Mirasçılardan Mal Kaçırılması Durumunda Ne Yapılır? Konusu Mirasın tanımı ve Mal kaçırmanın muvazaa ve şartlarını anlatmakta fayda vardır.
Miras, ölen bir kimseden yakınlarına kalan para, mal ya da mülk anlamına gelir. Miras hukuku da gerçek kişinin ölümü halinde, bu kişinin malvarlığının kimlere ve nasıl şekilde geçeceğini düzenleyen hukuk dalıdır. Mirasçı bakımından da iki türlü ayrım vardır. Bunlar yasal mirasçılık ve miras bırakanın iradesi ile mirasçılıktır. Mirasçı olabilmek için hak ehliyetine sahip olmak yeterlidir, fiil ehliyetine sahip olmayan kişiler karşılıksız kazandırma olacağı için miras hakkına sahip olacaklardır.
Muris muvazaası halk arasında daha çok mirasçıdan mal kaçırma durumu olarak bilinir. Muris muvazaası olarak adlandırılan bu durum kanunlarımızda yer almamakla birlikte uygulamada sıkça rastlanan bir olgudur. Birçok Yargıtay içtihadında vurgulandığı üzere; toplumun bazı kesimlerinde erkek evladın kız evlattan üstün tutulması, miras bırakan birkaç kez evlenmiş ise son eşin baskısı, miras bırakanın zayıf durumda olan mirasçısını koruma isteği, yaşlı kişilerin yakınlarındaki mirasçılarının baskısı gibi nedenlerden dolayı miras bırakan kişiler muvazaalı sözleşme yapma yoluna gitmektedir.
Miras bırakan kişiler genellikle ölümüne yakın zamanlarda mallarını mirasçılardan birine veya birkaçına bağışlamakta ancak bu bağışı mirasçılarıyla aralarında satış sözleşmesi varmış gibi göstermektedirler. Burada miras bırakanın amacı mirasçılarını miras hakkından kısmen veya tamamen yoksun bırakmaktır.
Mirasçılardan mal kaçırma davası ile ilgili bir kanun maddesi bulunmamaktadır. Ancak bu durum pratik hayatımızda sıkça karşımıza çıkan bir durumdur. Muris muvazaası yani mirasçılardan mal kaçırma ile ilgili Yargıtayın İçtihadı Birleştirme Kararı bulunmaktadır. Bu karara göre: ‘’Bir kimsenin mirasçısını miras hakkından yoksun bırakmak amacıyla gerçekte bağışlamak istediği tapulu taşınmazı hakkında tapu sicil memuru önünde iradesini satış doğrultusunda açıklamış olduğunun gerçekleşmesi halinde, saklı pay sahibi olsun ya da olmasın, miras hakkı çiğnenen tüm mirasçılar görünürdeki satış sözleşmesinin danışıklı (muvazaalı) olduğunu ve gizli bağış sözleşmesinin de biçim koşulundan yoksun bulunduğunu ileri sürerek dava açabilirler.
Mirastan mal kaçırmaya dayalı iptal davası açmak için herhangi bir zamanaşımı süresi söz konusu değildir. Zaten böyle bir anlaşma kurulumundan itibaren sakattır.
Muris muvazaası oluşabilmesi için 4 unsurun gerçekleşmesi gerekir:
1-) Görünürdeki İşlem: Sözleşmeyi yapan tarafların sonuçlarının doğmasını istemediği ama diğer mirasçılar ve dış dünya tarafından görülmesini istedikleri şekildir. Görünürdeki işlemin muvazaa nedeniyle geçersizliğini, taraflar veya bu sözleşmeden dolayı yararı olan üçüncü kişiler ileri sürebilirler. Hakim de önüne gelen bir davada işlem eğer muvazaalıysa bunu re’sen (kendiliğinden) dikkate alır.
2-) Saklanan İşlem: Görünürdeki işlemin sonuçlarının doğmayacağını söylemiştik. Taraflar aralarında işlemin doğuracağı sonuçlar konusunda anlaşırlar. Bu güncel hayatta çoğunlukla bağışlama sözleşmesi olarak karşımıza çıkar. Taraflar bir satış sözleşmesi kurmuş gibi görünürler ancak aslında burada saklanan işlem bağışlama sözleşmesidir.
3-) Muvazaa Anlaşması: Miras bırakan ile sözleşmenin diğer tarafı mirasçıları aldatmak maksadıyla kurmuş oldukları sözleşmedir. Burada taraflar görünürdeki sözleşmenin hüküm doğurmayacağı konusunda anlaşmış olmalılardır. Taraflardan ikisi de bu hususu kabul etmiş, şartları-durumları, biliyor ve istiyor olmalıdır. Muvazaa anlaşması, görünürdeki işlem ile aynı anda yapılabileceği gibi, ondan önce de yapılabilir. Ama en geç görünürdeki işlemle birlikte yapılmalıdır.
