Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2014/37482 2016/9246 K. sayılı 13.4.2016 tarihli içtihadında, maddi vakıada davacı işçinin fazla çalışma yapıp yapmadığı konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunması değerlendirilmiştir. Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçinin bu iddiasını ispatla yükümlü olduğunu belirten Yargıtay , ücret bordrolarına dair kuralların burada da geçerli olduğuna değinerek; fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtlarının ve bilhassa işyerine giriş çıkışı gösteren belgelerin, işyeri iç yazışmalarının delil niteliğinde olduğunu belirterek, fazla çalışmanın yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tarafların, tanık beyanları ile sonuca gidilmesi gerekiğine hükmetmiştir.
Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesi hükmünü dikkate alan Yargıtay, günde yedibuçuk saat çalışılması gereken işlerde çalışan işçinin, yedibuçuk saati aşan çalışma süreleri ile yedibuçuk saatten az çalışılması gereken işler bakımından Yönetmeliğin 5. maddesinde sözü edilen günlük çalışma sürelerini aşan çalışmaların, doğrudan fazla çalışma niteliğinde olduğunu belirterek, sözü edilen çalışmalarda haftalık kırkbeş saat olan yasal sürenin aşılmamış olmasının önemi olmadığını belirtmiştir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2007/32717 E, 2008/31210 K. sayılı 18.11.2008 tarihli içtihadına atıfla, fazla çalışma yönünden diğer bir yasal sınırlamanın da, İş Kanununun 41. maddesindeki, fazla çalışma süresinin toplamının bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamayacağı şeklindeki hüküm olduğu, ancak bu sınırlamaya rağmen işçinin daha fazla çalıştırılması halinde, bu çalışmalarının karşılığı olan fazla mesai ücretinin de ödenmesi gerektiği ifade olunarak, yasadaki sınırlama esasen işçiyi korumaya yönelik olduğu belirtilmiştir. Fazla çalışmanın belirlenmesinde, 4857 Sayılı Kanun’ un 68. maddesi uyarınca ara dinlenme sürelerinin de dikkate alınması gerektiği vurgulanmıştır.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2007/40834 E. 2009/7566 K. sayılı içtihadına atıfla, Türkiye’deki hastanelerde statü hukuku dışında hemşire, ebe, doktor, eczacı, anestezi uzmanı vs. olarak çalışanların, haftalık normal mesailerinde fazla çalışma yapmadıklarından, sadece tuttukları nöbetlerle sınırlı olarak fazla çalışma yapmış oldukları belirtlimiştir:
Fazla çalıştığını iddia eden işçi, fazla mesai iddiasını ispat etmek zorundadır. İşçi fazla çalışma iddiasını yazılı belgelerle ispat edebileceği gibi yazılı belge olmaması durumunda iddiasını tanık beyanlarıyla da ispat edebilir.
Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. İmzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği kabul edilir. İşyeri kayıtları,iş yerine giriş çıkışları gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Ancak yazılı belge olmaması durumunda tarafların tanık göstererek sonuca gidebileceği kabul edilir.
İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. Ancak işçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönünde ihtirazi kaydının bulunması durumunda fazla çalışmanın ispatı her türlü delille yapılabilir. Bunun aksi durumda ise ancak yazılı delille fazla çalışma alacağı ispatlanabilir.
Bunun yanında işveren tarafından bordro imzalatılmadığı, ödemelerin banka kanalıyla yapıldığı hallerde, işverenin bankadan ödeme yaparken ödemenin fazla mesai ücreti olduğuna dair ihtirazi kaydı yoksa, bu durumda da ispat ancak yazılı delille yapılabilecektir.
Yine Yargıtay’ın yerleşmiş içtihatlarına göre davalının kamu kurumu olması halinde, işçi çalıştırma ve çalışma usullerinin kayıtlara dayanması gerektiği, özellikle fazla çalışma çizelgeleri, işyerine giriş çıkış kayıtları, görevlendirme yazıları ve ücret bordroları gibi yazılı delillerle ispat geçerlilik kazanır. Aksi durumda tanık beyanlarıyla sonuca gidilemeyecektir.
Bordroların İspat Gücü: Bordrolarda fazla çalışma tahakkuku varsa ve ödemeler buna göre yapılmışsa, işçi fazla çalışmalarını yazılı delille ispatlamak zorundadır. İşçinin bordrolarda fazla mesai ödenmediğine dair ihtirazi kaydı varsa ve buna göre fazla çalışma yaptığını ileri sürüyorsa, her türlü delille fazla çalışmalarını ispatlayabilir.
