Şirketler gerçekleştirdikleri faaliyetler doğrultusunda yaptıkları satın almalar, müşterek araştırma geliştirme veya ticarileştirme projeleri gibi başka şirketlerle bilgi paylaşımında bulunmasını gerektiren durumlarda paylaşılan bilginin korunması amacıyla gizlilik sözleşmesi imzalamaktadır. Paylaşılan bilgilerin üçüncü kişilerle, paylaşım amaçlarının dışında paylaşılması veya paylaşılan bilgi üzerinde hak sahibinin haklarının korunması amacıyla gizlilik sözleşmeleri imzalanabilir. Hemen hemen her sektördeki uygulamalarında benzer şartlar ve koşullar içeren gizlilik sözleşmeleri, söz konusu savunma sanayii olduğunda ise, sektörün doğasından kaynaklanan hassasiyetler, bir takım mevzuat veya uygulamadaki gerekliliklerden kaynaklı değişiklikler gösterebilmektedir.
Genel olarak Gizlilik Sözleşmesi (Non- Disclosure Agreement- NDA) nedir?
Gizlilik sözleşmesi sözleşmeyi imzalayan tarafların birlikte yürüttüğü ya da yürütmeyi planladıkları proje veya işin gizliliğinin sınırlarını ve birbirleriyle paylaşacakları bilgilerin kullanılması ve korunması hususundaki yükümlülükleri kapsamlı olarak belirledikleri sözleşme tipi olarak tanımlanabilir. Bu sözleşme sayesinde bilgiyi açan tarafın paylaştığı bilgi gizli kalırken, bilgiyi alan taraf ise sözleşme ile yürütülmesi planlanan proje veya işin ifası için gerekli olan gizli bilgiye erişim imkanı bulmuş olur.
Etkin bir gizlilik sözleşmesinde, gizliliğin sınırı belirlenirken hangi bilgi ve belgelerin gizli olduğu ve bu gizlilik anlaşmasının ne kadar süre ile geçerli olacağı kararlaştırılır. Gizlilik sözleşmesi ile kanunun çizdiği sınırlar içerisinde herhangi bir bilgi, sözleşmedeki bilgi tanımı içine girdiği sürece gizli bilgi olarak kabul edilebilir. Burada önemli olan gizli bilginin ne olduğunun sözleşmede tek tek kararlaştırılması veya gizli sayılabilecek bilgilerin çeşit ve sınırlarının net bir biçimde belirlenmiş olmasıdır.
Gizli bilgi olarak belirlenen bilgi ve belgelerin paylaşılmaması hususu ise sözleşmenin önemli bir unsurudur. Bilgiyi açan tarafın onayı alınmadıkça gizli bilginin üçüncü kişilerle paylaşılmayacağı gizlilik sözleşmesi imzalayan taraflarca kabul ve garanti edilir. Bahsi geçen üçüncü kişiler tarafların işi ya da projeyi yürütürken birlikte çalışacakları herhangi bir iş ortağı, yüklenici, alt yüklenici, müşteri, paydaş, iştirak, bağlı şirket ve bunların çalışanları olabilir. Ayrıca gizli bilgilere erişimi olan tarafların çalışanları bilgilerin güvenli bir biçimde saklanmasından ve herhangi bir kimse ile paylaşılmamasından da sorumlu olurlar.
Savunma Sanayiinde Gizlilik Sözleşmeleri
Savunma sanayiinde kamunun doğrudan satın alma süreçlerine dahil olma, kamu ile birlikte ortak proje ve programlara katılım gösterme, malzeme tedariki için açılan kamu ihalelerine katılım gösterme, savunmada kullanılmak üzere teknoloji ve teçhizat araştırma, geliştirme, imalat ve montaj yapma gibi yükümlülükler üstenen şirketlerin çalışanlarının bu süreçlerde edindikleri her türlü gizlilik dereceli bilgi, belge, proje, malzeme, hizmet ve bu bilgilerin saklandıkları yerlerin güvenliği, korunmasının sağlanması tarafların gizlilik sözleşmelerini imzalarken gözetecekleri en önemli hususlardır. Bu doğrultuda hazırlanan ihale dokümanları tahtında yapılacak sözleşmeler ve yine sair ilgili gizlilik sözleşmeleri 5202 sayılı Savuma Sanayii Güvenliği Kanunu’na ve bu kanunun uygulanmasını kolaylaştırmak için çıkarılmış olan Milli Savunma Bakanlığı Savunma Sanayi Güvenliği Yönergesi MSY317-2(C) gibi kanun metinlerine uygun olarak hazırlanmalıdır. Bu kanun metinleri savunma sanayiinde bilgiyi gizlilik unsurlarına göre sınıflandırmanın yanı sıra bu bilgilere kimlerin erişiminin olabileceğini, ne kadar süre ile hangi koşullarda korunacağını belirlerler.
