Organ Satmak Suç Mudur ?

Organ Satmak Suç Mu?

Kişi, herhangi bir menfaat karşılığında organının nakledilmesine müsaade vermesi halinde organ veya doku ticareti suçu işlemiş olacaktır.

Türk Ceza Kanunu’nun 91. maddesinin üçüncü fıkrasında organ satımının suç olduğuna dair detaylı bir düzenleme yer almaktadır. Organ veya doku satan hakkında iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmedileceği belirtilmiştir. Bunun yanında organ veya doku satımına aracılık eden kişi de aynı cezaya hükmedilecektir.

Organ veya doku satımının örgütlü olarak işlenmesi halinde ise daha ağır ceza yaptırıma tabi tutulmuş, sekiz yıldan on beş yıla kadar hapis cezasına hükmedilecektir.

Organ ve Doku Nakli Kanunu

Tam isim olarak “Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun” düzenlenmiştir. Organ ve doku nakli kanuna göre; tedavi, teşhis ve bilimsel amaçlar ile organ ve doku alınması, saklanması ve nakli düzenlenmiştir. Kanunun üçüncü maddesine göre, bir bedel ya da çıkar karşılığında organ ve doku alınması, satılması yasaklanmıştır.

Yargıtay, organ veya ticaret yapma suçuna dair bazı kararlarında Organ ve Doku Nakli Kanunu ’nun 3. maddesinde yer alan, bedel karşılığında organ ve doku alınması, satılmasının yasaklandığının düzenlendiğini de ayrıca belirtmektedir. Mahkemenin vereceği kararlarda kanunun ilgili maddesinin de gözetilmesi gerektiği de kararlarda ayrıntılı olarak belirtilmiştir.

Organ veya Doku Ticareti Suçunun Özellikleri

Öncelikle hukuken geçerli olmayan rızaya dayalı olarak kişiden organ alınması hali suç olarak belirtilmiştir.

Organ ya da doku alınmanın hukuki olması için organ verecek olan kişinin rızasının olması gerekmektedir. (TCK m. 91/1)

Ölü olan bir kimseden hukuka aykırı olarak organ veya doku alınması halinde de suçu işleyen kişi ya da kişiler cezalandırılacaktır. Böylelikle ölen kişinin yakınlarının ve hatırası korunmak istenmiştir. (TCK m. 91/2)

Organ veya doku rızaya dayalı olsa dahi satın alan, satan ya da aracılık eden kişinin cezalandırılacağı hüküm altına alınmıştır. Rızaya dayalı olmadan organ veya doku naklinin yapılması halinde verilecek olan ceza ile birebir aynı cezalandırma yapılacaktır. (TCK m. 91/3)

Organ veya doku ticareti yapma suçu bir örgüt faaliyeti dahilinde işlendiği vakit temel cezadan daha ağır bir yaptırımı bulunmaktadır. (TCK m. 91/4)

Kişi, hukuka aykırı olarak elde etmiş olduğu organ veya dokuyu saklar, nakleder ya da aşılar ise suç işlemiş olacaktır. (TCK m. 91/5)

Organ veya doku nakline ilişkin belli bir menfaat karşılığında verileceğine dair ilan veya reklam yayınlanması halinde de cezalandırma bulunmaktadır. Uygulamada, ekonomik sıkıntı yaşayan kişi internet üzerinden böbreğinin nakli için satabileceğine dair ilanlar verdiği görülmektedir. Organını satışa çıkaran kişi, kanunun bu maddesi dahilinde cezalandırılacaktır. (TCK m. 91/6)

Organ ve Doku Ticareti Suçunun Cezası (TCK 91)

Organ ve doku ticareti suçunun cezası şu şekildedir:

Hukuken geçerli rızaya dayalı olmaksızın, kişiden organ alan kimse, beş yıldan dokuz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun konusunun doku olması halinde, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur (TCK m.91/1).

Hukuka aykırı olarak, ölüden organ veya doku alan kimse, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK m.91/2).

Organ veya doku satın alan, satan, satılmasına aracılık eden kişi hakkında, birinci fıkrada belirtilen cezalara hükmolunur (TCK m.91/3).

Bir ve üçüncü fıkralarda tanımlanan suçların bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, sekiz yıldan onbeş yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur (TCK m.91/4).

