İş Kazası Nedir?

İş Kazası 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu madde 13’te tanımlanmıştır. Bir kazanın iş kazası sayılabilmesi için;

• Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada (işyerinde bulunması yeterli olup kaza meydana geldiğinde işin görülmesi şart değildir),
• İşveren tarafından yürütülmekte bulunan iş sebebiyle(işyerinde veya işyeri dışında),
• Sigortalının asıl işini yapmadan geçirilen sürede görevli olarak işyeri dışına gönderilmesi sebebiyle,
• Emziren sigortalı kadının, iş mevzuatınca çocuğuna süt vermesi için ayrılan sürelerde,
• İşverence tahsis edilen araçta sigortalıların işyerine toplu götürülmeleri sırasında,
• Sigortalı kendi nam ve hesabına bağımsız olarak çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş sebebiyle (4/b),
  meydana gelen ve sigortalıya kaza sırasında veya daha sonrasında madden veya ruhen özre uğratan kazaya denir.

İş Kazası Ne Zaman Bildirilmelidir?

İşveren, iş kazasını kolluk kuvvetlerine derhal, Sosyal Güvenlik Kurumu’na ise en geç kazadan sonraki 3 iş günü içinde haber vermelidir. İşverenin müdahalesi altında bulunmayan yerlerde geçirilen iş kazalarında bildirim süresi işverenin kazayı öğrendiği zamandan başlar. İşverence bildirimde bulunulmadığı takdirde iş kazasını işçi bildirmelidir. Bildirim yapılana kadar geçen süre zarfındaki geçici iş göremezlik ödeneği açıklanan sürelerde bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işverenden tahsil edilir. Ayrıca bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işverene her yıl yeniden değerlemeye göre belirlenen ve işyerinin tehlikelilik türü, çalışan sayısı gibi özelliklerine göre değişen tutarda idari para cezası da uygulanacaktır.
4/b kapsamında iş kazası geçiren sigortalının ise bildirim yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle kendisine geçici iş göremezlik ödeneği bildirimde bulunana dek ödenmeyecektir.
Ayrıca iş kazası eksik veya yanlış bildirilmişse, Kurumca yapılan yersiz ödemeler ödemelerin yapıldığı tarihten itibaren işleyecek yasal faizle Kurumu yanılgıya uğratan, gerçeğe uygun olmayan bildirimde bulunanlardan tahsil edilir.

İş Kazası Sonrasında Sağlanan Hak ve Menfaatler Nelerdir?

İş kazası neticesinde kaza geçiren sigortalıya veya hak sahiplerine aşağıdaki ödemelerde bulunulur :

• Kısa vadeli sigorta kolları kapsamında geçici iş göremezlik ödeneği,
• Uzun vadeli sigorta kolları kapsamında ise;
• Sürekli iş göremezlik ödeneği,
• Sigortalı vefat etmiş ise hak sahiplerine (gelir bağlanır),
• Gelir bağlanan vefat eden sigortalının kız evlatlarına evlenme ödeneği,
• Sigortalı vefat etmiş ise cenaze ödeneği ödemeleri yapılmaktadır.

İş Kazalarına İlişkin Davalar

İş kazalarına ilişkin açılacak davalarda görevli mahkeme İş Mahkemeleridir.
İş kazalarına ilişkin davalarda yetkili mahkeme ise,

• İşverenin yerleşim yerindeki İş Mahkemesi
• Birden fazla sorumlu olması halinde herhangi birinin yerleşim yerindeki İş Mahkemesi,
• İşçi vefat etmiş ise, yakınlarının yerleşim yerindeki İş Mahkemesi yetkilidir.

İşverenin veya 3. Kişilerin Sorumlu Olduğu Haller

İş Kazası meydana geldikten sonra Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından iş kazasına ilişkin rapor tutulur. İşçiye bu rapor doğrultusunda Kurum tarafından yukarıda bahsedilen gelirlerden durumuna göre ödeme yapılır. İş kazası neticesinde işverenin sorumluluğunu doğuracak bazı sebepler şunlardır:

• İşverenin iş kazasının meydana gelmesinde kastı veya ağır ihmali olması durumunda işveren Kuruma karşı sorumlu olacaktır.
• İş kazası neticesinde Kurumca tutulan raporda işverene rücu edilebilecek durumlar varsa Kurumun işçiye yaptığı ödemeler işverenden talep edilebilecektir.
  Rücuyu gerektirebilecek durumlara ise; işçinin sigortasız çalıştırıldığının, işverenin işçinin primlerini yatırmadığının, iş kazasının meydana gelmesinde işverenin ihmali veya iş güvenliği önlemlerinin alınmamış olması gibi durumlarının tespiti verilebilir. Bu gibi durumlarda Kurumca işçiye yapılan ödemelerin işverenden tahsil edilebilmesi için işverene karşı rücu davası açılır.
• İşverenin sorumluluğu belirlenirken başvurulan ilke kaçınılmazlık ilkesidir. İş kazasının meydana geldiği tarihte kabul edilen bilimsel ve teknik kurallar uyarınca alınabilecek tüm önlemlere alınsa bile olayın meydana gelmesi durumu kaçınılmazlıktır. Ancak işverenin bu tedbirleri almaması durumunda bu ilke geçerli olamayacak ve işverenin sorumluluğu doğacaktır.
• İş kazasının meydana gelmesinde 3. bir kişinin kusurunun olması halinde sigortalı veya hak sahiplerine yapılan veya yapılacak ödemeler ile bağlanan gelirler 3. Kişiden tahsil edilebilecektir. Ancak bu gelirlerin yarısı 3. Kişilerden talep edilebilecektir.

