İŞSİZLİK MAAŞI HAKKINDA HERŞEY

İşsiz sayısının her geçen gün arttığı ülkemizde en çok merak edilen konulardan birinin işsizlik maaşı olması sebebi ile bu konuda detaylı bir yazı yazma gereği hasıl olmuştur.

İŞSİZLİK MAAŞI/ÖDENEĞİNDEN YARARLANMA KOŞULLARI NELERDİR?

• İş akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışılmış olunması ,
• İş akdinin feshinden önceki son 3 yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödenmiş olunması,
• İşçinin işten çıkış kodunun 4, 5, 12, 15, 17, 18, 23, 24, 25, 27, 28, 31, 32, 33, 34, 38 veya 40 olması,
• İşçinin kusuru yokken işten çıkarılmış olması ya da haklı neden ile işçinin işten ayrılmış olması,
• İş akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurulması,

Bu koşulların tamamının bulunması halinde işsizlik maaşı/ödeneğine hak kazanılır.

• Hastalık,
• Ücretsiz izin,
• Disiplin cezası,
• Gözaltına alınma,
• Hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali,
• Kısmi istihdam,
• Grev,
• Lokavt,
• Genel hayatı etkileyen olaylar,
• Ekonomik kriz,
• Doğal afet nedeniyle çalışılmayan dolayısıyla prim ödenmeyen süreler,
• Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma,
• Kısa çalışma ödeneği,
• Yarım çalışma ödeneği,

İşsizlik maaşı/ödeneği İŞKUR tarafından ödendiğinden, başvurunun bu kuruma yapılması gerekmektedir. Başvuru;

• İŞKUR müdürlüklerine şahsen gelerek veya
• Elektronik ortamda www.iskur.gov.tr adresinden ,
• turkiye.gov.tr adresindeki e-devlet üzerinden Türkiye İş Kurumu -işsizlik ödeneği-iş kaybı tazminatı başvurusu menüsünden yapılabilir.

• İşsizlik maaşı/ödeneği ödemesi yapılır .
• Genel sağlık sigortası primleri ödenerek kişinin ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlık hizmetlerinden faydalanması sağlanır.
• Yeni bir iş bulması için kaydı yapılır ve işçi arayan işverenliklere yönlendirilir.
• Meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimleri verilir .

İş bu primler, sadece işsizlik ödeneği alan kişi ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin bu süreler içerisinde sağlık hizmetlerinden faydalanmasını sağlamaktadır.

İŞSİZLİK MAAŞI/ÖDENEĞİNİN SÜRESİ NE KADARDIR?

Yukarda detaylı olarak belirttiğimiz kanuni şartların taşınması kaydıyla iş akdinin feshinden önceki son 3 yıl içinde;

• 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
• 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
• 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün süre ile işsizlik maaşı/ödeneği verilmektedir.

Bu şekilde hesaplanan işsizlik maaşı/ödeneği miktarı , aylık asgari ücretin brüt tutarının %80’ini geçememektedir. Yani bir işçinin yüksek ücretler alması ve bu ücretin %40’ı o tarihte geçerli olan asgari ücretin %80’ini aşması halinde ancak asgari ücretin %80’i oranında ödeme yapılabilir. Aşağıda bu durumlar, 2018 yılı için örnekleme olarak gösterilecektir.

• İşsizlik maaşı/ödeneği , damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulamaz.
• Nafaka borçları dışında haciz edilemez,
• Başkasına devredilemez.

	Son 4 Aylık Prime Esas Kazançların Aylık Ortalaması	İşsizlik Ödeneği Miktarı (%40)	Damga V. (binde 7,59)	İşsizlik Ödeneği Miktarı
Son 4 Ay Asgari Ücretle Çalışan	2.029,50 TL	811,80 TL	6,16 TL	805,64 TL
Son 4 Ay 3.000,00 TL ile Çalışan	3.000,00 TL	1.200,00	9,11 TL	1.190,89 TL
Son 4 Ay 5.000,00 TL ile Çalışan	5.000,00 TL	1.623,60(*)	12,32 TL	1.611,28 TL

İşsizlik maaşı/ödeneği almaya hak kazanan kişi, T.C. kimlik numaralı nüfus cüzdanı ile birlikte herhangi bir PTTBank şubesine başvurarak işsizlik maaşı/ödeneğini alabilir.

• İŞKUR tarafından teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddedenlerin,
• Çalışma hayatını inceleme ve denetleme yetkisine haiz müfettişlerce veya kamu idarelerinin denetim elemanları tarafından yapılan denetimlerde İŞKUR’dan işsizlik maaşı/ödeneği aldığı dönemde kayıt dışı olarak çalıştığı tespit edilenlerin,

İşsizlik maaş/ödenekleri tekrar başlatılmamak üzere kesilmektedir.

