TDK’ye göre ortaklık anlamına gelen şirket, en az iki kişinin maddiyatını ve emeklerini birleştirmesi ve bu sayede ortak bir amaca hizmet etmesi sonucunda oluşan kuruluşlardır. Günümüz şartları dolayısıyla tek bir kişinin sermaye ve iş gücü bu amaca ulaşmak için yeterli değildir. Bu sebeple aynı fikirdeki insanların sermayelerini ve güçlerini birleştirmesi istediklerini amaca ulaşmalarını kolaylaştırmaktadır. Buradaki sosyalleşme, sermaye ve emek gibi ihtiyaçlar doğrultusunda şirketler kurulur. Bu şirketler belirli kanunlara göre kurulmaktadır. Asıl amaç kar elde etmek ve para kazanmaktır. Ticari amaç gözetmeyen kuruluşlara dernek adı verilir. Bu özelliğiyle şirketler derneklerden ayrılmaktadır. Aşağıda değindiğimiz kanunlar şirketin ortaklarının sermayelerini, gelirin paylaşılmasını, kişilerin çalışma şekillerini ve şirketin hangi şartlarda sona ereceğini belirler.
Şirketler kendileri aralarında birçok birimlere ayrılır ve her birim kendi görevini ve sorumluluğunu yerine getirmek zorundadır. Her şirketin yıllık vergisini ödeme ve sigortalı işçi çalıştırma zorunluluğu vardır. Bazı şirketler değer kazanmak amacıyla hisse senedi satışına başvurabilirler. Bu sayede gelirlerini arttırabilirler. Şirketlerin asıl amacı gelirlerini arttırmaktır çünkü belirli ödemeleri vardır. Şirketlerin yaptıkları her adım belirlenmeli ve belgelenmelidir.
Girişimci adaylarının şirket kurma yolunda karşılaştığı en zor şeylerden biri ne tür bir şirket kuracağıdır. Burada adaylara önerebileceğimiz ilk şey şirket kurma aşamasında karşılaşacakları tüm aşamaları ve prosedürleri incelemesi, olabildiğince tecrübeli girişimcilerle iletişime geçmesi ve bu konu üzerine bütün bilgileri ayrıntılı bir şekilde öğrenmesi olacaktır. Bu adımları uygulayarak hedeflerine bir adım daha yaklaşacaklardır.
Şirketler kanunlara göre sınıflandırılırlar. Aslında şahıs şirketleri ve sermaye şirketleri olmak üzere iki ana gruba ayrılmışlardır. Bu iki ana grup da kendi içlerinde gruplara ayrılırlar. Şirket kurarken bilmeniz gereken en önemli şeylerden biri bu iki grup arasındaki yapısal ve işlevsel farklardır.
Sermaye şirketi gerçek veya tüzel kişilerin sermayeleriyle ortak oldukları ve sermaye ve yönetimiyle tanınan şirketlerdir. Bu şirketlerde ortaklar, limiti belirlenmiş sermayeleri ortaya koymakla yükümlüdür. Herkes tarafından söz verilmiş, taahhüt edilmiş parayı koymak ortakların sorumluluğundadır. İlk planda olan ortaklar değil iş ve sermayedir. Aynı şekilde şirketin dayanağı da mal varlıklarıdır. Bu sebeple sermaye şirketlerinde ortaklardan birinin ayrılması şirketin sona ermesi anlamına gelmez. Sermaye şirketlerinde ortak paylar değişebilir ve kişiseldir. Ortaklar isterlerse bu payı satabilir veya başka bir kişiye devredebilir.
Sermaye şirketleri için önemli olan bir diğer maddeler şunlardır;
Sermaye şirketleri Anonim Şirketler, limited Şirketler, Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler olmak üzere 3 ayrı gruba ayrılır. Kısaca bahsetmek gerekirse anonim şirketler en az bir kişi tarafından kurulur. Bu kişi gerçek veya tüzel kişi olabilir. Anonim şirketlerde yönetim kurulu, genel kurul ve denetim kurulu bulunmaktadır.
Limited şirketler ise anonim şirketler gibi en az 1 gerçek kişi veya tüzel kişi tarafından kurulmaktadır. Ancak isminden de anlayacağınız üzere en fazla 50 ortak ile sınırlıdır. Bu üst sınır limited şirketleri anonim şirketlerden ayıran en önemli özelliklerden biridir. Aynı şekilde konulan sermaye miktarı ortakların sorumluluğundadır. Koydukları sermayeye göre ortakların sorumluluğu artabilir veya azalabilir. Fakat eğer ortak sayısı 20’yi aşıyorsa genel kurul ve denetim kurulu bulunmak zorundadır.
Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ise en az 2 ortaktan oluşur. En az bir tane komandite ortak bulunmalıdır. Bu ortaklar arasındaki komandite ortağın sorumlulukları sınırsızdır. Komanditerin sorumluluğunu ise ortaya koyduğu sermaye belirler.
Anonim şirketler sermaye şirketlerinin bütün özelliklerini kapsamaktadır. Diğer şirketlere göre daha büyük amaçları hedefler. Ekonomik faaliyetlerin tümünden yararlanma hakkına sahiptir. Bununla birlikte hisse senedi gibi menkul kıymet çıkarma hakkına da sahiptir. Kısaca Türk Ticaret kanunun tanımına göre anonim şirket sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız mal varlığıyla sorumlu bulunan şirkettir. Türk Ticaret Kanunu’nun 329. maddesine göre, pay sahiplerinin şirkete karşı sorumlulukları yalnızca taahhüt etmiş oldukları sermaye paylarıdır. Anonim şirketi İlkeleri ise şu şekildedir;
Anonim şirketlerin kanunlar tarafından belirlenmiş bir takım özellikleri vardır. Öncelikle şirket kurarken ilk adımda şirketin konusu ve amacı belirlenmeli ve ana sözleşmede açık bir şekilde belirtilmelidir. Anonim şirket kurucuları tacir olarak görünmektedirler ve bu sebeple ticaret ünvanı adı altında kurulurlar. Ayrıca ticaret sicilinde bu ünvanlarını tescil etmeleri gerekir. Türk Ticaret Kanununa göre anonim şirketler bir veya birden fazla kişiler tarafından kurulabilir. Yani tek bir kişinin anonim şirket kurması mümkündür. Anonim şirket kurmak için en az 50.000 TL sermaye ihtiyacı vardır. Bu alt limit halka açık olmayan anonim şirketler için 100.000 TL’dir. Anonim şirketi ortaklıklarında yabancı uyruklu olmanın bir sakıncası yoktur. Diğer şirketlerden farklı olarak hisse senedi ve tahvil çıkarma hakları vardır. Anonim şirketler kendilerini hisse senetleri ile temsil edebilir ancak şirket sermayesinin tamamı ödenmelidir. Aksi takdirde kişi hisse senedini hamiline yazdıramaz. Eğer sermayenin bölünmesi kararı alınırsa her bir sermaye paylara bölünür.
Limited şirket kısaca en az bir gerçek kişi veya tüzel kişi tarafından kurulan sınırlı sermayelere sahip şirketlerdir. Aynı anonim şirket gibi ticari ünvan adı altında kurulur. Ortaklar taahhüt ettikleri sermayeleri koymak durumundadırlar. Anonim şirketlerden farklı olarak ortakların ortaya koydukları sermaye limitlidir. Limited şirketlerde asıl sermaye belirlidir. Asıl sermaye, bütün ortakların ortaya koyup birleştirdiği sermayenin toplamıdır. Banka ve sigortacılık alanları dışında konu ve amaç limiti yoktur. Kanunen uygun görülen tüm faaliyetleri göstermekte serbesttirler. Diğer şirketler gibi limited şirketler de ticari amaç gütmektedirler. Ana organları genel kurul, müdürler ve denetçilerdir.
Ancak limited şirketlerde ortak sayısı 50’yi aşmamaktadır. Ortaklık durumunda alt limit yoktur. Tek ortak ile limited şirket kurulması da mümkündür. Bu ortakların tek sorumluluğu taahhüt ettikleri sermayeyi ortaya koymaktır. Şirketin borçları bu kişilerin sorumluluğunda değildir. Ama ek ödemeler ve yan edim yükümlülükleri ortaklar tarafından ödenir. Bunlara ek olarak limited şirketlerin sahip olması gereken önemli defterler şunlardır; yevmiye defteri, büyük defter, envanter ve bilanço defteri, pay defteri.
Limited şirket kurmak için gereken sermaye en az 10.000 TL’dir. Esas sermaye belirli paylara bölünür. Bu paylar değerleri her ortak için en az 25 TL ve katları olmalıdır. Tescilden önce taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az 1/4’ünün ödenmesi gerekir. Kalan ödeme ise 24 ay içersinde yapılmalıdır.
Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler diğer şirket tiplerene göre oldukça ender görülse de Türk Ticaret Kanununda yer almaktadırlar. İlk olarak komandit şirketleri tanımlayacak olursak bu şirketler en az 2 kişinin ortak olup aynı ticari ünvan adı altında kurdukları şirketlerdir. Komandit şirketler sözleşme ile kurulurlar. Bu yüzden birkaç şartları vardır: Şirketin ortakları, şirketten alacaklı kişilere karşı sınırlıdır. Bu ortakların sorumlulukları da şirketin alacaklarına karşı sınırlandırılmıştır. Hak ehliyeti konusunda da sınırları vardır. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket, komandit şirketin bir alt grubudur. Bu şirketlerde ise isminden de anlayabileceğiniz üzere ortakların sermayesi paylara bölünür. Bu ortakların bir kısmı şirketin alacaklılarına karşı sınırsız sorumluluklara sahip kişilerdir. Diğer ortaklar ise anonim şirket pay sahibidir.
Şahıs şirketi bireylerin kendi başlarına veya ortak olarak kurabildikleri şirketlerdir. Şahıs şirketlerinde her ortağın sorumlukları sınırsızdır. Anonim ve limited şirketlere göre kurması çok daha kolaydır. Ancak ortaklık paylarının satılması ve devredilmesi için tüm ortakların onayı gerekmektedir. Gereken belgeler tamamlandığında şirketi açma işlemi 2 gün gibi kısa bir sürede halledilebilir.
Şahıs şirketi kurarken çok daha az belgeye ve çok kısa bir süreye ihtiyacınız vardır. Sorumluluklar ve yetkiler şirket sahibinde veya ortaklardadır. Bu sebeple karar aşamaları daha hızlı ilerler. Şirket içindeki ücretler ve kuruluş masrafları diğer şirketlere göre çok daha düşüktür. Şahıs şirketleri kurulumları ne kadar kolaysa bu şirketleri kapatmak bir o kadar kolaydır. Sermaye şirketlerini kapatmak 1 yıla kadar uzayabilir ancak şahıs şirketi kapatmak için 1 gün yeterlidir. Ödemeniz gereken vergi şirket geliriyle doğru orantılıdır. Bu durum şirketiniz ilk kurulduğu yıllar için bir avantajdır ancak kazandığınız para arttıkça doğal olarak ödemeniz gereken vergi de artacaktır. Şirketinizi büyüttüğünüzde bu avantaj dezavantaja dönüşebilir. Yine de genel olarak baktığımızda şahıs şirketi kurmanın avantajları oldukça fazladır. Sermaye şirketi kurmak için gereken sermaye 50.000 TL iken 500- 700 tl aralığında bir para ile kendi şirketinizi kurmak mümkündür.
Şirketler bulundukları sektörlere göre değişim gösterse de genellikle ortak olan bazı amaçlara sahiptirler. Bu amaçlar genel amaçlar ve özel amaçlar olmak üzere iki şekilde sınıflandırılabilir. Kâr elde etmek, belli bir hizmette bulunmak, varlığını uzun süre devam ettirebilmek ve büyümek gibi genel amaçlar hemen hemen tüm şirket türleri için geçerlidir. Bunlardan bazılarının şirketler için önem sırası değişiklik gösterse de ticari bir amaç uğruna faaliyetlerini yürüten her şirket bu genel amaçlara sahiptir.
Şirketlerin misyonu şirkete yön veren ve onu rakiplerinden ayıran bir değerdir. Şirketlerin misyonları uzun dönemdeki amaçlarını ifade eder ve sürekli olarak değişiklik göstermez. Bu nedenle misyon kavramı şirketlerin genel amaçlarını belirlemesinde oldukça yardımcı olacaktır. Misyon aynı zamanda çalışanları da ilgilendirdiği için insanların ne için çalıştıklarını bilmesine yardımcı olur ve bu sayede daha efektif bir çalışma ortamı yaratır.
Şirketlerin temel amaçlarını gerçekleştirmede onlara destek sağlayan genel amaçların yanısıra özel amaçları da vardır. Bunlar:
Şirket kurmadan önce yapmanız gereken temel şeylerin başında iyi bir piyasa araştırması yapmak geliyor. İşin dünü, bugünü ve yarını hakkında bilgi edinmelisiniz. Böylece sektördeki hem başarılı hem de başarısız isimlerden ders alabilirsiniz. Şirket kurmadan önce iyi bir fizibilite yapmanız önemli bir adım olabilir. Bunların yanısıra şirket kurmadan önce şirketinizin türünün ne olacağına da karar vermeniz gerekiyor. Şirketler genellikle türlerine göre üç ana kategoride değerlendiriliyor: şahıs şirketi, limited şirket ve anonim şirket. Seçeceğiniz türe göre ihtiyacınız olan sermaye miktarı da değişiklik gösteriyor.