Hukuka aykırı yollarla elde edilmiş olan organ veya dokuyu saklayan, nakleden veya aşılayan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK m.91/5).

Belli bir çıkar karşılığında organ veya doku teminine yönelik olarak ilan veya reklam veren veya yayınlayan kişi, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK m.91/6).

Bu maddede tanımlanan suçların bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur (TCK m.91/7).

Birinci fıkrada tanımlanan suçun işlenmesi sonucunda mağdurun ölmesi halinde, kasten öldürme suçuna ilişkin hükümler uygulanır.(TCK m.91/8)

Organ ve Doku Ticareti Suçunda Zorunluluk Hali (Iztırar) (TCK 92)

Organ ve doku ticareti suçunda, organ ve dokularını satan kişinin “zorunluluk hali” içinde bulunarak bu eylemi gerçekleştirmesi halinde, hakkında ceza indirimi veya ceza verilmemesine karar verilebilir. Organ veya dokularını satan kişinin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik koşullar göz önünde bulundurularak, hakkında verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir (TCK m.92).

Yargıtay uygulamasında, kişinin ekonomik sıkıntısını hayati önem taşıyan bir organını para karşılığında satmak dışında başka bir yolla giderebilme imkanının bulunup bulunmadığı araştırılmaktadır. Örneğin, çocuğunun çok yüksek sağlık giderlerini başka türlü karşılama imkanı olmadığı için böbreğini satan kişi cezalandırılmaz. Ancak, alelade bir ekonomik sıkıntıyı bir organını satarak gidermeye çalışan kişinin bu davranışı, vücudunda yarattığı tehlikenin ağırlığı ve ekonomik sıkıntıyı gidermek için kullandığı yöntem birlikte değerlendirildiğinde hukukun genel ilkeleri gereğince kişinin bedeni üzerindeki tasarruf yetkisinin sınırlarının aşılması niteliğinde kabul edilmektedir. Bu hallerde, failin bu madde hükmünden yararlanması mümkün değildir.

I. Suçun Unsurları

1. Maddi Unsurlar
   a. Fiil
   Türk Ceza Kanununun 91. maddesine göre organ ve doku alınması her türlü hareketle gerçekleştirilebileceğinden bu suç tipi serbest hareketli suç niteliğindedir. Hukuka aykırı şekilde organ ve doku alınması yeterlidir. Hukuka aykırı olarak organ ve doku alınmasının içeriğini ise 2238 Sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun düzenlemektedir.

Bu suç tipinde fiilin icrai olarak gerçekleşmesi mümkün olduğu gibi ihmali olarak da gerçekleşmesi mümkündür. Örneğin hukuka aykırı doku ve organ alınmasına tepki vermeyen doktorun bu hareketi ihmali niteliktedir.

Aynı maddenin ikinci fıkrasındaki suç tipinde yasaklanan fiil, hukuka aykırı olarak ölüden organ veya doku almaktır. Suçun tamamlanması için organ veya dokunun bulunduğu yerden sökülmesi gerekmektedir.

b. Fail
Türk Ceza Kanununun 91. maddesinde düzenlenen fiilleri meydana getirecek kişi bakımından herhangi bir şart aranmamıştır. Yani bu suç türü herkes tarafından işlenebilmektedir. TCK’nın 91. maddesinin 3. fıkrası ise organ ve doku alma ve satma hususunda çok failli bir suçtur.

Ayrıca Türk Ceza Kanununun 91. maddesinin 7. fıkrası maddede tanımlanan fiillerin bir tüzel kişinin faaliyetleri çerçevesinde de işlenmesinin mümkün olduğunu bu durumda güvenlik tedbirlerine hükmedileceğini düzenlemiştir.

c. Mağdur
Suçun mağduru, geçerli bir rızaya dayalı olmaksızın organ veya dokusu alınan kişi olup, suçun mağduru herkes olabilir.

Maddenin ikinci fıkrasında düzenlenen ölüden doku ve organ alınması suçunun mağduru ise organları alınan ölünün yakınlarıdır. Yakınlar kavramından anlaşılması gereken ise organ alma konusunda rıza göstermeye yetkili kişilerdir.

d. Suçun Konusu
Suçun konusu, fiilin üzerinde gerçekleştirildiği organ veya dokudur. Organ veya doku niteliği bulunmayan bir şeyin alınması ise söz konusu suç tipini oluşturmayacaktır.

e. Suçun Nitelikli Halleri
Türk Ceza Kanunun 91. maddesinin 4. fıkrasında; “Bir ve üçüncü fıkralarda tanımlanan suçların bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, sekiz yıldan onbeş yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.” hükmüne yer verilmiştir.

