İşsizlik ödeneğinden faydalanabilmenin şartları şu şekilde sayılmaktadır:
Kural olarak istifa eden işçilere işsizlik maaşı ödenmemektedir. Ancak işçinin askerlik nedeniyle işten ayrılması bir çeşit istifa olarak görülse de ayrı bir durum söz konusudur.
İşsizlik maaşı/ödeneği alabilmenin esaslı şartı işçinin kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmış olmasıdır. Askerlik nedeniyle işten ayrılmada da zorunlu ve kendi isteği dışına bir ayrılma söz konusu olduğu için işçiler bu kodla yani kod 12- askerlik kodu ile işten ayrılırlarsa ve işsizlik maaşı almak için gerekli diğer şartları (son 3 yılda 600 gün prim / son 120 gün hizmet akdi ile çalışma ve başvuru) taşırlarsa işsizlik maaşı/ödeneği almaya hak kazanırlar.
İş Kanunu madde 14’e göre “ muvazzaf askerlik dolayısıyla” işçi tarafından feshedilmesi durumunda iş akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatına hak kazanacağı hükmü mevcuttur. Yani işçi tarafından, askerlik hizmeti dolayısıyla iş akdinin feshinde kıdem tazminatı alacağını alma hakkı vardır.
İş akdi, işçi tarafından muvazzaf askerlik nedeniyle feshedilirse ancak aradan uzun bir süre geçmesine rağmen işçi askere gitmemişse, sözleşmeyi askerlik amacıyla bozup bozmadığının araştırılması gerekecektir.
Bu konuda kesin bir süre olmamakla birlikte, aradaki sürenin makul bir süre olması gerektiği açıktır. Benzer bir davada Yargıtay davacının işten ayrıldıktan 14 ay sonra askere gitmesi nedeniyle, sözleşmenin askerlik nedeniyle bozulmadığını dolayısıyla işçinin kıdem tazminatına hak kazanamayacağına karar vermiştir.
İş Kanunu madde 31’e göre “muvazzaf askerlik ödevi dışında” manevra yada başka bir nedenle silah altına alınan işçinin iş sözleşmesi 2 ay ( ve çalıştığı her tam yıl için bu süreye 2 gün eklenir ancak her halükarda 90 günü geçemez) (2 ay- 90 gün) süre ile askıda kalacaktır.
İş sözleşmesinin askıda kaldığı süre içerisinde kıdem tazminatı ödemesi söz konusu olmaz ancak askı süresinin geçmesi ile birlikte sözleşme işveren tarafından feshedilmiş sayılacağından (İşK.31/1) bu durumda işçi (kıdemi 1 yılı aşmışsa) kıdem tazminatına hak kazanır.
Askerlik sebebiyle işten çıkan işçilerin askerlik bittikten sonra aynı işe dönmeleri 4857 sayılı İş Kanunu ’nda düzenlenmiştir. Buna göre askeri ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler, ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istediklerini işverene bildirmelidirler. Bu durumda işveren, eski işlerine benzer işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe işçiyi tercih ederek, o andaki şartlarla işçiyi işe almak zorundadır. İşveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder.
2018 yılındaki 21 günlük bedelli askerlik düzenlemesi
2018 yılında yürürlüğe giren
7176 sayılı kanun
ile 1927 tarihli 1111 sayılı Askerlik Kanunu’na Geçiçi Madde 55 eklenmiş olup bu geçici madde ile belirli yaş aralığındaki erkeklerin belirli bir miktarda parayı ödemeleri ve 21 gün temel askerlik eğitimini yerine getirmeleri şartıyla askerlik hizmetlerini yerine getirmiş sayılacağı düzenlenmiştir.
Bu madde hükmünden yararlanacakların temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları işyeri tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılacakları kabul edilmiştir. Bu durum, bedelli askerlik yapanların sadece izinli mi sayılabilecekleri, dolayısıyla fesih hakkının bulunduğu yönünde yorum ve tartışmaların çıkmasına yol açmaktadır.
Bir görüşe göre, 1475 sayılı kanunu n 14.maddesine göre askerlik sebebiyle işten ayrılması halinde, işçi kıdem tazminatı için aranan 1 yıllık kıdem şartını yerine getiriyorsa kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Dolayısıyla bedelli askerlik bakımından, 21 gün temel askerlik eğitimi için de olsa işçinin işten ayrılması durumunda 1 yıllık kıdem şartını yerine getiriyorsa kıdem tazminatına hak kazanacağı ifade edilmektedir.
Bir diğer görüş ise, bedelli askerlik yapanların temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılmaları nedeni ile bu kişilerin iş sözleşmelerinin bu 21 günlük süre boyunca devam edeceği, işten çıkış işlemlerinin yapılmayacağı, askerlik sonrasında işsiz kalma risklerinin bulunmayacağı ve bu nedenle kıdem tazminatına hak kazanamayacakları yönündedir.
Bu yönde henüz bir yargı içtihadı oluşmadığı için mahkemelerin ne yönde karar vereceğini öngörebilmek çok da kolay değildir. Kanımızca getirilen düzenlemenin seçimlik bir hak getirdiği ve iş akdini feshetmek istemeyen işçi için ücretsiz izinli sayılmasının yolunu açtığı söyleyebiliriz.
Bu konu hakkında benzer makaleler için tıklayın