• İşsizlik maaş/ödeneği aldığı süre içinde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almaya başlayanların maaş/ödenekleri,

• İŞKUR tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden ,
• Veya önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini kabul etmesine karşın devam etmeyen ,
• Haklı bir nedene dayanmaksızın Kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan ,
• İstenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyenlerin

İşsizlik maaş/ödenekleri kesilir. Ancak, bu hallerin sona ermesi durumunda, ödemelere yeniden başlanmaktadır.

Ödemenin süresi, başlangıçta belirlenmiş olan toplam hak sahipliği süresinin sona erdiği tarihi geçememektedir.

• İkamet adresinin değişmesi,
• Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı alınması,
• Yetkili sağlık kuruluşunca istirahatli kılınması ,
• Silahaltına alınılması veya askere gidilmesi,
• Yurtdışına çıkılması,
• Tutuklanması veya hüküm giymesi,
• Bir işte çalışmaya başlaması (işçi, memur, tarım sigortalısı, işveren veya şirket ortağı olarak),
• Mahkeme kararıyla işe iade edilmesi,

Hallerinde durum 15 gün içinde en yakın İŞKUR birimine veya Alo170’e bildirilmelidir.

Aksi halde; işsizlik maaşı/ödeneğinden yararlananlar, kendi kusuru ve bilgilerdeki eksiklik veya yanlışlık nedeniyle yapılan fazla ödemeleri yasal faizi ile birlikte ödemek zorunda kalırlar. Örneğin; işten çıkarılma sonucu işsizlik maaşı/ödeneği almaya başlayan işçinin işe iade davasını kazanması ve ilgili işverence 4 aylık boşta geçen süre ücretinin ödenmesi halinde; işçinin İŞKUR’dan almış olduğu 4 aylık işsizlik maaşı/ödeneği tutarını İŞKUR’a iade etmesi gerekmektedir.

4447 sayılı Kanun, 5510 sayılı Kanuna paralel olarak düzenlenmiş olup, 5510 sayılı Kanunun 4/b-3.maddesi;”Bu Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları uygulaması bakımından;…Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları,…sigortalı sayılır.” şeklindedir .

Dosya içeriğine göre, davacının işsizlik ödeneği alabilmek için 10.06.2013 tarihinde davalı Kuruma başvurduğu, davacının işsizlik ödeneğinin bağlandığı dönemde, ticaret siciline 23.06.1988 tarihinde kaydı yapılan … Tur Turizm Seyahat Sanayi Ticaret A.Ş yönetim kurulu üyesi olduğu, 28.06.2013 tarihli dilekçe ile şirket merkezinin …’dan …’a nakledildiği, şirketin son tescilini 29.07.2013 tarihinde yaptırdığı, ayrıca 07.10.2000 tarihinde ticaret siciline tescili yapılan … Hava Taşımacılık A.Ş.’nin ortağı ve yönetim kurulu üyesi olduğu, şirket merkezinin 08.07.2013 tarihi itibariyle …’dan …’a nakledildiği, bunların dışında davacı adına … merkezli …Acentesi isimli bir firmanın da mevcut olduğu … Ticaret Siciline tacir olarak kayıtlı olan bu firmanın 11.03.2014 tarihi itibariyle iflasına karar verildiği anlaşılmıştır.

Açıklanan nedenlerle gelir getirici bir işte çalışmakta iken işsizlik sigortasından yararlanma talebinde bulunmak mümkün olmadığından , davacının işsizlik ödeneği bağlandığı dönemde tacir ve anonim şirketi yönetim kurulu üyesi olması nedeniyle davanın reddi… ’’ (Yargıtay 9. HD. 2017/18380 E., 2018/18328 K. Sayılı ve 15.10.2018 tarihli kararı)

İşçinin kusurunun bulunmadığı durumlarda; faizin işletilme tarihi temerrüt tarihi olarak dikkate alınır ve işçi aleyhine icra inkar tazminatına da hükmolunamaz .

