Konut dokunulmazlığının ihlali suçu ve cezası TCK da düzenlenmiş olup ayrıntılı olarak ceza hukuku kapsamında değerlendirmeye çalışacağız.
Konut, bireylerin barındıkları ve devamlı veya geçici olarak yaşamsal faaliyetlerini sürdürdükleri yerdir. Konutun dokunulmaz olduğu Anayasanın 21. maddesinde düzenlenmiştir. Konut dokunulmazlığı yasanın açıkça belirttiği durumlar dışında adli makamlardan verilmiş bir karar olmaksızın konuta girilememesi, arama yapılamaması ve konuttaki eşyalara el konulamaması durumudur. İnsanlar konutları üzerinde hak sahibidir ki bu sebeple konutlarına girecek kişilere rıza göstermeleri gerekir. Rıza gösterilmeden yani kişinin izni olmaksızın konuta girilmesi veya kişinin rızasıyla konuta girildiği halde konuta giren kişinin konuttan ayrılmasının istenmesi ancak bu kişinin konuttan ayrılmaması halinde konut dokunulmazlığının ihlali gerçekleşir. Konut dokunulmazlığı ile ihlal edilen, kişinin özgürlüğü ve konut hakkıdır. Konut dokunulmazlığının ihlali bir suçtur.
Konut dokunulmazlığının ihlali Türk Ceza Kanunu madde 116 ‘da düzenlendiği üzere bir suçtur. Kişinin konutuna veya konutun eklentisine (Eklenti, konuta ek olarak bulunan, konuta tahsis edilmiş; kömürlük, su deposu gibi alanlardır.) rızası olmaksızın girilmesi veya rızasıyla girilmiş ancak konut sahibi tarafından konuttan ayrılması istendiği halde o kişi konuttan ayrılmamışsa konut ihlali suçu oluşur. Konut dokunulmazlığı ihlali suçunun cezası altı aydan iki yıla kadar hapis cezasıdır.
Türk Ceza Kanunu madde 116 fıkra 3 de bu suçun işyerlerinde ve eklentilerinde işlenmesi halinde cezası düzenlenmiştir. Açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi normal olan yerler dışında (kafe ve kafenin bahçesine izin almaksızın girmek normalken izin olmaksızın bir avukatlık bürosuna girmek suç teşkil eder.) bu suçun işlenmesi halinde, altı aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezasına hükmolunur.
Konut dokunulmazlığının ihlali suçunun cezayı arttıran nitelikleri halleri vardır.
Fiilin, cebir veya tehdit kullanılmak suretiyle ya da gece vakti işlenmesi halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
Türk Ceza Kanunu madde 119’da düzenlendiği üzere;
Bu suçların işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
Bu iki tür hareket konut dokunulmazlığı için suç teşkil eden temel davranışlardır.
Konut ve eklentisine karşı ihlal suçunun kast ile işlenmesi gerekir. Yani kişi hak sahibinin rızasının olmadığını bilmeli ve buna karşın fail isteyerek izinsiz girmeli veya girdiği konuttan çıkması istendiği halde çıkmaması halinde suçun kast unsuru oluşur. Kast unsuru oluşan suç bakımından faile ceza verilebilir.
Evlilik birliğinde aile bireylerinden veya konutun birden fazla kişi tarafından ortak kullanılması durumunda bu kişilerden birinin rızası varsa ve bu rıza meşruysa konut dokunulmazlığının ihlali suçu oluşmaz.
Konut dokunulmazlığının ihlali için kişinin o konutta sürekli bulunması zorunlu değildir. İhlal edilen konut kişinin yazlığı da olabilir. Hatta evin içinde eşyaları bulunan ancak henüz tam olarak evde oturmaya başlamamış ise mesela yeni evlenecek evi yerleştirilmiş ancak eve henüz tam olarak yerleşilmemiş olsa dahi konut üzerinde hak sahibi oldukları için konutun ihlali üzerine dava açılabilir.
