Türk Ticaret Kanununda Şirketler Topluluğu

Türk Ticaret Kanununda Şirketler Topluluğu hukuk sistemimize yeni Ticaret Kanunu ile birlikte girmiştir. Ticaret hayatının gitgide karmaşıklaşması ve daha farklı hamleler gerektirebilmesi sonucunda böyle bir ihtiyaç doğmuştur. Şirketler topluluğu bir şirketin başka şirketler üzerinde farklı şekillerde hakimiyet sağlaması yoluyla meydana gelir. Şirketler topluluğu oluşturmanın getirdiği bazı hak ve sorumluluklar vardır.

Şirketler Topluluğunda Hakim ve Bağlı Şirket

Şirketler topluluğunda bir şirket hakim şirket konumunda diğer şirketler ise buna bağlı olan bağlı şirket konumundadır. Hakim ve bağlı şirket durumları şu şekillerde ortaya çıkabilir;

• Bir şirket başka bir şirketin doğrudan veya dolaylı olarak oy haklarının çoğunluğuna sahipse hakimiyet ortaya çıkar.
• Bir şirket başka bir şirketin doğrudan veya dolaylı olarak şirket sözleşmesi uyarınca, yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyenin seçimini sağlayabilmek hakkını haizse hakimiyet ortaya çıkar.
• Bir şirket başka bir şirketin doğrudan veya dolaylı olarak kendi oy hakları yanında, bir sözleşmeye dayanarak, tek başına veya diğer pay sahipleri ya da ortaklarla birlikte, oy haklarının çoğunluğunu oluşturuyorsa hakimiyet ortaya çıkar.
• Bir şirket, diğer bir şirketi, bir sözleşme gereğince veya başka bir yolla hâkimiyeti altında tutabiliyorsa hakimiyet ortaya çıkar.
• Bir şirketin başka bir şirketin paylarının çoğunluğuna veya onu yönetebilecek kararları alabilecek miktarda paylarına sahip bulunması hakimiyetin varlığına karinedir.

Bir anonim şirketin üzerinde hakimiyeti bulunan bir veya birkaç bağlı şirketin aracılığı ile başka bir şirkete hakim olmasına dolaylı hakimiyet denir. Hakim şirket kendisine doğrudan ya da dolaylı olarak bağlı bulunan şirketlerle birlikte şirketler topluluğunu oluşturur. Hakim şirketler ana şirket, bağlı şirketler ise yavru şirket konumunda yer alır.

Şirketler Topluluğunda Karşılıklı İştirak

Bir anonim şirket başka bir anonim şirketle ya da limited şirketle birbirlerinin paylarına dörtte bir oranında sahipse karşılıklı iştirak söz konusudur. Karşılıklı iştirakte şirketlerin her biri aynı zamanda diğerine hakimse bu şirketler hem hakim hem bağlı şirket olmuş olur.

Şirketler Topluluğunda Bildirim, Tescil ve İlan Yükümlülükleri

Bir teşebbüsün bir anonim şirketin sermayesinin yüzde 5, 10, 20, 25, 33, 50, 67 veya 100 oranında payına sahip olması halinde veya payları bu pay yüzdesinin bu oranların altına düşmesi halinde bildirim ve ilan yükümlülüğü ortaya çıkar. Teşebbüs bu durumlarda işlemin tamamlanmasından itibaren 10 gün içerisinde durumu anonim şirkete ve yetkili makamlara bildirir. Payların belirtilen yüzdelerde kazanılması veya elden çıkarılması, denetleme ve yıllık faaliyet raporlarında açıklanır ve internet sitesinden ilan edilir. Bildirim, tescil ve ilan yükümlülükleri yerine getirilmezse o paylara bağlı haklar donar.

Şirketler Topluluğunda Bağlı ve Hâkim Şirketlerin Raporları

Bağlı anonim şirketin yönetim kurulu faaliyet yılının ilk 3 ayı içerisinde hakim ve bağlı şirketlerle ilişkilerin açıklandığı bir rapor düzenler. Rapor içerisinde hakim şirketle kurulan ilişkiler ile ilgili ve hakim şirketin bilgisine sunulacak bazı konular yer alır. Bu rapor dürüst hesap verme ilkesine uygun şekilde düzenlenmiş olmalıdır. Hakim şirketin yönetim kurulu üyeleri yönetim kurulu başkanından bağlı şirketin rapor düzenlemesini talep edebilir. Bağlı şirket yoruma yer bırakmayacak şekilde bir red nedeni dayanamıyorsa bu raporu hazırlamalıdır.

Şirketler Topluluğunda Bağlı Şirketler Hakkında Bilgi Alma

Hakim anonim şirketin ortakları genel kurulda bağlı şirketin mali durumuyla ve bağlı şirketin diğer bağlı şirketler ve hakim şirketle ilişkileri hakkında bilgi almak isteyebilir. Anonim şirketin ortağına dürüst hesap verme ilkesine uygun bir şekilde ve özenli olarak bu bilgiler verilmelidir.

Şirketler Topluluğunda Hakimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılmasından Doğan Sorumluluk

Hakim anonim şirketin yönetim kurulu bağlı şirketin kayba uğratılmasına yol açarsa ya da bağlı şirket üzerinde etki edecek özen borcunu ihlal eden belli işlemler yaparsa ortaya çıkacak sonuçlardan sorumlu tutulur. Yönetim kurulunun sorumluluğu çeşitli hallerde ortaya çıkabilmektedir. Bu hallerin doğru tespit edilip hamle yapılabilmesi için hukuk bürosundan danışmanlık hizmeti alınması tavsiye edilir. Bağlı şirketin ortakları ve alacaklıları hakim şirketten ve yönetim kurulu üyelerinden zararın şirkete ödenmesini talep edebilir.

Bağlı şirketin genel kurulunda haklı bir sebep olmadan alınan birleşme, bölünme, fesih vb. önemli kararlarda sorumluluk ortaya çıkar. Genel kurulda bu kararlara karşı olumlu oy kullanmayan ve bunu tutanağa geçiren ortaklar bu durumları dava edebilir.

Şirketler topluluğu topluma güven veren bir konuma ulaştıysa hakim şirket bu güvenden dolayı sorumludur. Bu sorumluluğun ortaya çıkabilmesi için kusurlu bir şekilde bağlı şirketin topluluk itibarını kullanmış olması gerekir.

Bir anonim şirket başka bir anonim şirketin ya da limited şirketin paylarının %100’üne hakim olursa tam hakimiyet durumu oluşur. Tam hakimiyet halinde hakim şirketin yönetim kurulu bağlı şirkete talimat verebilir. Ancak bu talimatın içeriği bağlı şirketin varlığını riske atan, varlıklarını kaybetmesine yol açabilecek veya ödeme gücünü aşacak konular olamaz. Bağlı şirketin yönetim kurulu üyeleri verilen talimata uydukları için sorumlu tutulamazlar. Talimat sebebiyle zarara uğrayan alacaklılar hakim şirketin yönetim kuruluna dava açabilir.