Mirastan Yoksunluk Sebepleri, Altsoya Etkisi ve Sonuçları nelerdir değerlendirelim. Mirastan yoksunluk ve sebepleri denildiğinde birtakım fiillerin miras bırakana karşı işlenmesi ve bu fiiller sebebiyle miras bırakan ile mirasçı arasındaki samimi bağın kopması dolayısıyla miras üzerinde hak iddia etmenin miras bırakanın iradesine aykırı olacağı mantığı ve sonuçları yatar. Yani mirastan yoksunluk, layık olmayan bir mirascıyı mirastan uzaklaştırma amacını güder. Mirastan yoksunluk ve sebepleri makalemizde de bu temelden yola çıkarak açıklamalarda bulunacağız.
Mirastan yoksunluk nedir diye sorulduğunda mirastan yoksunluk tanımıyla cevap verebiliriz. Mirastan yoksunluk, mirasçı olabilme ehliyetine sahip olan bir kimsenin Medeni Kanunda belirtilen sebeplerden biri gerçekleştiği için miras hukukuna ilişkin bir talep ileri sürememesi haline denir. Bir bakıma mirastan yoksunluk hali varsa bunun sonucu olarak aslında mirasçı olma ehliyetinin yokluğu gibi bir durumla karşı karşıya kalırız.
Mirastan yoksunluk sebepleri sınırlı sayıda olarak Medeni Kanunda aşağıdaki gibi sayılmıştır. Aşağıdaki kimseler, mirasçı olamayacakları gibi; ölüme bağlı tasarrufla herhangi bir hak da edinemezler:
İlk mirastan yoksunluk sebebimizde kast arandığı için ihmalle miras bırakanı öldürmek mirastan yoksunluk sebebi oluşturmaz. Örneğin, bir anne, oğlunun yaptığı kaza sonucu ölürse, oğul mirastan yoksun bırakılmaz. Fail af dolayısıyla mahkum edilmemiş olsa bile yine de mirastan yoksun olur. Yani yoksunluk için ceza mahkemesince mahkum edilmek şart değildir.
İkinci mirastan yoksunluk sebebine örnek olarak, miras bırakanın ölüme bağlı tasarrufta bulunabilmek için sahip olması gereken ehliyet şartlarına sahip olamaması için akli sağlığını bozacak şekilde yaralamak gösterilebilir.
Örneğin, miras bırakanı korkutarak, mirasını başka birine bırakmasını engellemek bir mirastan yoksunluk sebebi olacaktır.
Ortadan kaldırmaya örnek olarak, bir el yazısı ile vasiyetnameyi yırtmak, bozmak açısından ise vasiyetnamenin imzasını karalamak verilebilir. Bu mirastan yoksunluk sebebinde de kast aranmaktadır. Yanlışlıkla vasiyetnamenin üzerine kahve dökmek mirastan yoksunluk sebebi oluşturmaz.
Mirastan yoksunluğun alt soya etkisini, mirastan yoksunluğun sonuçlarını açıklayacak olursak mirastan yoksunluğun kendiliğinden hüküm ifade ettiğini belirtmiştik. Mirastan yoksunluğun sonucu olarak söz konusu kişi mirasçılık ehliyetini kaybetmiş olacağı için miras açıldığı anda mirasçılık ve vasiyet alacaklısı sıfatını kazanamaz. Ancak mirastan yoksunluk kişiseldir. Mirastan yoksunluk, yalnız yoksun olanı etkiler. Mirastan yoksun olanın alt soyu, miras bırakandan önce ölen kimsenin alt soyu gibi mirasçı olur. Bunun anlamı, yoksunluğun yoksun olan kişinin alt soyunu etkilemeyeceğidir. Örneğin, babasını öldüren bir kişi babasının mirasından yoksun olur. Ancak babasını öldüren kişinin oğlu, dedesinin mirasından yoksun olmaz.
Mirastan yoksunlukta affın etkisi, yani miras bırakandan kaynaklanan affın etkisi, mirastan yoksunluğun kalkmasıdır. Ancak belirtelim ki miras bırakanın öldürülmesi gibi bazı yoksunluk sebeplerinde af söz konusu olamaz çünkü affı verecek olan miras bırakandır. Mirastan yoksunlukta affın etkisinin ceza hukuku alanındaki af kanunlarıyla bir alakası yoktur.
Mirastan yoksunluk ve mirastan çıkarma arasındaki benzerlik ve farkları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
Mirastan yoksunluk davası, mirastan yoksunluğun varlığına ilişkin bir uyuşmazlık çıkarsa, bu konunun saptanabilmesi için açılan tespit davasıdır. Mirastan yoksunluk davasında eğer mirastan yoksun olduğu ileri sürülen mirasçı miras mallarını elinde tutuyorsa davalı sıfatı ona aittir. Bu halde, malların gerçek hak sahibine geri verilmesi amacı taşındığı için miras sebebiyle istihkak davası açılacaktır. Bu davanın davacıları ise diğer mirascılardır. Bu dava ve diğer çeşitli ihtimaller açısından avukatınıza danışarak haksız yere mirası elinde bulunduran bir kişiye karşı hukuki süreci daha sağlıklı yürütebilirsiniz.
‘’…Mirastan yoksunluğu düzenleyen Türk Medeni Kanunu’nun 578. maddesinin 1. fıkrasında, miras bırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldürmek mirastan yoksunluk sebebi olarak gösterilmiştir. Mirastan yoksunluğun tespiti de mirasçılık belgesi verilmesinde görevli mahkemeye aittir. Mahkemece yapılacak iş, ceza dosyası da incelenerek mirastan yoksunluk sebebinin bulunup bulunmadığının tespiti ve sonucuna göre karar vermekten ibarettir…’’ (YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ E. 2008/2766 K. 2009/7790 T. 22.4.2009)
‘’…TMK’ nın 578. maddesi gereğince murisi kasten veya hukuka aykırı olarak öldüren ya da öldürmeye teşebbüs edenler mirasçı olamazlar, Mirastan yoksun olma veraset belgesi istemeye engel değildir. Kişiseldir ve yalnız yoksun olanı etkiler. Mirastan yoksun olanın altsoyu, mirasbırakandan önce ölen kimsenin altsoyu gibi mirasçı olur (TMK m. 579). Eylem kime karşı yapılmışsa sadece o kişi sebebiyle mirasçılık kaybedilir. Mirastan yoksunluk kendiliğinden sonuç doğurduğundan ayrıca bir mahkeme kararı alınmasına gerek bulunmamaktadır. Bu sebeple mirasçılık belgesinde miras paylarını gösterecek şekilde hüküm kurulması sonra da mirastan yoksunluk nedeni ile yoksun olan kişinin miras payının kime kalacağının belirtilmesi sureti ile mirasçılık belgesi verilmesi gerekir…’’ (YARGITAY 14. HUKUK DAİRESİ E. 2015/13925 K. 2016/2708 T. 3.3.2016)