İş güvencesi tazminatı; işe başlatmama tazminatı ve işe iade tazminatı olarak da ifade edilmektedir. İş güvencesi hakkına sahip olan işçilerin; haksız bir gerekçe ile iş sözleşmelerinin sona erdirilmesi durumunda bu tazminat talebi gündeme gelecektir. Fakat iş sözleşmesinin haksız şekilde iptal edilmiş olmasıyla birlikte mahkeme sonucunda da işçinin işe iade edilmesine dair bir karar verilmesi gerekmektedir. Gerekli koşulları sağlayan ve haksız fesihi kanıtlayan işçi, kanunun öngördüğü sürelerde işe başlatılmaz ise iş güvencesi sebebiyle tazminat talep edebilecektir.
İş güvencesi yararlanmaya hakkı olan işçinin haksız yere işinden çıkarılamamasıdır. Bir işçinin iş güvencesinden yararlanabilmesi için bazı koşulların birlikte gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Bunlar:
şeklinde iş güvencesi kapsamında olan işçilerin koşullarını ifade etmektedir.
İşe iade tazminatı; işverenin haklı ve geçerli bir sebep olmadan işçinin iş sözleşmesini fesh etmesi halinde işe iade edilen işçinin işe başlatılmaması durumunda ödenir. İşverenin haklı sebeplerle iş sözleşmesini feshetmesi durumunda işe başlatmama tazminatı gündeme gelmeyecektir.
İşveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır. İşçinin hakkındaki iddialara karşı savunması alınmadan belirsiz süreli iş sözleşmesi, işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez.
İşçinin, işe geri dönmeyi talep etmek ve talep sonucunda işe dönememe durumunda tazminat isteyebilmesi için iş sözleşmesinin haksız bir sebeple feshedilmesi gerekmektedir. Bazı sebepler iş sözleşmesinin iptalinde geçersiz sayılmaktadır. Bunlar:
Bu sebeplerden biri veya birkaçının varlığı halinde iş sözleşmesinin iptali geçersiz olmaktadır.
İşçi kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren 10 iş günü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır.
İşçi öngörülen süre içinde işverene başvuruda bulunmaz ise işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur. Yani işçi bundan sonra kıdem tazminatı gibi hakları talep edebilecekken iş güvencesi sebebiyle tazminat talep edemeyecektir.
İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde işveren, işçiyi 1 ay içinde işe başlatmak zorundadır.
İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmazsa işçiye en az 4 aylık ve en çok 8 aylık ücreti tutarında tazminat ile mahkeme sonuçlanıncaya kadar geçecek olan en fazla 4 aylık ücret ve diğer haklarının ödenmesi gerekir.
İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise işçiye en az 4 aylık ve en çok 8 aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur.
İşe iade edilen işçi işe başlatılırsa, peşin olarak ödenen bildirim süresine ait ücret ile kıdem tazminatı, yapılacak ödemeden mahsup edilir. İşe başlatılmayan işçiye bildirim süresi verilmemiş veya bildirim süresine ait ücret peşin ödenmemişse, bu sürelere ait ücret tutarı ayrıca ödenir.
İşe iade davası sonucunda işe başlamak üzere başvuran işçinin 4 aylık süre içerisinde hak kazanmış olduğu diğer haklarının da ödenmesi gerekir. Örnek: İşçiye dönemlik yakacak yardımı yapılıyorsa ya da ikramiye ödeniyorsa işe iade edilen işçi içinde anılan yardımların ödenmesi gerekmektedir.
İşçi, işe başlatılsın veya başlatılmasın işçiye çalıştırılmadığı süre için ödenen en çok dört aya kadar ücret ve diğer haklarından kısa vadeli sigorta kolları primi ile işsizlik sigortası primi de dahil olmak üzere tüm sigorta kollarına ait primlerin kesilmesi gerekmektedir. Ayrıca bu sürelerde hizmetten sayılır. Yani işçi bu süre içinde çalışmış gibi sayılacaktır.
Feshin haksız olduğunun kanıtlanmasından itibaren talep edilebilecek 4 aylık ücret için faiz talebinde bulunulabilir. Feshin geçersizliğine ilişkin kararın kesinleşmesinden itibaren 4 aylık ücrete gecikme faizi uygulanabilir.
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin kendisine tebliği tarihinden itibaren 1 ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir.
İş güvencesi tazminatı için İş Kanunu kesin bir zamanaşımı belirlememiştir. Bu sebeple Borçlar Kanunu’nda belirtilen genel zamanaşımı olan 10 yıllık zamanaşımı kuralı iş güvencesi tazminatı içinde geçerli olacaktır.
İş güvencesi tazminatı davalarında görevli mahkemeler İş Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise işin yapıldığı yer mahkemesidir. Kısacası görevli ve yetkili mahkeme işin yapıldığı yerdeki İş Mahkemesidir.