Konut dokunulmazlığı ihlali suçunun temel şekli şikayete bağlıdır. Konutta yaşayan kişi veya kişilerin şikayeti üzerine soruşturma başlatılır. Konutu ihlal edilen taraf şikayette bulunmadığı sürece suçun soruşturulması mümkün değildir. Şikayet süresi, konut dokunulmazlığının ihlal edilmesinden ve bu ihlalin öğrenilmesinden itibaren 6 aydır. Fiilin öğrenilmesi esastır. Konut dokunulmazlığının ihlali suçunda şikayet süresine örnek olarak bir kişinin evine izinsiz olarak 01.10.2017 tarihinde girildi. O tarihte konutta ikamet eden kişi başka bir yere gitmişti. Eve izinsiz girildiğini 15.01.2018 tarihinde öğrendiyse bu tarihten itibaren altı ay içinde şikayette bulunması gerekir. Yani konutta yaşayan kişi 15.07.2018 tarihine kadar şikayette bulunmalı, bu tarihten sonra şikayette bulunulamaz.
Şikayette bulunan kişi kovuşturma tamamlanana kadar şikayetten vazgeçme hakkını kullanabilir.
Konut dokunulmazlığının ihlali suçunun Türk Ceza Kanununda belirtilen nitelikli halleri bakımdan şikayete bağlı değildir. Cumhuriyet savcısı tarafından soruşturma ve kovuşturma re’sen yapılır.
Uzlaştırma, bir kişinin arabuluculuğuyla suçtan mağdur olan kişinin suç şüphelisi ile anlaşması sonucunda ceza yargılamasının sona ermesidir. Uzlaştırma, ceza muhakemesi kanununda düzenlenmiştir ve ancak kanunda belirtilen hallerde uygulanabilir. Konut dokunulmazlığının ihlali suçu da bu kapsamdadır ve her halükarda bu suçlarda uzlaşma yoluna gidilebilir. Soruşturma aşamasında uzlaştırma yoluna gidilebileceği gibi mahkeme sürerkende uzlaştırmaya başvurulabilir. Dava sürecinde davada yetkili savcının dosyayı uygun görmesi halinde uzlaştırma yoluna başvurulmalıdır.
Adli para cezası , mahkeme kararı ile suçlu bulunan failin belli miktar parayı Devlet hazinesine ödemesidir. Konut dokunulmazlığının ihlal edilmesi halinde kanunla da belirlendiği üzere hapis cezasına karar verilebilir. Ancak açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi normal olan yerler dışında kalan işyerleri ve eklentileri hakkında işlenmesi halinde, altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur. Bu durum için özel olarak adli para cezası hapis cezasına ek seçenek olarak düzenlenmiştir.
Konut dokunulmazlığının ihlali suçunda hükmün açıklanması geriye bırakılabilir. Failin suçu işlediği ispatlanmış ancak cezası bakımından hüküm ve hukuki sonuçlar denetim süresi sonuna kadar ertelenmiş olabilir. Bu denetim süresi içerisinde kişinin başka bir suça karışmaması ve bu süreyi sorunsuz tamamlaması halinde ceza infaz edilmiş sayılır.
Konut dokunulmazlığının ihlalinde dava zamanaşımı süresi 8 yıl, ceza bakımından zamanaşımı süresi 10 yıldır. 8 yılın geçmesinin ardından hiçbir şekilde dava açılamaz. 10 yıl boyunca da bu suç bakımından hiçbir cezaya hüküm olunmadıysa yani görülen davada konutu ihlal suçu nedeniyle verilen hapis cezası veya adli para cezası yoksa 10 yıl geçtikten sonra cezaya karar verilemez. Bu sürelerin dolmasıyla zamanaşımı geçerli olur.
Konut dokunulmazlığının ihlali suçu bakımından görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise suçun işlendiği yerde bulunan mahkemedir.