Saklı Paylı Mirasçılar ve Tenkis Davası konusu saklı payın oranları ve tenkis davasının şartları konusunda ayrıntılı bilgi verilmektedir.
Saklı paylı mirasçı ve saklı pay oranlarını inceleyeceğimiz makalemize kısa bir giriş yapacak olursak mirasbırakana terekesi üzerinde tam bir tasarruf serbestliği tanıyan bir sistem Türk Hukukunda kabul edilmemiştir. Aynı aileye dahil olma, aile üyelerini birbirlerine yakınlaştıran sıkı bağlar ve aile üyelerinin mümkün olduğunca ailenin diğer bireylerini düşünmesi gereği yasal mirasçılardan mirasbırakana daha yakın olduğu düşünülen bazı kimselere, mirasbırakan tarafından ortadan kaldırılmayacak miras paylarının var olmasını gerektirmiştir. Bizde bu düşünce gereği ortaya çıkan ‘’saklı pay’’ kavramını makalemizde ilk olarak inceleyeceğiz.
Saklı paylı mirasçı kimdir diye sorduğumuz zaman karşımıza mirasbırakana çok yakın sayılan kişiler çıkar. Saklı paylı mirasçı, miras bırakanın yaptığı tasarruflara karşı miras payları belirli oranlarda korunan mirasçılardır. Yasal mirasçılardan hangilerinin saklı paylı mirasçı olduğu Medeni Kanunda sınırlı olarak sayılmıştır:
Kardeşler şu anda saklı paylı mirasçı değillerdir. Eskiden saklı paylı mirasçı olarak sayılan miras bırakanın kardeşleri saklı paylı mirasçı olmaktan çıkarılmıştır. Ancak bu değişikliğin yapıldığı 10 Mayıs 2007 gününden önce gerçekleşen ölümlerde, 10.05.2017’den sonraki bir tarihte açılan davalarda kardeşlerin de saklı payı göz önüne alınacaktır.
Saklı pay oranları, mirasbırakana olan yakınlıkları düşünülerek saklı paylı sayılan mirasçılar arasında belirlenen belli oranlardır. Mirasbırakan bu oranları değiştiremez ve ortadan kaldıramaz. Saklı pay, yasal miras payına göre hesaplanır. Saklı pay oranlarını aşağıdaki gibi belirtebiliriz:
Belirtmemiz gerekir ki, 1.1.2002 tarihinden önce gerçekleşen ölümlerde miras paylarının ve saklı payların belirlenmesinde eski sisteme göre paylaştırma ve saklı paylar hesaplanır. Bu tarihten önceki sistemde bu oranlar farklıdır. Böyle bir durumla karşılaşmanız halinde avukatınıza danışarak bilgi almanızı tavsiye ediyoruz.
Saklı paylı mirasçı ortada bir mirasçılıktan çıkarma sebebi varsa mirasçılıktan çıkarılabilir ve ancak bu sebeple saklı paylı mirasçı saklı payından mahrum bırakılabilir. Bunun dışında mirasçılıktan çıkarma kurumuna başvurmadan kendilerine ‘’saklı pay’’ koruması sağlanmamış olan diğer mirasçılar yani saklı paylı olmayanlar mirasbırakanın ölüme bağlı bir tasarrufuyla mirastan tamamen uzaklaştırılabilir.
Tenkis davası, miras bırakanın yaptığı bazı ölüme bağlı ve sağlararası kazandırmaların saklı paylı mirasçıların saklı paylarını ihlal ettikleri oranda etkisiz bir hale getirilmesi için; diğer bir ifade ile bu işlemlerden kaynaklı ifa borcu doğuyorsa saklı paylı mirasçıların bu ifa borcundan kurtulması ya da ifa edilmiş ise bu oranda geri iadelerinin kararlaştırılmasını sağlamak amacıyla açılan davaya denir. Diğer bir ifadeyle tenkis davası saklı paylı mirasçıların ve istisna olarak da bu mirasçıların alacaklılarının, miras bırakanın tasarruf oranını aşan kazandırmalarının bu aşan oranda etkisizleştirilmesini mahkemeden talep ettikleri davadır. Tenkis davası ancak miras bırakanın ölümü halinde açılabilir.
Tenkis davasını Medeni Kanun’a göre sadece saklı paylı mirasçılar açabilir. Saklı paylı mirasçıların kim olduğuna makalemizin başında değinmiştik. Tenkis davası açma hakkı özel olarak her bir saklı paylı mirasçıyı koruyan bir haktır. Davayı her saklı paylı mirasçı diğerlerinden bağımsız olarak açabilir. Ancak belirtelim ki dava açmayan saklı paylı diğer mirasçılar bir mirasçının aldığı tenkis kararından yararlanamazlar.
Saklı paylı mirasçıların alacaklıları saklı paylı mirasçılar tenkis davası açmadığı zaman tenkis davası açma hakkına sahiptir. Ancak bu davanın açılabilmesi için alacaklısı oldukları saklı paylı mirasçı hakkında ellerinde aciz vesikası olması gerekir. Aciz vesikası mirasın açıldığı tarihte olmalıdır. Aciz vesikası miras açıldıktan sonra alınmışsa, borçlu aleyhine mahkeme kararı veya icra takibi daha önce gerçekleşmiş olsa bile tenkis davası açamazlar. Alacaklılar açacakları tenkis davasında kapsam olarak ancak kendi alacak miktarları kadar tenkis talebinde bulunabilirler. Eğer böyle bir durumda alacaklıysanız büromuza başvurarak ilgili süreci başlatmanızda hak kaybı oluşmaması için yarar vardır.
