“Artificial intelligence is a sub-field of computer science. Its goal is to enable the development of computers that are able to do things normally done by people. In particular, things associated with people acting intelligently.”
Yapay zeka bilgisayar bilimlerinin bir alt dalıdır ve asıl amacı normalde insanlar tarafından yapılan şeyleri yapabilecek bilgisayarların geliştirilmesidir.
Çok daha basit ifade etmek gerekirse; AI, makinelerin insan zekasını taklit etme yeteneğidir. Makinelerin durumlara göre, daha rafine yanıtlar verebilmesini sağlamak adına, onların veri analizine göre otomatik olarak öğrenmesine ve uyarlamasına olanak tanıyor.
Bugün neden herkes yapay zekadan bahsediyor?
Yapay zeka, öğrenen algoritmalara ve verimli bilgi işlem teknolojilerine dayalı olarak gerçek zamanlı kararlar alma kapasitesine sahip. Önemi tam da buradan geliyor aslında, gerçek zamanlılık ve karar alabilme yetisi yapay zekayı önemli hale getiriyor. Şu zamana kadar karar almak ve uygulamak insana ait bir beceriyken, artık insan dışında önemli kararları yapay zeka da alabilecek.
Etkisinin boyutlarına bakacak olursak da, Mckinsey’nin bir öngörüsünü paylaşalım:
2030 yılına kadar yapay zeka küresel ekonomi üzerinde 13 trilyon dolarlık bir etkiye sahip olacak.
Biz bu yazıda IK özelinde bakacağız ama şunu da söylemeden geçmeyelim. IK dışında pek çok alanda da, yapay zekadan faydalanılacak. Özellikle satış ve pazarlama vb. alanlar bunlardan sadece birkaçı. Örneğin, önümüzdeki birkaç sene içinde, işletmelerin hedef pazarlarını anlamalarına ve sonuç odaklı satış stratejileri geliştirmelerinde en çok faydalanacakları teknoloji yapay zeka olacak.
Yapay zeka hangi aşamalardan geçecek?
Her konuda olduğu gibi, Yapay Zeka süreçlerinin de IK ya da başka bir alanda kullanımı ve yaygınlaşması belli aşamalar dahilinde olacak. Bu aşamalara çok kısaca göz atalım.
1-Assisted Intelligence:
Bu ilk aşamayı aslında tekrarlayan, standart ve rutine dönmüş, fakat aynı zamanda da önemli ölçüde zaman alan işlerin mümkün olduğunca insandan bağımsız ve otomatik hale getirilmesi süreci olarak ele alabilirsiniz. Yani yapay zeka sizi destekliyor, işinizi kolaylaştırıyor, zaman kazandırıyor ama sürecin ana oyuncusu yine sizsiniz, yani insan.
IK süreçlerini dijital hale getirmek isteyen şirketlerin öncelikle olarak başlayacağı çalışmalar genelde bu kapsamda tasarlanıyor.
2-Augmented Intelligence
2. aşama olan “Augmented Intelligence” aşamasını bir geçiş aşaması olarak değerlendirebiliriz. Burada artık insan-makine etkileşimi ve işbirliği artarken, süreçlerde yaratıcılık ve yenilik öne çıkıyor ve aynı zamanda da“akıllı sistemler” kuruluyor. Süreçlerde verimlilik bu aşamadaki önemli kazanımlar arasında. İnsan odağı giderek azalırken, sistem ve yapay zeka etkisi giderek artıyor.
3-Autonom Intelligence
Bu aşamada ise, 2. Aşamada kurulan “akıllı sistemler” tüm yönetim ve karar mekanizmaların da söz sahibi. Yani eskiden insanların aldığı kararları artık yapay zeka alabiliyor. Burada en önemli nokta, bunların gerçek zamanlı, sürdürülebilir ve uyarlanabilir olması ve sorunsuz bir iş akışı sağlaması olacak.
Şimdi isterseniz IK’nın belli başlı fonksiyonlarında yapay zeka neleri/nasıl etkileyecek? Ona bakalım.