Şahıs şirketi kuruluşu ve kapanışı en kolay şirket türü olduğundan dolayı en çok açılan şirketlerden biridir. Şahıs şirketi daha az cirolu faaliyetler için tercih edilmektedir ve belli bir minimum sermaye tutarı yoktur. Şirketin faaliyetlerini yürütebileceği kadar nakdi sermayeye sahip olması önemlidir. Genelde unvanda kurucunun adı ve soyadı yazar. İsterseniz kendi başvurunuzla isterseniz de bir muhasebeciye yetki vererek şahıs şirketinizi kolaylıkla kurabilirsiniz.
Anonim şirketler sabit vergi oranına sahip olması nedeniyle özellikle yüksek gelirli şirketler için çok uyun bir seçenek olabilir. Anonim şirkette sermayenin tamamı oranında borçlulara sorumlu olunması da anonim şirket kurmak için bir diğer tercih sebebi olabilir. Yatırım almak isteyen girişimciler için de çok uygun bir seçenek olan anonim şirketin masrafları diğer seçeneklere kıyasla daha fazladır. Bu şirketler en az 5 tüzel veya gerçek kişi tarafından kurulabilmektedir ve ana sermaye tutarı en az 50.000 TL’dir.
Yeni düzenlemeyle birlikte limited şirketlerin artık tek bir ortağı olabiliyor. Limited şirket kurmak için ana sermaye tutarı en az 10.000 TL olmalıdır ve ortak sayısı 50’yi geçmemelidir. Ek olarak, pay sahibi olacakların 25 liradan daha fazla yatırmış olmaları gerekmektedir.
Limited şirketler de Kurumlar Vergisi ile mükelleftir. Bu şirketler kiraladıkları iş yerleri ve aldıkları hizmetler için muhtasar beyanname verirler ve gelir vergisi stopajı öderler. Eğer şirket çalışanlarının sayısı 10 kişinin altındaysa muhtasar beyanname 3 ayda bir verilebilir. Aksi takdirde aylık olarak verilir. Her ay Katma Değer Vergisi beyannamesi vermek zorundadırlar. Kurum Geçici Vergisi ise 3 ayda 1 kez verilir.
Şirket tipine karar verdikten sonra kurulum aşamasında yaptırmanız gereken iki tescil işlemi var: İlgili Ticaret Odası’na kayıt yaptırmak ve ilgili Vergi Dairesinden mükellefiyet açtırmak.
Öncelikle, şirket merkezi olarak göstereceğiniz adresinizin belirlenmesi gerekiyor. Kira kontratı yapıldıktan sonra ana sözleşmenizi hazırlamanız gerekir. Bu aşamada şirket ünvanının ve NACE kodunun belirlenmesi gerekiyor. Ana sözleşme hazırlandıktan sonra üzerinden mutlaka mali müşaviriniz ile birlikte geçmenizde fayda var. Ana sözleşme Mersis sistemi üzerinden hazırlanacak, potansiyel vergi numarası da sistem üzerinden verilecektir.
Ardından halletmeniz gereken noter işleri var. İlk gidişinizde noterde basılacak ana sözleşmenin altına imzanızı atmanız ve mali müşavire şirket kurma yetkisini vermeniz gerekiyor. Noter onaylı ana sözleşme ve sistem üzerinden alınan potansiyel vergi numarası ile bankada şirket adına hesap açtırmanız ve sermayenin ¼’ünü bu hesaba yatırmanız gerekmektedir. Bu para, şirketinizin kurulum aşaması tamamlanana kadar bankanız tarafından bloke edilir. Şirketiniz kurulduktan sonra blokaj kalkacak ve paranızı kullanabileceksiniz. Eğer kuracağınız şirket limited şirket ise bu işleme gerek yoktur. Bu aşamadan sonra ilgili ticaret odasına gerekli evrakları içeren dosya ile birlikte şirket kaydı için başvuruda bulunabilirsiniz. Evraklarınızda herhangi bir eksiklik yoksa, Ticaret Odası işlemlerinizi kısa sürede tamamlayacaktır.
