Obsesif Kompülsif Bozukluk Belirtileri

Obsesif kompülsif bozukluk (OKB), bir bireyde obsesyonların ve kompülsiyonların varlığı ile tanımlanır.

Obsesyonlar tekrar eden ve devam eden düşünceler (örn. mikrop bulaşması), görüntüler (örn. korkunç sahneler) veya isteklerdir (örn. birisini bıçaklamak). Obsesyon ve kompülsiyonlar bireyden bireye değişiklik gösterirler. Ancak belli temalar veya boyutlar yaygındır ve bunlar arasında temizlik ,kirlenme, simetri (simetri obsesyonu ve tekrar etme, sıralama ve sayma kompülsiyonları), yasak ve tabu düşünceler (örn. agresif, cinsel veya dinsel obsesyonlar ve onlarla alakalı kompülsiyonlar) ve zarar verme (örn. kendine veya başkasına zarar vermekten korkma ve kontrol etme kompülsiyonları) bulunuyor.

Obsesyon sahibi bireyler bu düşüncelerini telafi edebilmek için çaba gösterirler ve bunun için zihinsel şeyler yapabilir (örn. sessizce sayma veya kelimeleri tekrar etme) veya kompülsiyon adı verilen ritüel davranışları tekrar edebilirler (örn. yıkama ve kontrol etme). Ancak bu kompülsif hareketleri uygulamak genelde yeterli değildir ve obsesyonu nötralize etmez. Bunun yerine bu düşüncelerin daha da artmasına sebep olur ve giderek daha fazla rahatsızlık verir.

Örneğin kirliliğe dair aşırı düşüncelere sahip bir kişinin sahip olduğu obsesyona tepki olarak uygulanan kompülsif davranış, kişinin yeterli olduğunu hissettiği ana kadar tekrar eden şekilde el yıkamasıdır (örn. 10 defa). Hedefleri obsesyondan kaynaklanan rahatsızlığı azaltmak veya korkulan bir olayı engellemek olsa da, obsesyon ve kompülsiyon korkulan olaya gerçekçi bir şekilde bağlı değildir ve kesinlikle aşırı miktardadır (örn. her gün saatlerce duş almak). Kompülsiyonlar keyif için yapılmazlar ancak bazı bireyler onu uygulayarak kaygılarına geçici olarak çözüm bulurlar.

Bunların yanında, OKB’ye sahip olan pek çok bireyin işlevsiz inançları vardır. Bu inançlar arasında gereksiz yüksek sorumluluk duygusu veya tehditleri fazla abartma eğilimi, mükemmeliyetçilik, düşüncelere aşırı önem verme (örn. kötü şeyler düşünmenin onları yapmak kadar kötü olduğuna inanma) ve düşünceleri kontrol etme ihtiyacı bulunabilir. Bu inançlar kişinin genel kişiliği ile uyumlu gibi görünseler de, OKB’li bireylerde bu obsesyonlar gönüllü veya memnun edici olarak algılanmazlar. Hatta obsesyonların en temel belirtileri arasında istenmeyen ve hayatı işgal eden şeyler bulunur.

OKB Belirtileri

Obsesif kompülsif bozukluk, zaman alan obsesyonlar veya kompülsiyonlara sahip olmakla tanımlanır (ancak pek çok bireyde ikisi birden vardır).

Obsesyonlar

• Tekrar eden ve kalıcı düşünceler, istekler, görüntülerdir ve bu rahatsızlığın bir noktasında istenmeyen bu unsurlar bireylerde kaygı ve rahatsızlık yaratır (sadece gerçek hayata dair aşırı endişeler değillerdir).
• Birey bu düşünceleri, istekleri ve görüntüleri bastırmaya çalışır veya onları başka bir düşünce veya eylem ile nötralize eder (örn. kompülsiyon uygulayarak).

Kompülsiyonlar

• Tekrar eden davranışlar (örn. el yıkama, sıralama ve kontrol etme) veya zihinsel işler (örn. dua etme, sayma, kelimeleri sessizce tekrar etme) gibi şeyler obsesyonlara tepki olarak uygulanırlar ve uygulanmaları için kişinin kendi kuralları vardır.
• Anksiyete ve rahatsızlığı azaltmak ve önlemek veya korkunç bir olayı veya durumu önlemek için yapılan bu eylemler, önlemek için uyguladıkları şeylerle gerçekçi bir bağa sahip değillerdir.

Not: Genç çocuklar bu davranış ve zihinsel işlerdeki hedeflerini ortaya koyamayabilirler.

• Obsesyon ve kompülsiyonlar kişinin normal rutinini, mesleki ve akademik işlerini veya sıradan sosyal aktivitelerini ve ilişkilerini bozar ve büyük rahatsızlık verirler.
• Obsesif kompülsif eylemler zaman alırlar (günde 1 saatten fazla). Bu kriter genel nüfusta yaygın olarak bulunan tekrar eden davranışlar ve arada bir gelen düşüncelerden onu ayırır (örn. kapının kilitlendiğini iki defa kontrol etmek). Obsesyon ve kompülsiyonların sıklığı ve şiddeti OKB’li bireyler arasında değişiklik gösterir (örn. bazılarının hafif-orta belirtileri vardır, obsesyon veya kompülsiyonlara günde 1-3 saat ayırırlar, bazılarında ise bunlar neredeyse sürekli olduklarından yaşamı yaşanamaz hale getirirler).
• Eğer başka bir bozukluk varsa ve obsesyon ile kompülsiyonların içerikleri onlarla alakalı değildir (örn. genel anksiyete bozukluğundaki gibi aşırı endişe, beden dismorfik bozukluk gibi görünüme takıntılı olma). Rahatsızlık bir maddenin direkt fizyolojik etkilerinden dolayı (örn. uyuşturucu ve ilaç kullanımı) veya genel bir tıbbi rahatsızlıktan kaynaklanmamalı.

OKB sahibi bireylerin sahip oldukları inançların doğruluğuna dair bir noktaya kadar öngörüleri olabilir. Bazı bireylerde bu öngörü yeterlidir (örn. ocağı 30 defa kontrol etmezlerse evin yanmayacağını veya yanmayabileceğini bilebilirler). Bazılarında ise öngörü yetersizdir (örn. ocak 30 defa kontrol edilmezse evin muhtemelen yanabileceğini düşünürler. Bazılarında ise öngörü yoktur ve sanrılara bağlı inançlar vardır (örn. ocak 30 defa kontrol edilmezse evin kesinlikle yanacağına inanırlar). Bu öngörü rahatsızlık süresince bireye göre değişiklik gösterir. Öngörünün kötü olması uzun vadeli sonucun da daha kötü olmasına sebep olur.