Fransızcada “altruisme” (Altrüizm), Farsça “diğer” (başka)” ve “kâm” (sevgi, arzu, mutluluk) kelimelerinin birleşmesiyle ortaya çıkan “Diğerkâm”, Arapçada “İsâr” ve Türkçemizde de kendine yer bulmuş ve önemli bir yeri olan “Özgecilik” olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bütün kelimelerin anlamı aynı olduğu için makalemde hepsini sık sık kullanmak yerine cümlelerimde sadece diğerkâmlık olarak ele alacağım.
Altrüizm, özgecilik veya diğerkâmlık; başkalarının yararını da kendi yararı kadar gözetme ya da diğer insanlara maddi veya manevi kişisel çıkar gözetmeksizin yararlı olmaya çalışma ve ‘bencillik karşıtı hareketlerde bulunma olarak tanımlanır. Vikipedi
Diğerkâmlığın karşıtına “Hodgâmlık” denilmektedir. Kısaca tanımlamak gerekirse, kendini düşünen, kendini beğenmiş, diğerkâm olmayan, bencillik anlamına gelmektedir.
Şirketlerde diğerkâmlık kavramına en basit tabirle çalışma arkadaşlarımızı sevme diyebiliriz. Ayrıca çıkar gözetmeksizin onlara yararlı olmaya çalışma ve onların çıkarlarını gözetme olarak ele alabiliriz. Bu doğrultuda profesyonel çalışma hayatım boyunca edindiğim tecrübelerime istinaden değerlendirmek istiyorum.
Ne yazık ki bu konuda çok zayıf kaldığımızı üzülerek belirtmek istiyorum. Genelde çalışma arkadaşlarım veya yöneticiler hep kendi çıkarlarını gözetiyorlar. Kimseyi beğenmiyorlar. Arkadaşları için faydalı işler yapmak istemiyorlar. Etrafına yararlı olmaktan imtina ediyorlar.
Büyük baştankara kuşlarının bir özelliği vardır. İçlerinden bir tanesi tehlikelere karşı arkadaşlarını uyarmak için alarm sesleri olarak adlandırılan özel sesler çıkarırlar.
Örneğin, avlanmak için çevrede dolanan bir atmacanın varlığını gören ve tehlikeyi fark eden bir baştankara alarm için özel sesler çıkarır.
Böyle bir durumda diğerleri bir anda susar, ortalık sessizleşir, kendilerini saklayıp, korumaya alırlar. Atmaca oradan uzaklaşınca kuşlar tekrar önceden olduğu gibi ötmeye başlar. Bu örneğimizde, dikkati üzerine çekerek uyarı sesleri çıkaran büyük baştankaranın yakalanıp av olma riski olmasına rağmen, fedakârlık yapar. Arkadaşlarının çıkarları için kendini tehlikeye atar.
Bu kuşun neden bu riski aldığını ele alacak olursak işte burada tam olarak “diğerkâmlıktan” bahsedebiliriz.
İnsan veya hayvanlarda diğerkâmlık deyince aklımıza ilk olarak anne gelir. Evlatları için yapamayacağı hiçbir şey yoktur.
Bizlere garip geliyor, şirketlerde kimse böyle fedakârlıklar yapmaz diye düşünebilirsiniz. Diğerkâm insanlar fedakârlardır ve çalıştığı şirketlerde kendi çıkarlarına ters düşmesine rağmen başkalarının menfaatini düşünebilirler.
Örneğin zam ayı geldiğinde diğerkâm bir yöneticiler ben istediğim zammı kabul ettireyim de, diğerleri ne yaparsa yapsın. Herkes başının çaresine baksın şeklinde düşünmezler. Kendisi kadar, diğer tüm arkadaşlarının hakkını savunur, zahmete girer ve zam görüşmesinden herkesin mutlu olacağı bir şekilde çıkmak isterler.
Diğerkâm liderler sadece kendi çıkarlarını değil, başkalarının da mutluluğunu gözetirler.
Diğerkâmlık, herkesi mutlu etmek için yaşamak, kendinden vazgeçmek, kendini başkalarının mutluluğuna adamak değildir. Buradaki ince sır: çalışma arkadaşlarını veya ekibini en az kendisi kadar sevmek, onların çıkarını en az kendi çıkarı kadar gözetmek demektir. İşte bu insana diğerkâm denilmektedir.
Diğerkâm olan bir insan yaptıklarını içinden gelerek yapar. Amacı kimsenin gözünü boyamak değildir.
Toplumuzda diğerkâm konularına örnek vermek gerekirse askıda ekmek uygulaması güzel bir örnek olarak gösterilebilir. Covid19 pandemisinde yaşlıların sokağa çıkmaları yasak olduğu dönemlerde onlara ekmek, erzak götürmek, onların ihtiyaçlarını karşılamak hep bir diğerkâmlık örnekleridir.
Diğerkâmlık empati kurmaktan öte bir duygudur. Başkalarının duygu ve düşüncelerini anlayabilmenin ötesinde onu yaşıyormuşçasına hissetmektir. Sadece düşüncede değil, davranış boyutunda da fedakârlık göstermektir.