Şirketinizin kaydı tamamlandıktan sonra ikinci kez notere gidip kurulan şirketin imza sirkülerini hazırlatmak için imza atacaksınız. Şirket yetkilisi olarak mali müşavirinize noterden mali müşavirlik vekaleti vereceksiniz. Ayrıca vergi dairesi başvurusu için de yöneticiler, kimlik yada nüfus cüzdanlarını noterde onaylatıp noter onaylı suretleri de mali müşavirine teslim etmesi gerekir.
Mali müşaviriniz vergi dairesi kaydı için dilekçe ile başvurarak gün sonunda şirketinizin vergi levhasını çıkaracaktır. Vergi dairesi, şirketinizin bulunduğu adrese yoklama memuru gönderecek, yoklama memuru şirket adresini ziyaret edecek ve yoklamada sizin bulunmanızı ve yoklama tutanağını sizin imzalamanızı isteyecektir. Yoklama tutanağının düzenlemesi ile şirket kuruluş işlemleriniz de son bulmaktadır.
Damga Vergisi
Uluslararası yatırımcılar Türkiye’de Türk vatandaşlarının kurabildiği her türlü şirketi kurma hakkına sahiptir. Yabancı uyruklu yatırımcılar ikamet bilgilerini, noter onaylı pasaport tercümelerini, şirket ortaklığı üzerine belge ve yurtdışından temin edilmesi gereken diğer belgeleri tamamladıktan sonra Türkiye’de şirket açmaları mümkündür. Bu kişiler Türkiye’de şirket kurarken yerli vatandaşlar ile aynı aşamaları uygulamalılar. İlk aşamada şirket sözleşmesi hazırlanır. Bu sözleşmede şirket unvanı, amaç, müdür ve temsilci, sermaye ve paylar açıkça belirtilmelidir. Daha sonra kurucular imzalarını tasdik eder. Rekabet Kurumu Payı şirketin banka hesabına yatırılır. Bu oran sermayenin %0,04’üdür. Daha sonra şirketin kurucuları gerekli belgeleri ticaret sicili müdürlüğüne tescil etmelidir. Ancak şahıs şirketleri diğer şirketlere göre farklı şartlara sahiptir. Öncelikle ve en önemlisi yabancı gerçek kişi çalışma iznine sahip olmalıdır. Aksi takdirde şahıs şirketi kurması mümkün değildir. Ayrıca ikamet izniyle birlikte 5 yıllık ikamet tezkeresi gerekir.
Avrupa, Orta Doğu ve Orta Asya arasında bulunan Türkiye bu 3 bölgeyi arasında köprü görevi gördüğü için yabancı yatırımcılar tarafından da oldukça tercih edilen bir ülkedir. Türkiye’nin güçlü altyapısı ve işgücü dünyanın dört bir yanından girişimci çekmektedir. Bununla birlikte devletin girişimcilere olan desteği ve vergi sistemi de Türkiye’de şirket kurmayı daha basit bir hale getirmektedir. Devletin Türk vatandaşlara sağladığı avantajlar yabancı uyruklu yatırımcılar için de sunulmaktadır. Yani Türkiye’nin yerlilere ve yabancılara sunduğu eşit muamele ülkeye daha fazla yatırımcı çekmeyi sağlamaktadır. Gümrük Birliği Anlaşması ile Türkiye’deki şirketler AB ülkeleri ile kolayca ticaret yapabilmektedir.
Yabancı uyruklu kişilerin de şirketlerini Kuzey Kıbrıs’ta kurmaları mümkündür. KKTC günümüzde de halen popüler tatil beldesi ve aynı zamanda hem yerlilerin hem de yabancı kişilerin şirket kurabilmesi için en uygun yerlerden biridir. Yabancı şirketlerin de desteğiyle Kuzey Kıbrıs ekonomik açıdan güçlü bir devlettir. Yabancı uyruklu yatırımcılar Kuzey Kıbrıs’ta ekonominin bir çok sektöründe faaliyetler göstermişlerdir ve bu şekilde bu devletin kalkınmasında da büyük rol oynamışlardır. Bu sebeple KKTC hükümeti de yabancı uyruklu kişilere bir çok olanak sağlamıştır ve onları yerli halkla eş değer görmüştür. Kuzey Kıbrıs’ta bugüne kadar hem küçük hem büyük şirketler açılmıştır. Oteller, spa salonları ve restoran gibi işletmeler başarılı bir şekilde varlığını sürdürmektedirler. Kuzey Kıbrıs’ta şirket açmanın faydalı vergi yasaları, gizlilik politikaları ve şirket kurmanın ve yürütmenin basit yolları olması gibi bir çok avantajı vardır.