Tenkis davasının açılacağı taraf üçüncü kişiler veya mirasçılar olabilir. Tenkis davasında davalılar; miras bırakanın tasarruf oranını aşarak saklı paylara tecavüz edip kanunen tenkise tabi tutulan kazandırmaların yapıldığı kişilerdir. Kazandırma birden fazla ve farklı kişilere yapılmış ise birden fazla kişi davalı olacaktır. Ancak burada Yargıtay’ın bir içtihadından bahsetmemiz gerekir. Yargıtay istisna olarak davaya konu malın üçüncü kişilere devredilmiş olması halinde bu kişilere karşı da tenkis davası açılabileceğini kabul etmektedir. Sırf saklı pay sahibi mirasçıları bu haklardan yoksun bırakmak amacıyla durumu bilen üçüncü kişilere taşınmazların devredilmesinin önüne geçilmek istenmiştir.
Tenkis davası açma süresi, mirasçıların saklı paylarına tecavüz edildiğini öğrendikleri andan itibaren bir yıldır. Vasiyetnameler hakkında açılacak davalar vasiyetnamenin açıldığı tarihten ve diğer tasarruflar hakkında mirasın açılmasından itibaren on yıl geçmekle düşer On yıllık sürenin başlangıcı ise sağlararası kazandırmalar ve miras sözleşmeleri için mirasın açıldığı tarih, vasiyetname için vasiyetnamenin açıldığı tarihtir. Diğer özel bir durum olarak eğer bir tasarrufun iptali ile tenkise tabi bir tasarruf geçerlilik kazanıyor ise süreler bu andan itibaren işlemeye başlar.
Mirasbırakanın her türlü ölüme bağlı tasarrufu istisnasız tenkise tabi iken, sağ iken yaptığı kazandırmalar kanunda sayılanlara dahilse tenkis edilebilir. Tenkis işleminin hangi sırayla yapılacağı Türk Medeni Kanununda ifade edilmiştir. Medeni Kanuna göre tenkis işlemi, murisin ölüme bağlı tasarruflarından başlar ve sağlararası tasarrufların en sonuncusundan en öncesine kadar gidilmek suretiyle devam eder. Kamu tüzel kişileri yahut kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan kazandırmalar en son sırada tenkis edilir.
Tenkis davasında görevli mahkemeler Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Tenkis davasında yetkili mahkeme ise mirasbırakanın son yerleşim yeri (ikametgâh) mahkemesidir. Usuli bu konularda avukatınıza danışarak hareket etmenizi hak kayıpları ve gereksiz masraflar oluşmaması için tavsiye ediyoruz.
‘’…Mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemesi miras bırakana veya ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülükleri önemli ölçüde yerine getirmemesi halinde miras bırakanın yapacağı ölüme bağlı tasarrufuyla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkartabilir. (Mirasçılıktan çıkartılan ( ıskat edilen ) kimse mirastan pay alamayacağı gibi tenkis davası da açamaz. Ölüme bağlı tasarrufta mirastan çıkarma sebebi gösterilmişse ıskat geçerlidir. Mirastan çıkarma sebebinin varlığını ispat etmek çıkarmadan yararlanan mirasçıya ait bulunmaktadır…’’ (YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ E. 2007/5238 K. 2007/7109 T. 30.4.2007)
‘’…Tenkis davasında; davalılar arasında mecburi dava arkadaşlığı yoktur. Herbir davalı yönünde sabit tenkis oranlarına uygun tenkisi gereken miktarların ayrı ayrı hüküm fıkrasında gösterilmesi ve yine davacıya herbir davalı yönünden istediği tenkis miktarları açıklattırılarak sonucuna göre karar verilmesi ve yargılama giderlerinin de her davalı yönünden ayrı ayrı hesaplanması gerekir…’’ (YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ E. 2004/11882 K. 2004/13889 T. 25.11.2004)
‘’…Tenkis davasını, mirasta saklı pay sahibi mirasçılar açabilir. Yeğenler, miras ta saklı pay sahibi değillerdir. Ancak, saklı pay sahibi olan kendi miras bırakanlarının saklı payını murislerinin tenkis davası açma süresi bitmeden ölümü halinde, ona tanınan süre içinde halefiyet yoluyla talep edebilirler…’’ (YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ E. 2007/15406 K. 2009/261 T. 19.1.2009)
‘’…Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler. Tenkis davası, iptal davası ile birlikte açılabileceği gibi ayrıca sadece tenkis davası olarak da açılabilir. Vasiyetnamenin yerine getirilmesi davasında da tenkis def’i olarak da ileri sürülebilir. İptal davası ile birlikte tenkiste talep edilmiş ise, vasiyetnamenin iptali şartları oluşmamış ise iptal davası reddedilir, tenkis şartları var ise tenkise karar verilir…’’ (YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİ E. 2013/1579 K. 2013/3103 T. 27.2.2013)
‘’…Tenkis davasının açılabilmesi için her halde miras bırakanın ölüme bağlı bir tasarrufta bulunması ya da kendisine ait bir şeyi devretmesi zorunlu değildir. Miras bırakanın saklı payı zedelemek amacı ile parasını kendisi ödeyerek başkası adına bir şey ( olayda olduğu gibi taşınmaz ) satın almış olması da tenkis davası açmak hakkı verir…’’ (YARGITAY HUKUK GENEL KURULU E. 1980/2-2715 K. 1983/811 T. 14.9.1983)