‘’… Davacı, davalının 01.07.2004-01.03.2005 tarihleri arasında 240 gün süreyle işsizlik ödeneğine hak kazandığının tespit edildiğini, aylık 195.723,518 TL işsizlik ödeneği alacağının ilgiliye bildirildiğini, E.Belediye Başkanlığının 02/02/2006 tarihli “işe başlatma yazılarıyla” davacı tarafından belediye aleyhine açılan dava neticesinde işe iadesine karar verildiğini, davacı tarafından da mahkeme kararıyla işe iade edilmesi nedeniyle işsizlik ödeneğinin iptal edilmesinin talep edildiğini, mahkeme kararı sonucuna göre iade edilmesi nedeniyle kendisine ödenmiş bulunan 1.565,74 TL’nin (8 aylık) 15 gün içerisinde iade edilmesinin bildirildiğini, ancak borcun ödenmemesi üzerine icra takibi yapıldığını, davacının haksız olarak itiraz ettiğini belirterek itirazın iptaline karar verilmesini talep etmiştir . Davalı, iş sözleşmesinin feshedilmesinden sonra yaklaşık 1 yıl 3 ay işsiz kaldığını, herhangi bir işte çalışmadığını, mahkeme kararı ile kendisine ödenen ücretin dört aylık ücreti olduğunu belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir . …. Davada çözülmesi gereken uyuşmazlık; iş sözleşmesi feshedildikten sonra işsizlik ödeneği alan sigortalı işsizin, işe iade kararı ile işe başlaması halinde boşta geçen süre içinde aldığı işsizlik ödeneğinin iadesinin gerekip gerekmeyeceğine ilişkindir. …. 4447 Sayılı Kanunu’n 50. maddesinde de; sigortalının kusurundan kaynaklandığı belirlenen fazla ödemelerin geri alınacağından bahsedilmekte olup, işsizlik ödeneğine hak kazanacak şekilde iş sözleşmesi feshedilen ve kendisine işsizlik ödeneği ödenen sigortalı işsizin kusurunun bulunduğundan da bahsedilemez . Ne var ki; 4447 sayılı Kanun’un 52/b maddesine göre işsizlik ödeneği, işsiz kalan işçiye verilir ve bu ödeneği almakta olan kimsenin gelir getirici bir işte çalışmaması gerekir. …. İşçinin boşta geçen ve çalışılmış gibi kabul edilen en çok dört aylık süre içinde gelir elde ettiği, işsiz kalmanın sonuçlarının bu şekilde telafi edildiği gözetildiğinde, dört aylık süre için ödenmiş olan işsizlik ödeneğinin İş Kurumu’na iadesi gerekir . Aksinin kabulü çifte ödemeye neden olacağı gibi, 4447 Sayılı Kanun’un yukarıda açıklanan amacına da aykırılık teşkil eder. Sigortalı tarafından açılan işe iade davası sonucunda, işe iadeye karar verilip, işe başlatılması halinde, çalışılmış olarak kabul edilen dört aylık süreye ilişkin olarak iadesi gereken işsizlik ödeneği miktarı belirlenirken de sigortalı işsizin kusurunun bulunmadığı gözetilerek temerrüt tarihinden itibaren işleyecek faizden sorumlu olması gerektiği ve icra inkar tazminatına da hükmolunamayacağı yönleri gözardı edilmemelidir . (Yargıtay 22.HD. 2013/28 E., 2013/1671 K. ve 04.02.2013 tarihli karar)

Ancak işsizlik maaşı/ödeneği almakta iken yeniden işe başlaması nedeni ile maaş/ödeneği kesilen işçinin kanunun öngördüğü şartları yerine getirmek suretiyle yeniden işsiz kalması halinde ise sadece bu yeni hak sahipliğinden doğan süre kadar işsizlik ödeneği ödenir. Yani hem yeni hak sahipliği süresi hem de önceki hak sahipliğinden kesilen ve eksik kalan süresi için geçerli olan maaş/ödenekten yararlanamaz.

HANGİ HALLERDE İŞSİZLİK MAAŞI/ÖDENEĞİ HAKKINDAN FAYDALANILAMAZ?

• İş akdinin feshinden önceki sigortalılık süresinin 120 günden az olması ,
• İş akdinin feshinden önceki son 3 yıl içinde ödenmesi gereken işsizlik sigortası priminin 600 günden az olması,
• Haklı bir neden olmaksızın istifa ederek işten ayrılmış olunması ,
• İşverence 4857 Sayılı İş Kanunu 25. Maddede yer alan ‘’ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırılık’’ nedeni ile işçinin iş akdine son verilmesi,
• İşçinin işten çıkış kodunun 1, 2, 3, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 16, 19, 20, 21, 22, 26, 29, 30, 35, 36, 37 ve 39 olması hallerinde.

‘’40’’ kodu iş akitleri fesih edilenlerin ise; İŞKUR tarafından işsizlik maaşı/ödeneği mahkeme kararına gerek olmadan başvuru üzerine ödenmektedir.