4-)Mirasçıları Aldatma Kastı: Muris muvazaasının oluşabilmesi için, miras bırakan ve sözleşmenin karşı tarafı sözleşmenin gerçek niteliğini mirasçılardan gizleyerek onları aldatma kastı içinde olmalıdır. Muvazaaya dayalı sözleşmenin yapıldığı sırada, miras bırakanın mal kaçırmak istediği mirasçısının veya mirasçılarının bulunması, aldatma kastının gerçekleşmesi için yeterlidir.
Tüm mirasçılar mal kaçırma sebebiyle yapılan satış işlemine karşı tapu iptal tescil davası açabilme hakkına sahiptirler. Muris muvazaa davasında mirasçılar, bu mirasla hak sahibi olanlar ve muvazaalı sözleşmeden hak sahibi olan kimseler dava açabilir. Hakim muvazaayı tespit etmesiyle birlikte bunu re’sen de dikkate alabilir. Mirası reddedenler ve mirastan çıkarılanlar (muvazaaya dayanmayan sebeple çıkarılmış olması gerekmektedir.) mirastan feragat eden kişiler muris muvazaası davası açamazlar.
Mirasçılardan mal kaçırılması davası tapu iptali ve tespiti şeklinde gerçekleşir. Burada davalı olacak kişi mirası alan kişidir. Yani miras bırakan ile muvazaalı sözleşmeyi yapıp taşınmazları devralan kişiye karşı dava açılmak durumundadır. Bu kişinin ölmesi halinde dava yine bu kişinin mirasçılarına karşı açılabilecektir.
Mirasta mal kaçırma hallerinde yapılması gereken şey tarafların yapmış oldukları işlemin muvazaalı olduğunu ispat etmektir. Yargıtayın burada baktığı hususlar; miras bırakanın bu satışa ihtiyacı olup olmadığı, malı alan gücünün böyle bir alım gücüne sahip olmasına bakılması, miras bırakanın başka taşınmazlara sahip olup olmadığıdır. Mahkeme burada açılacak olan tapu iptali ve tapu tescili davalarında her türlü delili göstermekte tarafları serbest bırakmıştır.
Muvazaa, tarafların anlaşmak suretiyle iradelerinde bilerek ve isteyerek meydana getirdikleri bir uygunsuzluk halidir. Yani taraflar aslında hukuki sonuç doğurmasını istemediği sözleşmeler yaparak başka anlaşmaların üstünü kapatmaktadırlar. Burada yapılan görünürdeki işlem bir sonuç doğurmaz ancak dış dünyaya ve diğer mirasçılara böylelikle sonuç doğuruyormuş gibi gösterilerek, onların mirastan hak sahibi olmalarının önüne geçilir. Bu durum yalnızca taşınmaz mallara yönelik gerçekleşir. Taşınır mallarda bağışlama olarak geçerliliğini korumaktadır.
Muris muvazaası davası açan kişi yapılan muvazaalı işlemin iptali doğrultusunda yapılan kayıtların iptalini talep etmeleri mümkündür.
Türk Medeni Kanunu muvazaalı işlemlerde mirasçıyı korumaktadır. Davanın haklı görülmesi halinde yeni kayıt iptal kararı doğrultusunda yapılan yeni düzenleme ile mirasçı mirastan tekrar hak sahibi olabilir.
Muris muvazaa davasında açılacak tapu iptali ve tapu tescili davalarında sunulacak her türlü delil geçerli olacaktır. Örneğin asgari ücret alan ve işe yeni başlamış olan birinin bir yalı alması beklenemez. Buradaki işlemin muvazaalı olduğunu böyle bir rakamı sadece asgari ücret alan birinin ödeyemeyeceğini göstermek yeterli olacaktır.
Muris muvazaa davasında ispat yükümlülüğü davayı açan mirasçılara veya yapılan bu muvazaalı işlem dolayısıyla hak sahibi olanlara düşmektedir.
Muris muvazaa davalarında herhangi bir zaman aşımı süresi bulunmamaktadır. Burada açılacak tapu iptali ve tapu tescili davaları her zaman açılabilecektir.
Muris muvazaa davasında görevli ve yetkili mahkeme
Muris muvazaa davasında yetkili ve görevli mahkeme kişinin yerleşim yerinde bulunan Asliye Hukuk Mahkemeleridir.