1-Yetenek Kazanımı:
İşe alım için; yapay zekanın IK’da ilk ve en çok kullanılacağı alan diyebiliriz. Burada AI’dan beklenenleri;
· Öncelikle aday taramak,
· Sonrasında şirkete, pozisyona ve aranılan göreve göre belirlenen yetkinlik ve beceri setine, deneyim süresine en yüksek oranda uygunluk gösterebilecek adayları belirleme-eşleştirme,
· Short-list oluşturma
· Veritabanını koruma,
· Potansiyel adaylarla iletişim kurma ve görüşmeleri planlama
· Adayların ve iş arayanların sorularını cevaplamak
şeklinde sıralamak mümkün.
Görevlerden de anlaşılacağı gibi, burada amaç operasyonel boyutu fazla olan bu işleri, mümkün olduğunca insandan bağımsız hale getirerek, hem zaman kazanımı yaratmak, hem de bu zaman ve insan kaynağını farklı alanlarda yeniden üretime yönlendirmek olacak.
Sonraki aşamalarda tüm görüşmeleri ve aday seçimlerini yapay zekanın yapacağı, yani karar alıcı olduğu dönemleri de göreceğiz (3.aşama) ama bence şimdilik esas ele alınması gereken kısım; yapay zeka sayesinde insan kaynakları profesyonellerinin artık enerjilerini yepyeni odaklara ya da varolan konularını yeniden ele almaya ayırmaları olacak.
2- Onboarding:
Araştırmalar gösteriyor ki; çalışanların bir şirkette uzun süre kalma olasılığını en çok etkileyen faktör “mutlu çalışan deneyimi” yaşamak. Bu anlamda, çalışan deneyimin ilk aşaması da aslında tüm işe alım ve oryantasyon sürecini de içine alan “onboarding”.
Burada onboarding ile ilgili 2 önemli notu paylaşmak faydalı olabilir.
A) Aslında onboarding, işe alımdan çok daha önce başlıyor. Potansiyel adayın firmanızla tanışma, firmanızı araştırma, başvuru yapma, sizinle ilgili çevresiyle görüşme/konuşma/fikir alışverişinde bulunma vb. süreçleri de aslında onboardingin bir parçası.
B) Diğer yandan, onboarding süreci oryantasyonla eş anlamlı anlaşılmamalı. Çoğu zaman bu 2 kavram aynı anlamda kullanılabiliyor. Fakat aslında çok da öyle değil. Şöyle ki; oryantasyon onboarding sürecinin çok önemli bir parçası. Başka bir deyişle, onboarding oryantasyonu kapsıyor ama sadece oryantasyondan ibaret değil. Aynı zamanda, şunu da söylemek mümkün. Oryantasyon çok daha genel ve herkese yönelik (şirket ya da ekip oryantasyonu olarak ele alıyoruz) bir içerik sunuyorken, onboarding yani “kişi için işe uyum kazandırma” sürecinin başarısı, ne kadar “kişiye özel” olduğu ile direkt ilgili. Yani siz şirket olarak onboarding süreçlerinizde, ne kadar kişiselleştirilmiş çözümler sunabiliyorsanız, o kadar başarılı ve verimli bir süreç tasarımına imza atmış olursunuz.
Kısaca, özellikle kişinin yapacağı iş ve görev profiline uygun, pozisyonuna odaklı algoritmalar ve yapay zekanın da katkısı ile bu süreçleri mümkün olduğunca yazılım odaklı hale getirebilirsek, ilerleyen dönemde o kadar başarılı ve elde tutma oranları yüksek IK organizasyonları olacağız.
3-Eğitim & Gelişim:
Gelelim yapay zekayı en aktif kullanacağımız başlıklardan başka birine. Hatta burada yeni teknolojiler o kadar öne çıkacak ki, World Economic Forum Future of Jobs 2020 raporunda,bu alanda görev alan profesyonellere (eğitim & gelişim uzmanları vb.) olan ihtiyacın önemli oranda azalacağına dair veriler de var.