Yani doku ve organ ticareti suçunun bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde daha ağır cezayı gerektiren nitelikli bir unsur söz konusu olmaktadır. Çünkü suçun örgüt kapsamında işlenmesi söz konusu suçla mücadeleyi zorlaştırmaktadır.

Bu suçun örgüt kapsamında işlenmesi suça iştirakten farklılık göstermektedir. Doku ve organ ticareti gerçekleştirecek olan örgütlerde organize bir yapı ve planlı suç işleme iradesi mevcut olmalıdır.

II. Manevi Unsurlar

Türk Ceza Kanununun 91. maddesi kapsamındaki suçlar kasten işlenebilecektir. Yani Canlı bir kişiden organ veya dokuları alma, ölüden organ veya dokuları alma, organ ve doku satın alma, satımına aracılık etme, organ ve dokuyu saklama, nakletme, aşılama, çıkar karşılığında organ veya doku teminine yönelik olarak ilan veya reklam verme veya yayınlama gibi fiillerin kasten işlenmesi gerekir.

Türk Ceza Kanununun 22. maddesi uyarınca taksirle işlenen fiiller ancak kanunda düzenleme bulunduğunda cezalandırılabileceğinden 91. maddedeki düzenlemede taksirli hal bulunmaması sebebiyle taksirle işlenmesi mümkün değildir.

Failin geçerli bir rıza olmadığını bilerek ve isteyerek organ veya dokuyu almalıdır. Hukuka uygun bir rıza bulunduğu zannıyla fiilin işlenmesi halinde, hataya ilişkin kurallar uygulanacaktır.

III. Hukuka Aykırılık Unsuru

Kişinin vücut bütünlüğünü ihlal eder nitelikteki her fiil hukuka aykırıdır. Hukuka aykırı müdahaleye kişinin rıza göstermesi genellikle hukuka aykırılığı gidermez.

2238 Sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun ; canlılardan organ ve doku alınmasını düzenlemiştir ve belirtilen şartlara uyulması halinde hekimin fiilinin suç niteliğinde olmayacağı açıktır.

Organ ve doku nakli, hakkın icrası hukuka uygunluk nedeni kapsamında değerlendirilebilir. Yaşayan kişilerden organ ya da doku alımının hukuka uygun olabilmesi için bazı şartların varlığı aranır. Bu şartlar; üstün amaç, zararsızlık ve elverişlilik, organ vericisinin geçerli ve açık rızası, hekimin onayı ve hekimin organ vericisini aydınlatma yükümlülüğüdür.

IV. Organ veya Doku Nakli Suçu Açısından Zorunluluk Hali

Türk Ceza Kanununun 25/2. maddesinde zorunluluk hali genel olarak şu şekilde tanımlanmıştır; “Gerek kendisine gerek başkasına ait bir hakka yönelik olup, bilerek neden olmadığı ve başka suretle korunmak olanağı bulunmayan ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya başkasını kurtarmak zorunluluğu ile ve tehlikenin ağırlığı ile konu ve kullanılan vasıta arasında orantı bulunmak koşulu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez” Doku ve organ ticareti bakımından ise Türk Ceza Kanunu nun 92. maddesinde özel olarak zorunluluk hali düzenlenmiştir.

Bu konu hakkında benzer makalelerimiz için tıklayın

Avukatlarımızca Hazırlanan Makalelerimiz

Gaziantep aile hukuku	Gaziantep velayet avukatı
Gaziantep boşanma avukatı	Gaziantep en kısa sürede boşanma
Gaziantep anlaşmalı boşanma avukatı	Gaziantep aile mahkemesi
Gaziantep çekişmeli boşanma avukatı	Gaziantep online danışman

Gaziantep Adliyesi İletişim Bilgileri
( 0342 ) 321 36 36
Gaziantep Adalet Sarayı Ana Hizmet Binası : Zeytinli Mah. Turgut Özal Bulv. No:1/1 27500