Yine yukarıda izah ettiğimiz üzere işçinin elinde maaş/ödenek almaya hak kazandığını gösteren belgelerin de bulunmaması halinde artık işçinin izlemesi gereken yegane yol İş Mahkemelerinde iş akdinin işsizlik maaşı/ödeneği almaya hak kazanır şekilde sona erdiği sonucuna ulaştıracak işçilik alacağı veya işe iade davası açmak olacaktır . İşçi tarafından açılıp kazanılan mahkeme kararının ve kesinleşme şerhinin 1 aylık süre içerisinde İŞKUR’a ibrazı halinde geçmişte hak kazanılan işsizlik maaşı/ödeneğinin tamamı geriye dönük olarak ve tek seferde işçiye ödenebilecektir . İŞKUR’un gecikmeli ödemede kusuru bulunmadığından maaş/ödeneğe faiz işletilemeyecektir. Ancak işçinin işten çıkarılış ve mahkeme kararının kesinleşmesine kadar olan sürede işsiz olması gerekmektedir. Yani işçinin bu süre içerisinde yeni bir işte çalışmış olması halinde sadece işsiz kalınan toplam süre kadar ödeme yapılacaktır.

İşçinin haksız fesih sonucu İŞKUR’dan maaşı alamaması sonucu yukarıdaki usulü işletmeyip işveren feshinin haksız olduğunu ispatlayamamasının sonucu işvereni sorumlu tutup tazminat davası açmaya hakkı bulunmamaktadır . Yine bu konuda işverene karşı işçilik alacağı olarak da bu dava açılamaz. İş bu alacağın muhatabı İŞKUR kurumudur.

Yerleşik Yargıtay uygulaması da bu yöndedir.

‘’.. İşsizlik ödeneği bakımından; Dairemizin Mahkeme tarafından uyulan 2014/34818 Esas sayılı bozma ilamında “işsizlik ödeneği alacağı açısından, İşkur’un yazısına göre davacının işsizlik ödeneğinden yararlanmak için başvurduğu ama işten çıkış nedeni “istifa” olarak bildirildiği için işsizlik ödeneğini haketmediğinden bahisle davacıya işsizlik ödeneği verilmediğini bildirmektedir. Mahkeme davacı lehine işsizlik ödeneği alacağına hükmetmiştir. Ancak, işsizlik ödeneğinin muhatabı Türkiye İş Kurumu’dur. Bu alacağın davalılardan talep edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle işsizlik ödeneğine ilişkin talebin kabulü hatalıdır. ” (Yargıtay 9. HD. 2018/1926 E., 2018/6066 K. Sayılı kararı)

‘’… İşsizlik sigortasının Sosyal Güvenlik Hukuku ile doğrudan ilgisi, 5510 Sayılı Kanun’un 101. maddesinde yer alan “Bu Kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde, bu Kanun hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıklar İş Mahkemelerinde görülür” hükmü ve 4857 Sayılı Kanun’dan doğan uyuşmazlıklarda da İş Mahkemelerinin görevli olduğu göz önüne alındığında , işsizlik sigortasına ilişkin uyuşmazlıklara da bu konuda uzman İş Mahkemelerince bakılması gerektiği sonucuna varılmaktadır .’’ (Yargıtay 9. HD. 2014/8671 E., 2014/12202 K. ve 10.04.2014 tarihli kararı)

1- Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi

2- Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi

3- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa)

4- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi

5- Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi

8- Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle

9- Malulen emeklilik nedeniyle

10- Ölüm

11- İş kazası sonucu ölüm

12- Askerlik

13- Kadın işçinin evlenmesi

14- Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması

15- Toplu işçi çıkarma

16- Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer işyerine nakli

17- İşyerinin kapanması

18- İşin sona ermesi

19- Mevsim bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır)

20- Kampanya bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. İş başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır)

21- Statü değişikliği

22- Diğer nedenler

23- İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih

24- İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih

25- İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranış nedeni ile fesih

26- Disiplin kurulu kararı ile fesih

27- İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih

28- İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih

29- İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih

30- Vize süresinin bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullan Tekrar başlatılmayacaksa “4” nolu kod kullanılır)

31- Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih

32- 4046 sayılı Kanunun 21. maddesine göre özelleştirme nedeni ile feshi

33- 4447/51-b maddesi gereği işçi tarafından sözleşmenin feshi

34- İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih

35 – 6495 SK Nedeniyle Devlet Memurluğuna Geçiş

36- KHK ile işyerinin kapatılması

37- KHK ile kamu görevinden çıkarma

38 – Doğum Nedeniyle İşten Ayrılma

39- 696 KHK ile kamu işçiliğine geçiş

40- 696 KHK ile kamu işçiliğine geçilememesi sebebiyle çıkış

İş bu yazı hazırlanır iken İŞKUR’un yayınladığı bilgilerden faydalanılmıştır. Faydalı olması dileği ile…