Özellikle bordroda tahakkuk yoksa ve sıfır görünüyorsa, işveren yalnızca bu bordrolara dayanarak fazla çalışma yapılmadığını iddia edemez. Bu durumda da işçi fazla çalışma yaptığını, tanık dahil, her türlü delille ispatlayabilir.
Tanık Beyanının Delil Değeri: Dinlenen tanıkların tarafsız olmaları gerekir. Örneğin; dinlenen tanıkların da aynı davalıya karşı davalarının olması, davacı ile menfaat birliği içinde olması ya da davalı işverenle aralarında husumet bulunması v.b durumlarda söz konusu tanıkların beyanlarına tam olarak itibar edilemez. Yine tanıkların davacıyla aynı dönemde çalışmış ve çalışma şartlarını bilen kişiler olması gerekir.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun da kural olarak haftalık çalışma esası benimsenmiştir. Kanunun göre fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. Ancak 4857 Sayılı İş Kanunu ve bu Kanuna bağlı ilgili yönetmelikte haftalık çalışma esasının istisnalarına da yer vermiştir.
a- ) Günlük çalışma süresinin onbir saatten fazla olamayacağı Kanunda emredici şekilde düzenlendiğinden, tespit edilen fazla sürelerin denkleştirmeye tabi tutulmaması, onbir saati aşan çalışmalar için zamlı ücret ödenmesini gerektirir.
b- ) 4857 sayılı İş Kanunu nun 63. maddesinin son fıkrası uyarınca sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde, bu süreyi aşan çalışmalar fazla mesai ücreti ödenmesini gerektirir.
c- ) Maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında yapılanlarında, günlük çalışma esası vardır.
d- ) En önemlisi ise gece çalışmalarında getirilen sınırlamadır. Kanunun 69/3. maddesi uyarınca “işçilerin gece çalışmaları günde yedibuçuk saati geçemez”. Kanunda belirtilen bu süre günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın bir sınırını oluşturur. Gece çalışmaları yönünden haftalık kırkbeş saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa dahi, günde yedibuçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir.
İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Davada bordronun sahteliği ileri sürülüp bu sahtelik ispatlanmadıkça, imzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılır.
İşçinin imzasını taşıyan ücret bordrolarında fazla çalışma ücretinin ödendiği kayıtlı ise, işçi gerçekte daha fazla çalışma yaptığını ileri süremez. Ancak, işçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazi kaydının bulunması halinde, bordroda görünenden daha fazla çalışmanın ispatını işçi her türlü delille ileri sürülebilir.
Bordroların imzalı ve ihtirazi kayıtsız olması durumunda işçi geçerli bir yazılı belge ile bordroda yazılı olandan daha fazla çalışma yaptığını ispatlayabilir. Bordrolarda tahakkuk bulunmasına rağmen bordroların imzasız olması halinde ise, mahkeme tarafından ilgili dönem banka ve tüm ödeme kayıtları getirtilir ve ödendiği tespit edilen miktarlar yapılan hesaplamadan mahsup edilir.
İşçiye bordro imzalatılmadığı halde, fazla çalışma ücreti tahakkuklarını da içeren her ay değişik miktarlarda ücret ödemeleri banka kanalıyla yapılmışsa, işçi ödenenin üzerinde fazla çalışma yaptığını yazılı delille ispatlanması gerekmektedir.
Fazla çalışmanın yazılı delil ya da tanıkla ispatı mümkündür. Ancak işyerinde çalışma düzenini bilmeyen ve bilmesi mümkün olmayan tanıkların anlatımlarına mahkemece değer verilmeyecektir.
Bazı durumlarda işveren tarafından bordrolarda gösterilen fazla mesai ücretleri sembolik rakamlardan oluşabilir. Bu durumda işçinin fazla mesai yaptığının anlaşılması halinde, bordrolarda yer alan fazla mesai ücreti tahakkuklarının sembolik olduğuna düşünülecektir ve tahakkuk bulunan aylar için ödenen miktarlar hesaplanan fazla çalışma ücretinden mahsup edilecektir.
Ancak bunun için mahkemece bordrolar ile işçinin banka hesap ekstresinin karşılaştırılması, bordrodaki fazla mesai ücret tahakkukunun işçinin hesabına yatırılıp yatırılmadığının denetlenmesi gerekmektedir. Eğer bunlar yatırılmışsa bu aylar fazla mesai hesabında dışlanacaktır.
Bu konu hakkında benzer makaleler için tıklayın