle mahkeme hakka gelecek olan her türlü tehdidi bertaraf edecek nitelikte ve hakkın zarara uğramasını önleyecek nitelikte kararlara varılabilir.
Mahkemece alınan tedbir kararında, hangi sebeplere ve hangi somut kanıtlara dayanarak alındığına ilişkin bilgi bulunur. Kararda, tedbirin nasıl olduğu ve ne üstüne konulduğu tereddüt oluşturmayacak biçimde bariz olmalıdır. Alınan karara tedbir isteminde bulunan tarafın ödeyeceği teminat tutarı da ilave edilir.
Tedbir isteminin kabul edilmemesi durumunda kanuni yollara başvurma olanağı vardır. Tedbiri istenen tarafından yapılan müracaat evvela incelenir ve bunun üzerine kati surette karara bağlanır.
Tedbir kararına, dava açılmadan evvel varıldığı takdirde tedbiri isteyen taraf bu kararın yerine getirilmesini istemesinden sonraki 2 hafta içerisinde konu hakkındaki davayı açmalıdır. Bu zaman zarfında gereken işlemlerin yapılması halinde tedbir kararı kalkar.
Tedbirin istenmesi üzerine hakim konuyla ilgili karar verir. Bu kararın yerine getirilmesi için bazı vakit istemde bulunmak gerekebilir. Mesela bir gayrimenkulle ilgili alınan tedbir kararı mahkemece tapuya yazı yazılarak konulurken, bir taşınır ile ilgili ihtiyati tedbir kararının yerine getirilmesi icra kanalıyla yapılmalıdır.
Gereken durumlarda tedbir kararının uygulanması için istemde bulunma süresi karara varılması sonrasında 1 haftadır. Bu süre içerisinde istemde bulunulmadığı takdirde tedbir kararı otomatik olarak kalkacaktır. Kararın uygulanması esnasında emirlere biat etmeyip karara ters hareketlerde bulunan kişi alt limiti 30 gün üst limiti 180 gün olmak üzere disiplin hapsiyle cezalandırılır.
Mahkeme tedbire hakim olduğunda, aleyhine tedbir kararı alınan kişi şayet hazırsa o tarihten başlayarak, hazır değilse kararı tebliğ almasından başlayarak 1 haftalık süre zarfında itirazda bulunma hakkına sahiptir.
Tedbir kararına sadece taraflar değil söz konusu kararın uygulanması neticesi çıkarı alenen ihlal edilecek olan üçüncü kişiler de itiraz edebilir. Bu kişilerin itirazda bulunabilmesi için belirlenen süre de aynı şekilde tutanağın kendilerine bildirilmesinden itibaren 1 haftadır.
Tedbir kararına, dilekçeyle itiraz edilir. İtiraz sebebiyle hazırlanan dilekçeye itiraza dair nedenler, bu durumları açıklayan her çeşit kanıt ilave edilmelidir. Dilekçeyle yapılan itiraz üstüne mahkeme, ilgili kişileri davet edip dinler, icabet etmemeleri halinde incelemeyi dosya üstünden tamamlar.
İlgililer veyahut tarafların yaptığı itirazın ardından mahkemenin tedbir kararında değişikliğe gitmesi veya kararı kaldırması olanaklıdır. İtiraz üzerine alınan karara ilişkin olarak kanuni yollara müracaat etme olanağı vardır. Bu müracaat gözden geçirilir ve duruma göre karara varılır.