Buyrun yaşanacak gelişmelere çok kısaca bakalım.
· Yapay zeka destekli algoritmalar kişilerin yetkinliklerine göre, gelişim önerileri (videolar, eğitim programları alternatifleri, bite learning içerikler vb.) sunacak.
· Aynı şekilde, çalışanın pozisyonuna göre, kişinin alanı ile ilgili değişen durumları, konuları ortaya çıkan yeni teknolojileri, kısaca o konuda öğrenilmesi gereken güncel gelişmeleri takip edip, farklı yazılımların desteği ile önümüze getirip, bizlere içerik olarak sunacak.
· Bununla birlikte çalışanın günlük faaliyetleri, yaptıkları işler, çalışmalar, yaşadığı zorluklar yazılımlar tarafından analiz edilip, çalışanın gerçek ihtiyacı belirlenecek ve ona uygun eğitim & gelişim programları önerilecek . Örn: Sen %sel olarak en çok ….. konuda sıkıntı yaşıyorsun, bu konuyu mutlaka geliştirmen gerek. Sana şu programa katılmanı öneriyorum. vb. durumlar artık yapay zeka ile hayatımızın bir parçası olacak.
· “Faaliyet analizi” ile birlikte ortaya çıkacak bir diğer analiz türü ise “deneyim analizi” olacak. Neyi kastediyorum? Yapay zeka teknolojisi ile, kişinin yıllar içinde yaşadığı deneyimden toplanan tüm veriler analiz edilecek ve buradan o çalışanın nasıl bir eğitim rejimine ihtiyaç duyduğu ortaya çıkacak.
· Bununla birlikte, akıllı algoritmalar, insanların daha iyi ve daha hızlı öğrenmesine yardımcı olacak öğrenme stratejileri geliştirerek, farklı öneriler getirecek.
· Yapay zeka sistemleri, zaman içerisinde kişilerin kariyer yönetim süreçlerine de etki edecek. Alınan eğitimlerle, nasıl bir kariyer yolu ya da alternatifi yaratılabilir noktasında, özellikle kariyer değişikliği ihtiyacında olan kişilerin yapay zekadan fazlasıyla yararlanacağını söylemek şimdiden mümkün.
· Yönetim ekipleri de, daha verimli ve iş sonuçlarına daha entegre, daha odaklı ekipler yaratabilmek adına algoritmaları kullanacaklar.
· Tüm bu yaşanacaklardan yola çıkarak, şunu da şimdiden rahatlıkla söyleyebiliriz. Şu an kullandığımız e-learning altyapıları, LMS sistemleri ya da video learning platformları da büyük bir dönüşüm geçirecek.
Yapay zekanın IK organizasyonlarına sağlayacağı toplam fayda ne olacak?
Yapay zeka bir çok alanı hızlandıracak ,değiştirecek, dönüştürecek. IK’ya sunacağı faydalardan birkaçı;
Tüm Karar Alma Mekanizmalarında Yapay Zeka Desteği
IK yönetiminde yapay zeka kullanımı konusunda en ideal strateji, öncelikle rutin işlerde yararlanmaya başlayarak, özellikle bu süreçlerde belli bir kazanım (zaman-insan kaynağı-maliyet) elde etmek olacak. Sonrasında ise; akıllı veri sistemleri ile daha etkin analizler yaparak, “data odaklı” kararlar alarak “Dataya dayalı IK Yönetimi (Data-Driven HR Management)” yapmayı hedeflemek olacaktır.
Son söz; şirketiniz ve sektörünüzün dinamiklerini de göz önüne alarak, yapay zekadan yararlanabileceğiniz alanları belirlemeye bir an önce başlayın. Üstelik bunu sadece IK özelinde değil, diğer fonksiyonlarınız için de yapmanızda büyük fayda var. Zira artık hiçbirimizin geleceğe geç kalmak gibi bir lüksü yok.
Sağlıklı günler,
Burcu Karaağaç Mutlu