KKTC’de şirket kurmak için en az 2 kişiye ihtiyaç vardır. Bu kişilerin yabancı veya yerli olmasında bir sakınca yoktur. Ancak şirketin gayrimenkul ve inşaat ile ilgili faaliyetleri durumunda hisselerin %51’i yerel temsilciye aittir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kıbrıs adasının kuzeyinde yer alan ülkedir. Ekonomisinin büyük bölümü hizmet sektörüne dayalıdır. Hizmet sektörünün bir parçası olan turizm, ülke için büyük önem arz eder. Ülke bir adada yer aldığı için ticaret çoğunlukla ithal ürünler üzerinden gerçekleşir. Bu sebeple de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, dışarıdan gelen yatırımcılar için çok uygundur.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde kurulabilecek birkaç farklı şirket türü vardır ve bu türler, kuracağınız şirketin yapacağı işe göre size avantajlar sağlayabilir. Eğer KKTC’de şirket kurmayı düşünüyorsanız yapacağınız işe ve sermayenize en uygun şirket türünü seçmelisiniz.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki en yaygın şirket türü limited şirketlerdir. En fazla 50 hissedar ile kurulabilir. Limited şirketlerde asgari sermaye şart değildir. Limited şirketler Özel ve Halka Açık olmak üzere ikiye ayrılır. Özel LTD şirketlerinde en az 2, Halka açık LTD şirketlerinde en az 7 hissedar gerekliliği vardır. Ayrıca, Özel LTD şirketlerinde hissedarlar hisselerini satmak istediklerinde bunu öncelikle diğer hisse sahiplerine teklif etmek zorundadır. Halka Açık LTD şirketlerinde ise bu zorunluluk yoktur.
Kar amacı ile iki veya daha fazla kişi tarafından kurulmuş ortaklıklara Kollektif Ortaklık adı verilir. Kollektif ortaklık, yani kollektif bir şirket kurulurken, kurucular arasında bir ortaklık anlaşması yapılabilir, ancak yasal olarak bir zorunluluk değildir. Bu süreçte tecrübeli bir avukattan yardım alınabilir. Kollektif şirketlerin faaliyetlerinin sonucu ortaya çıkan durumlardan ortaklar bireysel olarak sorumlu olurlar. Şirket ile ilgili sorumluluklar, her ortak için eşit olarak dağılır. Vergi yükümlülüğü şirketin değil ortakların üzerindedir.
Komandit şirketlerde ise ortakların arasında şirket sorumluluğunu üzerine alan bir veya birden fazla kişi, şirket sorumluluğu almayan da bir veya birden fazla kişi olabilir. Kollektif şirketlerden farklı olarak Komandit şirketlerde sorumluluk almayan ortaklar şirket yönetiminde söz sahibi olamaz ve şirket adına karar veremezler. Sorumluluk almayan ortaklar sadece ortaklığın kârını paylaşırlar. Vergi yükümlülüğü, kollektif şirketlerdeki gibi ortakların üzerindedir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde kurulmamış, adresi ve yönetim merkezi farklı bir ülkede yer alan bir şirketin şubesi KKTC içerisinde onay alabilir. Böyle bir durumda, KKTC içerisinde onaylanan şube yabancı şirket sayılsa da yerel şirketler ile aynı değerlendirilir.