Savunma Sanayi Güvenliği Kanunu ve Yönergesi’nde bilgi ve belgelerin gizlilik derecelerinin işaretlenmesi gerektiği yer almaktadır. Bu doğrultuda yürütülen proje veya iş kapsamındaki bilgilerin “çok gizli”, “gizli”, “özel”, “hizmete özel”, “milli gizli” şeklinde gizlilikleri ölçüsünde sınıflandırılmaları gerekmektedir. Çok Gizli” derecesi izinsiz açıklanması durumunda devletin güvenliğine, ulusal varlık ve bütünlüğüne, ülkenin iç ve dış menfaatleri ile müttefiklere hayati bakımdan son derece büyük zarar verebilecek, yabancı bir devlete fayda sağlayabilecek ve güvenlik bakımından olağanüstü sonuçlar doğurabilecek evrak, araç, gereç, bilgi, belge, proje, malzeme, tesis ve yerler için kullanılan gizlilik derecesini; “Gizli” derecesi izinsiz açıklanması durumunda devletin güvenliğine, ulusal varlık ve bütünlüğüne, ülkenin iç ve dış menfaatlerine ciddi şekilde zarar verebilecek, ülkenin saygınlık ve çıkarlarını sarsacak, yabancı bir devlete fayda sağlayabilecek nitelikte olan evrak, araç, gereç, bilgi, belge, proje, malzeme, tesis ve yerler için kullanılan gizlilik derecesini; “Özel” derecesi, izinsiz açıklanması durumunda, devletin çıkar ve itibarını sarsacak, bir şahsın zarar görmesine neden olacak veya yabancı bir devlete fayda sağlayabilecek nitelikte olan evrak, araç, gereç, bilgi, belge, malzeme, tesis ve yerler için kullanılan gizlilik derecesini; “Hizmete Özel” derecesi ise kapsadığı bilgiler bakımından “Çok Gizli”, “Gizli” veya “Özel” gizlilik dereceleriyle korunması gerekmeyen ancak, bilmesi gereken kişiler dışındaki şahıslar tarafından bilinmesi istenmeyen evrak, araç, gereç, bilgi, belge, proje, malzeme, tesis ve yerler için kullanılan gizlilik derecesini ifade etmektedir.
Savunma Sanayi Güvenliği Kanunu ve Yönergesi’nde gizlilik dereceli projelerin yürütülmesi sırasında ortaya çıkan gizlilik dereceli bir bilgi, belge, proje veya malzemeye ancak görevi gereği öğrenme ve kullanma sorumluluğu bulunan ve gerekli gizlilik derecesini haiz “Kişi Güvenlik Belgesi”ne sahip “bilmesi gereken kişi”lerin erişebilmesi gerektiği ifade etmektedir. Diğer sektörlerde “bilmesi gereken kişi” şirketin belirlediği herhangi bir çalışan olabilirken savunma sanayiinde bu kişiler Savunma Sanayi Milli Güvenlik Makamı tarafından uygun bulunarak verilen Kişi Güvenlik Belgesi’ne sahip olmalıdırlar. Bahsi geçen belge gizlilik dereceli bilgi, belge, proje veya malzemeyle temas edebilmeyi veya bunların bulunduğu yerlere giriş iznini sağlayan belgeyi ifade etmektedir. Ayrıca savunma sanayii güvenliğinin sağlanabilmesi için kişilerin erişiminin yanı sıra bu gizlilik dereceli bilgi, belge, proje veya malzemenin fiziki güvenliğinin sağlanabilmesi için uygun güvenlik önlemleri alınmış ortamlarda muhafaza edilmesi gerektiğinden bunların saklanacağı ve korunacağı yerler de önem arz etmektedir. Bu nedenle Kanun ve Yönerge bu doğrultuda ilgili tesislerin “Tesis Güvenlik Belgesi”ne sahip olmaları gerekliliğini getirmiştir. Tesis Güvenlik Belgesi de Kişi Güvenlik Belgesi gibi Savunma Sanayi Milli Güvenlik Makamından alınmalıdır.
Savunma sanayii alanında imzalanan gizlilik sözleşmelerinde de genel gizlilik sözleşmeleri gibi gizli olarak derecelendirilmiş bilgi, belge, proje veya malzemelerin üçüncü kişilerle paylaşılması hususunda bilgiyi açıklayanın yazılı izin vermesi gerekmektedir. Ancak Savunma Sanayiinde Kanun ve Yönerge diğer sözleşmelerden farklı olarak kendisiyle bilgi paylaşılacak üçüncü kişi, şirket veya kurumların da “Tesis Güvenlik Belgesi” ve “Kişi Güvenlik Belgeleri”ne sahip olmasını da gerektirebilir. Böylelikle sözleşmeden ayrıca uyulması gereken gizlilik prensipleri yasal olarak da belirlenmiş olabilir. Bunun yanı sıra bilgi, belge ve malzemenin kaybolması ya da yetkisiz kişilere açıklanması durumunda derhal Savunma Sanayi Milli Güvenlik Makamının bilgilendirileceği ve Kamu Kurumu ile iş yapan şirketin bu durumdan sorumlu olacağı hususu da Savunma Sanayiinde Güvenlik hususunun diğer Gizlilik Sözleşmelerinin ihlalinden farklı kılan özelliklerden birisidir. Ayrıca bilgi kendisine açıklanan taraf proje ve iş kapsamında elde edilen gizli bilgiyi, bilgiyi açıklayan tarafın yazılı izni olmaksızın planlanan ve onaylanan amaçlar dışında başka bir nedenle kullanamayacağı kanun metinleri gereği gizlilik sözleşmelerinde hüküm olarak yer almalıdır.
Tüm bu özellikler açısından değerlendirildiğinde savunma sanayii kapsamında kamu kurumları ile imzalanan sözleşmelerin özünde bir projenin yürütülmesi, bir işin gördürülmesi ya da doğrudan satın alma gibi edimler içeren özel hukuk sözleşmeleri olmasına rağmen içerdikleri gizlilik hükümleri ve gizlilik sözleşmeleri özel hukuk sözleşmeleri kapsamında oluşturulan gizlilik sözleşmelerinden daha farklıdır ve taraflara güvenliğin sağlanması için ekstra yükümlülükler getirmektedir. Bu nedenle gizlilik sözleşmeleri hazırlanırken savunma sanayisi mevzuatına ve onun gerekliliklerine uygun sözleşmeler hazırlanmalı, sözleşmeyi imzalayan tarafların gizli bilginin korunması hususunda ayrıca hassasiyet göstermesi gerekmektedir.