Menfi Tespit Davası Nasıl Açılır? konusunu incelemeden evvel menfi tespit nedir bunun tanımını yapmakta fayda vardır.
Menfi tespit kelime anlamı olarak olumsuz durumun belirlenmesidir. Menfi tespit davası ise, borçlunun borcunun bulunmadığına dair açabileceği tespit davasıdır
Menfi tespit davası, borçlunun borcunun olmadığını ispat etmek için açtığı davadır. İcra İflas Kanunu madde 72 ve devamındaki maddelerde düzenlenen bu dava icra takibinden sonra açılabileceği gibi icra takibinden önce de açılabilmektedir.
Menfi tespit davasında ispat yükü alacaklıya düşer. Ancak bu durumun istisnai halleri vardır. Menfi tespit davasını açan borçlu şayet bu borcun doğmadığını değil de hukuki ilişkilerinin farklı olduğuna dayanıyorsa (örneğin borcunun zamanaşımına uğradığını söylüyorsa) burada artık ispat yükümlülüğü alacaklıya değil, borçluya ait olur.
İİK 72/1 de menfi tespit davasının icra takibi öncesinde de açılabileceği söylenmiştir.
‘’İİK 72/1: Borçlu, icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için menfi tespit davası açabilir’’ der.
Maddenin devamında ise mahkemenin alacağın talep üzerine alacağın %15’inden az olmamak şartıyla gösterilecek teminat ile icra takibinin durdurulması hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir.
Eğer borçlu bu davayı açmasına rağmen ihtiyati tedbir kararı almamışsa ve buna bağlı olarak borcu ödemek durumunda kalmışsa mahkeme borcun ödenmesinden itibaren davaya ödenen bedelin geri alınması için İstirdat Davası şeklinde bakılacaktır.
İcra takibinden önce menfi tespit davası açılabilmesi için borçlu aleyhine ciddi bir icra takibi tehdidi bulunmalıdır. Burada belirtilen ciddi tehdit bir belge anlamına gelmektedir. Menfi tespit davasında borçlu alacaklının ileri sürdüğü hukuki durumun var olmadığını ileri sürer.
İİK 72/3’e göre icra takibi menfi tespit davasında takibin durdurulmasına karar verilemez. Ancak borçlu ancak borçlunun gecikmeden dolayı doğan zararlarını karşılamak alacağın yüzde onbeşinden aşağı olmamak üzere gösterilecek teminat karşılığında mahkemeden ihtiyati tedbir yoluyla icra veznesindeki paranın alacaklıya verilmemesi isteyebilir.
Mahkeme, menfi tespit davası açıldığı zaman icra işlemlerin durması için belli bir miktar teminat göstermesini borçludan yani davacıdan ister. Bu teminat dava değerinin % 15 i kadar nakit veya banka teminat mektubu olmaktadır. Ancak icra takibinden önce açılan menfi tespit davasında ihtiyati tedbir kararı almak için sadece belirlenen teminat tutarını vermiş ve tedbir kararı verilmiş ise bu rakamı mahkeme veznesine yatırmak veya bu miktarda banka teminat mektubu almak yeterliyken, icra takibinden sonra açılan menfi tespit davalarında bu teminat tutarının dışında ayrıca tüm icra dosyası bedelinin depo edilmesi gerekir.
Davanın alacaklı lehine sonuçlanması halinde ihtiyati tedbir kararı kalkar. Burada ihtiyati tedbir kararı nedeniyle alacağını belirlenen tarihten sonra alan alacaklı doğan zararların tazminini verilen teminattan alır. Alacaklının oluşan bu zararı aynı davada takdir olunur ve karara böylelikle bağlanmış olur. Bu zarar her durumda %20’den aşağı tayin edilememektedir.
İcra mahkemesi 68/a maddesinin dördüncü fıkrasına göre, inkar edilen imzanın borçluya ait olmadığına kanaat getirmesi halinde itirazın kabulüne karar verir. İtirazın kabulü ile takip durur. İnkar edilen imzanın borçluya ait olduğu anlaşılırsa ve itiraz ile birlikte takip ikinci fıkraya göre durdurulmuşsa, borçlu sözü edilen senede dayanan takip konusu alacağın yüzde onu oranında para cezası verilir ve itiraz reddedilir.
Menfi tespit davalarında ödenecek olan harç nispidir. Burada mahkeme dava konusu ve değeri üzerinden yasal düzenlemelere göre harcı belirleyecektir.
İcra takibine itiraz etmemiş veya itirazının kaldırılmış olması yüzünden borçlu olmadığı bir parayı tamamen ödemek mecburiyetinde kalan kişi borcu ödediği tarihten itibaren bir sene içinde umumi hükümler dairesinde mahkemeye başvurarak paranın geriye alınmasını istiyebilir.
Menfi tesbit ve istirdat davaları, takibi yapan icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesinde açılabileceği gibi, davalının yerleşim yeri mahkemesinde de açılabilir.