Yabancı bir şirketin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti içerisinde açılacak bir şubesi için KKTC Bakanlar Kurulu izni gerekmektedir. Bununla birlikte, ana şirketin sermayesinin en az 100.000 ABD Doları veya dengi olması gerekmektedir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Liman Bölge Yasası altında işleyen şirketler Serbest Bölge Yönetimi’ne şirket olarak kayıt yapmak zorundadırlar. Serbest Liman Bölgesinde tescillenmiş şirketler, Fasıl 113, KKTC Şirketler Yasası maddelerine göre kurulup faaliyet gösterirler. Serbest Liman Şirketlerinin yerel şirketlerden farkı, bu şirketlerin yurt dışı ve bölge içindeki faaliyetlerin, Kurumlar Vergisi, Gelir Vergisi ve Katma Değer Vergisinden muaf tutulmasıdır. Serbest Liman Bölgesi Şirketleri sadece personellerinin vergi ve sosyal güvenlik ödemeleri ile sorumludurlar. Devletin sağladığı tüm bu vergi avantajları, yatırımcıların ilgisini Serbest Liman Bölgesi Şirketlerine çekmektedir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Uluslararası İşletme Şirketleri Yasası’na uygun olarak kurulup tescillenen, ve bu yasaya göre faaliyet gösteren Uluslararası İşletme Şirketleri, faaliyetlerini yurtdışı odaklı olarak yürütürler. Bu şirketler KKTC’ye yıllık net kârlarının %1’ini Kurumlar Vergisi olarak öderler. Bunun dışında, Uluslararası İşletme Şirketleri herhangi bir vergiye tabi değildir. Uluslararası İşletme Şirketleri de personelinin vergi ve sosyal güvenlik ödemelerinden sorumludur. Uluslararası İşletme Şirketleri, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde kayıtlı bankalardan herhangi birisinde hesap açabilirler. Bu şirketler, kumar dışında her türlü alanda faaliyet gösterebilirler.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde şirket kurmayı düşünüyorsanız öncelikle belirlemeniz gereken şey şirketin herhangi bir taşınmaz mal mülkiyeti alıp almayacağıdır. Taşınmaz mal(iş yeri, apartman, arsa vb.) alacak bir şirket kurmak için hissedarların çoğunluğunun yabancı olmaması gerekir. Eğer hissedarların çoğu veya tamamı yabancı uyruklu kişiler ise taşınmaz mallar belli kısıtlamalar çerçevesinde, Bakanlar Kurulu’ndan alınacak izin ile satın alınabilir. Bu kısıtlamaları aşmak için şirket hissedarlarının %51’inin KKTC vatandaşı olması ve yönetim kurulunun çoğunlukla KKTC vatandaşı kişilerden oluşması gerekmektedir. Taşınmaz mal mülkiyeti edinmeyecek şirketlerde ise şirketin tüm hissedarlarının ve yönetim kurulunun yabancı uyruklu olmasının bir mahsuru yoktur.
Taşınmaz mal alıp alınmayacağı belirlendikten sonra karar vermeniz gereken şey şirketin adıdır. Belirlediğiniz şirket adını ve birkaç alternatifini Şirketler Mukayyitliği’ne göndermeniz ile kuruluş süreci başlar. Eğer belirlediğiniz şirket adı mevcut şirket adlarından biri ile çakışmıyorsa, ya da sakıncalı görülmez ise onay alacaktır. Şirket adınız onaylandıktan sonra Ana Sözleşme ve Tüzük hazırlanır. Ana Sözleşme ve Tüzük içerisinde kuracağınız şirketin amaçları ve kuralları yazacaktır. Bu aşamada hassasiyet çok önemlidir. Yapılacak herhangi bir hata, ileride sıkıntılara yol açabilir. Bu yüzden hukuk alanında uzman birisinden yardım alabilirsiniz.
Yabancı bir şirket kurarken bu şirketin tescili yapılmalıdır. Şirketi tescil edilirken bir takım belgeler ve evraklar Resmi Kabz Memurluğu ve Mukayyitlik Dairesi’ne verilmelidir.
Bunlar:
Eğer yabancı uyruklu ortakların hisse payı %49’dan fazla ise Ekonomiden Sorumlu Bakanlıktan onay almalılar. Yabancı ülkelerde şirket kurmak isteyenler Ekonomiden Sorumlu Bakanlığın ve Bakanlar Kurulu’nun onayını almak zorundalardır. Aksi takdirde KKTC’de şirket veya şube açma hakkına sahip değillerdir. Daha sonra bu şirketler Yabancı veya Denizaşırı Şirket olarak onaylanır. Bununlara ek olarak mevcut olması gereken bir diğer belgeler şunlardır:
Bu belgeler tamamlandığında şirket, Resmi Kabz Memurluğu ve Mukayyitlik Dairesi tarafından tescil edilir. Böylece yatırımcı veya ortaklar tüzel kişi olarak yatırım üzerine çalışabilir. KKTC’de yatırım yapma amacında olan şirket Özel Proje Fizibilite Formu ile başvurmalıdır. Bu form proje ve yatırım mahiyeti ile ilgili bilgiler içermektedir. Form Devlet Planlama Örgütü’ne verilmelidir. Başvurunuz ilgili bakanlığın görüşünden sonra 3 ay içerisinde değerlendirilir ve Devlet Planlama Örgütü tarafından sonuçlandırılır.
Kuzey Kıbrıs’ta şirket kurmak isteyen veya bir şirkete ortak olmak isteyen yatırımcılar bu konuda önceden detaylı araştırmalar yapmalıdır. Hiçbir yatırımcı sermayesinin boşa harcanmasını istemez ve kurduğu şirketin başarıyla faaliyet göstermesine tanıklık etmek ister.
