Liselere Geçiş Sınavı (LGS) için yaklaşık bir milyon öğrenci heyecan yaşıyor. Sınava hazırlanan çocuk ve gençlerde stres kontrolü çok önemli. Anne ve babanın kaygısı bulaşıcıdır, çocuğun deneme sınavlarındaki başarılarına odaklanılmalı, düzenli uyku, doğru beslenme gibi beyin dostu yaşam da sınav kaygısıyla mücadelede önemlidir.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan
Psikiyatrist
Sınav kaygısı öğrenci ve aileler sınav stresiyle başa çıkmada zorlanabilir. Bir milyon öğrenci LGS heyecanı yaşarken, ailelerin de tutumları bu süreçte önemlidir.
Anne ve babanın kaygısı bulaşıcıdır
Çocukta sorumluluk duygusu yüksek mi yoksa sorumluluk duygusu düşük mü? Sorumluluk duygusu yüksek olan bir çocuğa yaklaşım ile az olana karşı yaklaşım farklıdır. Genellikle çocukların çoğu sorumluluk hisseder. Sorumlulukları yüksek olan bir çocuğa ‘Ders çalışmazsan da olur. Önemli olan sensin, sağlığın’ denildiğinde çocuk bunalır. Sınavla ilgili kaygısı, beklentisi, korkusu olan öğrenci ‘Eyvah demek ki benim sınavı yapamama durumum var ki annem ve babam böyle konuşuyor’ diye kaygılanır.
Sonuca değil, sürece odaklanılmalı
Kaygıyı önlemek için sonuca değil sürece odaklanması gerekir. Sonuç insanın kontrol edemeyeceği bir süreç olduğu için kaygı yükseltir. Kontrol edebileceği nokta sınava kadar bildiklerini tekrar etmek, 100-200 ya da 300 tane soru çözmektir.
Deneme sınavlarındaki başarıya bakılmalı
Çok büyük hedefler sonuç odaklı düşünceden kaynaklıdır. Genç burada ‘İlk 10 bine giremezsem ne olacak?’ demeye başlar. ‘Ben elimden gelenin en iyisini yapacağım, benim görevim bu ama kaç bine girerim onu bilemem. İnşallah 10 bine girerim ya da 50 bine girerim’ gibi bir hedef koyabilir kendine… Ama sabahtan akşama kadar sürekli sonucu düşünürse o öğrenci sınavda panik yapar. Burada çocuğun ya da gencin deneme sınavındaki başarılarına bakması gerekir. ‘Deneme testlerinde ilk 10 bine girebiliyorum. Ben daha önce deneme testinde şu puanı aldım, bunu da yapabilirim. Başarılı olmamam için hiçbir sebep yok’ şeklinde düşünürse kaygı azalır.
Stres altında soğukkanlı kalmak öğrenilebilen bir beceridir. Bu doğuştan gelmez. Bir geminin fırtınaya hazırlanması gibidir. Akıllı kaptan fırtınaya yakalanmamak için önlem alır.
Sayılı günler kala çok fazla anlam yüklemeden sınavın hayatta başarı basamaklarından sadece biri olduğunu bilmek yeterlidir.
Sınav stresiyle baş etmede beyin dostu yaşamak önemli
Beyin dostu yaşamda uyku, beslenme, egzersiz tarzı çok önemlidir. Odaklanmada zorluk yaşamamak için mideyi aşırı doldurmamak, ders çalışmadan önce karbonhidrat-çok şekerli şeyler yenildiğinde kan şekeri birden yükselir. Uyku eğilimi, halsizlik, kol-bacağını oynatamayacak derecede halsizlik oluşur. Akdeniz mutfağı çok önemli. Protein, karbonhidrat, sebze-meyve, her renkten yiyeceğin olduğu-‘Renkli Tabak’ denilen şekilde beslenmek önemlidir.
Stresle başa çıkmada uyku mutlaka düzenlenmeli
Kaliteli uyku önemlidir. Yatmadan önce kahve içmekten kaçınılmalıdır. Erken yatıp erken kalkmaya özen gösterilmeli, tablet ve telefonları bırakmalıdır. Sabahtan öğleye kadar kahve tüketmekte hiçbir sorun yoktur. Kahve doğal olarak dikkat açar.
Anne baba ilişkisi çocuğun akademik başarısını etkiler…
Evdeki huzurlu ortam başarıyı etkiler. Çocuk eve severek geliyorsa, evde mutluysa, eşyasını odasını seviyorsa yüzde 50’si halloldu demektir. Çocuğa özgürlük-sorumluluk dengesini de öğretmek gerekir. Her yaşın sorumluluğu ayrıdır. 5-6 yaşındaki çocuğa, 12-13 yaşındaki çocuğun sorumluluğu verilmez
Evin en güvenli alan olduğu hissettirilmeli
Ergenlik; kendi kimliğini arayıp bulma dönemi olduğu için anne-babanın yanında olduğunu hissi önemlidir. Çocuğun en güvenli alanı evi. Çocuğa bu hissettirilmelidir.
Çocuğa konuşma imkânı verilmeli
Beraber zaman geçirirken tek konu ders olmamalı, hayat, günlük olaylar hakkında birlikte konuşmalıdır. Bizim kültürümüzde anne-baba konuşur, çocuk dinler. En güzel öğrenme yöntemi sokratik sorgulama yöntemidir. Örneğin; ‘Şu konuda ben böyle diyorum’ diye yaklaşmak yerine ‘Sen bu konuda ne düşünüyorsun’ şeklinde bir yaklaşım yararlı olabilir. Çocuğa buyurgan davranmak yerine örnek ya da seçenek sunmak gerekir.
‘Stres var, panik yok’
Sınav öncesinde stres normaldir, olması gerekir. Panik ise kişiyi bozar. Ailenin yanında olması yeterlidir. İsterse çocuk onlara sorsun ama aile hiç ders konuşmadan kapıya kadar götürüp, soğukkanlı bir şekilde bırakmalıdır.