Senetle İspat Zorunluluğu ve İstisnaları

Senet Nedir?

Senet günlük hayatın içerisinde çokça kullandığımız ve hukuki açıdan uygulamada davaya konu olayların iddiaları ve ispatı bakımından çok önemli bir delil niteliğini haizdir. Ticari hayatın olağan akışı içerisinde ödeme aracı olarak kullandığımız senetler ile bir ürün veya hizmet karşılığında belirli bir bedeli ödemeyi taahhüt ederiz. Bu anlamda senet bir hukuki ilişkiyi ifade etmek üzere karşı tarafa imzalanarak verilen belge olarak tanımlanabilir.

Belge Nedir?

Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca belge; ihtilaf konusu vakıaları ispata elverişli yazılı veya basılı metin, senet, çizim, plan, kroki, fotoğraf, film, görüntü veya ses kaydı gibi veriler ile elektronik ortamdaki veriler ve bunlara benzer bilgi taşıyıcılarını ifade etmektedir.

Senetle İspatta Parasal Sınır ve Senetle İspat Zorunluluğu

Senetle ispat kuralı bakımından Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca miktar sınırı öngörülmüştür. Bu anlamda bir hakkın doğumu, düşürülmesi, devri, değiştirilmesi, yenilenmesi, ertelenmesi, ikrarı ve itfası amacıyla yapılan hukuki işlemlerin, yapıldıkları zamanki miktar veya değerleri 2500 Türk Lirasını geçtiği takdirde senetle ispat olunması gerekir. Bu hukuki işlemlerin miktar veya değeri ödeme veya borçtan kurtarma gibi bir nedenle 2500 Türk Lirasından aşağı düşse bile senetsiz ispat olunamaz.

Senetle İspat Kuralının İstisnaları Nelerdir?

Senetle ispat kuralının istisnaları Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca; delil başlangıcı, tanık dinlenmesi mümkün olan haller, delil sözleşmesi ve tanık dinlenmesi karşı tarafın muvafakat etmesi durumları olarak sayılabilir.

Delil başlangıcı Nedir?

İddia konusu hukuki işlemin tamamen ispatına yeterli olmamakla birlikte, söz konusu hukuki işlemi muhtemel gösteren ve kendisine karşı ileri sürülen kimse veya temsilcisi tarafından verilmiş veya gönderilmiş belgedir. Kural olarak senetle ispat zorunluluğu bulunan hâllerde delil başlangıcı bulunur ise tanık dinlenmesi mümkündür. Bu anlamda delil başlangıcı senetle ispat kuralının istisnalarından birini teşkil etmektedir.

Tanık Dinletilmesine Muvafakat Edilmesi Nedir?

Yukarıda detaylı açıklandığı üzere 2500 Türk Lirasını aşan hukuki işlemlerin kural olarak senetle ispat olunması gerekmektedir. Ancak bu husus karşı tarafa mahkemede hatırlatılmak koşulu ile şayet karşı taraf iddia konusu hususların ispat olunması noktasında muvafakat gösterirse, tanık dinletilmesi mümkündür. Bu husus senetle ispat kuralının istisnalarından birini teşkil etmektedir.

Tanık Dinlenmesi Mümkün Olan Haller Hangileridir?

Aşağıdaki hâllerde tanık dinlenebilmesi mümkündür.

Altsoy ve üstsoy, kardeşler, eşler, kayınbaba, kaynana ile gelin ve damat arasındaki işlemler, (Örneğin dava konusu ihtilaf anne ve oğul arasında vuku bulmuş ise)
İşin niteliğine ve tarafların durumlarına göre, senede bağlanmaması teamül olarak yerleşmiş bulunan hukuki işlemler, (Örneğin bazı yörelerde gerçekleştirilen ticari işlemler)
Yangın, deniz kazası, deprem gibi senet alınmasında imkânsızlık veya olağanüstü güçlük bulunan hâllerde yapılan işlemler,
Hukuki işlemlerde irade bozukluğu ile aşırı yararlanma iddiaları, (Örneğin; hata, hile tehtid ve benzeri iradeyi sakatlayıcı bir durumun söz konusu olması halinde yahut hukuki işlemde gabin yani aşırı yararlanmanın söz konusu olması halinde)
Hukuki işlemlere ve senetlere karşı üçüncü kişilerin muvazaa iddiaları,
Bir senedin sahibi elinde beklenmeyen bir olay veya zorlayıcı bir nedenle yahut usulüne göre teslim edilen bir memur elinde veya noterlikte herhangi bir şekilde kaybolduğu kanısını kuvvetlendirecek delil veya emarelerin bulunması hâli.

Senede Karşı Tanıkla İspat Yasağı Nedir?

Senede bağlı her çeşit iddiaya karşı ileri sürülen ve senedin hüküm ve kuvvetini ortadan kaldıracak veya azaltacak nitelikte bulunan hukuki işlemler 2500 Türk Lirasından az bir miktara ait olsa bile tanıkla ispat olunamaz. Örneğin dava konusu uyuşmazlık bakımından davacı iddiasını bir senede dayandırıyor ise davalı da bu senede karşı olarak yani söz konusu iddianın geçersiz olduğuna ilişkin olarak tanık dinletemeyecektir.

Adi Senetlerin İspat Gücü

Mahkeme huzurunda ikrar olunan veya mahkemece inkâr edenden sadır olduğu kabul edilen adi senetler, aksi ispat edilmedikçe kesin delil sayılırlar. Usulüne göre güvenli elektronik imza ile oluşturulan elektronik veriler de yine senet hükmünde sayılır. Bu anlamda hâkim, mahkemeye delil olarak sunulan elektronik imzalı belgenin, güvenli elektronik imza ile oluşturulmuş olup olmadığını resen inceleyecektir.

Resmi Senetlerin İspat Gücü

Resmi senetler, esasen resmi bir makam ve/veya remi bir memurun katılımıyla düzenlenen senetleri ifade etmektedir. Resmi senetler kural olarak ve aksi farklı mevzuatlarda öngörülmedikçe noterler tarafından düzenlenir. Noterler tarafından düzenlenen resmi senetler tıpkı mahkeme ilamları gibi, sahtelikleri ispat oluncaya kadar kesin delil niteliğini haizdirler. Noterler işlemlerini düzenleme veyahut onaylamak şeklinde yapmaktadırlar. Nitekim noterlerin kişilerin beyanlarını dayanarak usule uygun, onayladıkları senetlerde aksi ispat edilinceye dek kesin deli niteliğini haizdir.

HUKUKİ SÖZLÜK Temerrüt Faizi : Vadesinde ödenmeyen alacaklar için söz konusu olan gecikme faizidir. Kambiyo Senedi : Çek, Bono ve Poliçedir. Müeccel : Henüz vadesi gelmeyen alacak, muaccel olmayan alacaktır.