İş Kazası Neticesinde İşverenlerden Talep Edilebilecek Tazminatlar

İş kazası neticesinde işçinin işverenlerden talep edebileceği çeşitli tazminat kalemleri bulunmaktadır: Maddi Tazminat, Manevi Tazminat, Destekten Yoksun Kalma Tazminatı gibi tazminat talepleri bulunmaktadır.

İş Kazası Zamanaşımı Nedir?

Öncelikle tazminat taleplerinin, iş kazasının meydana gelmesinden itibaren 10 yıllık zamanaşımına tabi olduğunu belirtelim.

İş Kazasında Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?

Açılacak Davalarda görevli mahkeme İş Mahkemeleridir.

Yetkili mahkemenin tespiti ise,

• Genel yetki esasınca; davalı kişinin (gerçek veya tüzel kişi) dava tarihindeki yerleşim yeri mahkemesi,
• İş kazası veya zararın ortaya çıktığı yer mahkemesi,
• İşçinin veya işçi vefat etmiş ise yakınlarının yerleşim yeri mahkemesi yetkili mahkemelerdir.

İş Kazası Maddi Tazminat

İşverenin iş sözleşmesine ilişkin tek borcu ücret ödeme değildir. Yaşam hakkının kutsallığı nedeniyle iş güvenliğine ilişkin önlemleri alma borcu da bulunmaktadır. Bu sebeple iş kazasının meydana gelmesinde işverenin alması gereken önlemleri almaması nedeniyle

• Kazanç kaybı,
• Tedavi giderleri,
• İşçinin çalışma gücünün azalması ve yitirilmesi,
• Ekonomik gücünün sarsılması, gibi nedenlerden dolayı işçinin işverenden tazmini talep hakkı doğacaktır.

İşçinin vefatı durumunda ise;

• Cenaze masrafları,
• Ölmeden önce işçinin tedavisi esnasındaki masraflar,
• Vefat edenin desteğinden yoksun kalan kişilerin uğradığı kayıpları işçinin yakınları/hak sahipleri işverenden zararların giderilmesini talep edebilecektir.

Şunu belirtmek gerekir ki; işçiye ödenecek maddi tazminat tutarı belirlenirken Sosyal Güvenlik Kurumunca kendisine bağlanan gelir veya ödemeler göz önünde bulunur bunların maddi tazminattan mahsubu gerçekleştirilir.

İş Kazası Manevi Tazminat

İş kazası neticesinde zarar gören işçinin veya ağır bedensel zarar veya ölüm halinde yakınlarının manevi tazminata hak kazanabilmesi için bazı şartlar gerekmektedir :
İşverenin hukuka aykırı hareketinin sonucunda bir zarar meydana gelmesi, hareket ile zarar arasında illiyet bağı kurulması ve işçinin cismani zarar görmesi.
İş Kazalarında Manevi Tazminatın Belirlenmesinde Yargıtay’ın Değerlendirmesine İlişkin Örnek Bir Karar
”Manevi tazminatın miktarı konusundaki ölçütleri olay tarihinde yürürlükteki borçlar kanunun 47.maddesi ile 26.06.1966 gün ve 7/7 sayılı İBBGK kararı ile bu doğrultuda verilen yargısal kararlar oluşturmaktadır”.
Buna göre: Hakim hususi halleri nazara alarak adalete uygun tazminata karar verebilecektir. Bu çerçevede uygulamada belirlenen ölçütler ise şunlardır:

• Adalete Uygunluk,
• Hükmedilen paranın zarara uğrayanda manevi huzuru doğurabilecek miktarda olması,
• Zarara uğrayanda tatmin duygusunun etkisine ulaşabilecek kadar olması,
• Ülkenin ekonomik koşulları,
• Tarafların mali ve … durumları,
• Paranın satın alma gücü,
• Tarafların kusur durumu,
• Olayın ağırlığı,
• Sürekli işgöremezlik oranı,
• İşçinin yaşı,
• Olay tarihi,
• Kusurlu davalı yönünden çaydırıcılık uyandıracak oranda olması gibi.

Bu ölçütler ışığında davalı taraftaki kusur yoğunluğu ve davacıların oğullarının vefat etmesi nedeniyle her bir davacı için 70.000,00 TL manevi tazminat verilmesinin hakkaniyete uygun ve makul olduğu kanaatine varılmıştır. ( Yargıtay 21. Hukuk Dairesi 2018/7266 E. , 2019/4064 K. 23.05.2019 T. ) ”

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı

İş kazası sonucunda işçinin vefatı meydana gelir ve vefat eden işçinin desteğinden yoksun kişiler mevcut ise bu kişilerin işverenden destekten yoksun kalma tazminatı talep hakları mevcuttur.