Vergi sistemi tüm dünyadaki ülkeler ve girişimciler için önemli bir detaydır. Girişimcilerin gözünü ilk başta korkutabilir ancak iyi bir araştırma ile işinizi sağlama alabilirsiniz. KKTC’de şirket kurmak isteyen girişimcilerin bilmesi gereken en önemli vergiler şunlardır:
Sermaye şirketleri ve Kurumlar Vergisi Yasası’nın belirtmiş olduğu bir çok şirket ve kuruluşların kazançları Kurumlar vergisine bağlıdır. KKTC’de sınırları içinde bulunan şirket ve diğer kurumlar Kurumlar Vergisine tabidir. KKTC sınırları içinde veya yabancı bir yerden kazanç elde etmesi farketmeksizin bu kurumlar kazançlarının %15 ile Kurumlar Vergisi ödemek zorundadır. Ancak yasal merkez ve iş merkezlerinden KKTC sınırları içinde bulunmayan yabancı kurumlar sadece KKTC’den elde ettikleri kazancın %15’ini vergi olarak öderler. Yüksek öğrenim kurumu, öğrenci yurdu, huzurevi ve sağlık tesisi gibi eğitim ve sağlık kurumlarına yatırım yapan kişiler 5 yıl süre ile %10 kurumlar vergisi ödemek mecburiyetindedir. Verbiye tabi safi kazancı hesaplarken yatırım indirimleri ve amortisman giderleri indirimleri göz önünde bulundurulmalıdır. Kurumlar vergisi yılda iki sefer mayıs ve ekim aylarında eşit taksitle ödenmektedir.
Gelir vergisine tabi tutulan kurum ve şirketler Kurumlar Vergisi yasasında açıkça belirtilmiştir. Bu kurumlar ödemeleri gereken Kurumlar Vergisi haricindeki kurum kazancının %15’i ile gelir vergisi ödemek mecburiyetindedir. Kurumlar Vergisi Yasasına göre indirimli Kurumlar Vergisi oranı %10’dur. Bu indirimden yararlanma hakkına sahip olan kurumlarda gelir vergisi kesintileri durumunda, belirlenen gelir vergisi oranına tabi tutulmaz. Bunun yerine dağıtılmayan kurum kazancının ödenmiş sermaye miktarına oranı hesap edilir. Ancak bu durum dağıtılmayan kurum kazancı, yürürlükteki kesinti oranını aşmaması şartıyla kabul edilmektedir.
Katma Değer Vergisi 1996 yılından itibaren tüketim vergisi olarak yürürlüktedir. Katma Değer Vergisi Oranları Tüzüğü’ne göre 6 adet Katma Değer Vergisi ödenmektedir. Şu anki Katma Değer Vergisi oranları şu şekildedir: %0, %3, %5, %10, %15, %20.
Bir şirket kurup iş dünyasına atılmak için iyi bir fikriniz olsa da bu işte girişebilmek için göz önünde bulundurmanız gereken en önemli şeylerden birisi vergilerdir. Bu noktada da şirketlere vergi konusunda sağladığı kolaylıklar ile KKTC, yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Söz konusu vergi olunca, iki şirket türü avantajları ile öne çıkmaktadır: Serbest Liman Şirketleri ve Uluslararası İşletme Şirketleri (Offshore Şirketler). Birbirinden oldukça farklı olan bu iki şirket türünün kendilerine göre avantajları vardır.
KKTC’de şirket kurmanın avantajlarından birisi, diğer Offshore merkezleri ile kıyaslandığında, kuruluş maliyetlerinin daha düşük olmasıdır. Diğer merkezlerde banka hesabında $500.000’a kadar para tutulması istenebilirken KKTC’de hesaba tek seferlik yatırılan ücret, şirket tarafından daha sonra kullanılabilir.
KKTC’de şirket kurmanın bir diğer avantajı ülkede kullanılan para biriminin Türk Lirası olmasıdır. Türkiye ile aynı para birimi üzerinden işlem yapıldığı için kur farkı problemi yoktur. Türkiye bazlı bankaların KKTC’de de şubeleri olduğu için para transferi işlemleri de daha kolay yapılır. Ayrıca ülkenin Türkiye ile aynı zaman diliminde bulunması işleri daha kolay hale getirir.
Son olarak, Türkiye ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ana dilleri aynı olduğu için olası anlaşmazlıklar ve karışıklıklar daha kolay çözülebilmektedir.