Psikoz beynin verileri işleme şeklini etkileyen bir rahatsızlıktır. Gerçeklik ile bağınızı kaybetmenize sebep olur. Gerçek olmayan şeyler görebilir, duyabilir veya onlara inanabilirsiniz. Psikoz bir hastalık değil, bir belirtidir. Ruhsal ve fiziksel hastalıklar, madde kullanımı veya aşırı stres ile travmalar ona sebep olabilirler.
Şizofreni gibi psikotik bozukluklarda psikoz bulunur ve bu kendini ilk defa genelde ergenliğin sonlarında veya yetişkinliğin başlarında gösterir. Genç bireylerin ona kapılma ihtimalleri özellikle yüksek ancak doktorlar bunun neden olduğunu bilmiyorlar. Doktorların ilk psikoz nöbeti olarak tanımladığı şeyi yaşamadan önce bile düşünme ve davranma şeklinizde küçük değişimler yaşayabilirsiniz. Buna prodromal dönem denir ve bir kaç gün, hafta, ay ve hatta yıl sürebilir.
Psikoz Belirtileri
Psikoz aniden başlamaz. Genelde şu düzeni takip eder:
Psikozdan önceki uyarı işaretleri: Düşünme ve dünyayı anlama şeklinizdeki aşamalı değişimler ile başlar. Siz veya aile bireyleriniz şunları fark edebilirler:
Notlarda ve iş performansında düşüş,
Açık düşünmekte zorlanma veya konsantrasyon zorluğu,
Başkalarına karşı şüpheler ve yanlarında rahat olamama,
Öz bakım ve hijyen yoksunluğu,
Normalden daha fazla yalnız vakit geçirme,
Durumlara normalden daha güçlü duygusal tepkiler vermek,
Duygusuz olmak.
Erken psikoz işaretleri: Şunları görebilirsiniz:
Başkalarının görmedikleri şeyleri görmek, tatmak ve duymak,
Başkaları ne derse desin sıra dışı inanç ve düşüncelere sarılmak,
Aile ve arkadaşlardan kendini geri çekmek,
Kendine bakmayı bırakmak,
Açıkça düşünememek veya dikkat eksikliği.
Psikotik nöbet belirtileri: Muhtemelen yukarıdakilere ek olarak aşağıdakileri de fark edeceksiniz:
Halüsinasyonlar:
Sesli halüsinasyonlar: Kimse yokken sesler duymak,
Dokunma halüsinasyonları: Açıklayamadığınız hisler ve duyular,
Görsel halüsinasyonlar: Orada olmayan insan ve şeyleri görmek veya nesnelerin şekillerinin yanlış olduğunu düşünmek.
Sanrılar: Kültürünüzle bağlantılı olmayan ve başkalarına bir şey ifade etmeyen inançlar:
Duygu ve eylemlerinizden başka güçlerin sorumlu olması,
Küçük olay ve yorumların büyük anlamları olması,
Özel bir görevde olmanız, tanrı olmanız gibi özel güçlerinizin olması.
Psikoz Sebepleri
Doktorlar psikozun tam sebebini bilmiyorlar ancak bazı bilinen risk faktörleri şöyle:
Genetik: Genleriniz psikoza yatkın olabilir ancak bu illa ki psikozunuz olacak anlamına gelmiyor.
İlaçlar: Bazı reçeteli ilaçlar ve alkolün aşırı tüketimi veya uyuşturucular.
Travma: Sevilen birisinin ölümü, cinsel istismar veya savaş gibi şeyler psikoza sebep olabilirler. Travmanın türü ve yaşadığınızda kaç yaşınızda olduğunuz da rol oynar.
Yaralanma ve hastalıklar: Travmatik beyin yaralanmaları, beyin tümörleri, inme, Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı, bunama ve HIV de psikoza sebep olabilir.
Psikoz aynı zamanda şizofreni ve bipolar bozukluk gibi ruh hastalıklarının da bir belirtisi olabilir.
Tanı
Bir psikologa veya psikiyatra görünebilirsiniz. Belirtilerinize sebep olabilecek şeyi bulacaklardır ve alakalı rahatsızlıkları gözlemleyeceklerdir. Doktorlar psikotik belirtilere sebep olabilecek diğer şeyleri eledikten sonra ruh hastalığı tanısı koyabilirler.
Psikoz İçin Tıbbi Tedavi
İlk psikoz nöbetinden sonra erken tedavi çok önemlidir. Böylece ilişkilerinizi, iş ve okul hayatınızı etkileyen belirtiler uzakta tutulabilirler. Ayrıca daha fazla problemden de kaçınabilirsiniz.
Doktor koordine özel bakım önerebilir. Bu ilk belirtiler ortaya çıktığında şizofreni tedavisi için uygulanan bir takım yaklaşımıdır. İlaçlar ve terapi birlikte uygulanır ve iş ve eğitim desteği verilir. Aileler de mümkün mertebe buna dahil edilirler.
Doktorun önerisi psikozunuzun sebebine göre değişkenlik gösterecektir.
Doktor antipsikoz ilaçlar yazarak belirtilerinizi hafifletebilir. Ayrıca uyuşturucu ve alkol kullanımından kaçınmanızı da önerecektir.
Kendinize veya bir başkasına zarar verme riskiniz varsa veya davranışlarınız ile günlük aktivitelerinizi kontrol edemiyorsanız hastaneye de yatırılabilirsiniz. Doktor belirtilerinizi kontrol eder, sebeplerine bakar ve sizin için en iyi tedaviyi önerir.
Psikoterapi
İlaçlarla birlikte danışmanlık da psikozun yönetimine yardımcı olabilir.
Bilişsel davranış terapisi ile psikotik nöbetleriniz olduğunda onları fark edebilirsiniz. Ayrıca neyin gerçek neyin hayali olduğunu fark etmenize yardımcı olabilir. Bu terapi türünde antipsikoz ilaçlarınızın alımı ve tedaviye bağlı kalmanızın önemi de büyüktür.
Destekleyici psikoterapide ise psikoz ile birlikte yaşamayı öğrenebilirsiniz. Ayrıca sağlıklı düşünme yöntemleri de öğretilir.
Bilişsel iyileşme terapisinde bilgisayar egzersizleri ve grup çalışması ile daha iyi düşünüp anlamanız hedeflenir.
Aile psikoeğitimi ve desteğinde ise sevdikleriniz dahil olurlar. Bağ kurma ve birlikte problem çözme yeteneklerinize yardımcı olur.
Koordine özel bakımda ise psikoz tedavisine bir takım yaklaşımı uygulanır. İlaç ve psikoterapi birlikte yürütülür ve iş ile eğitim desteği verilir.
