6458 sayılı Kanunun 64.maddesine göre bazı kişiler uluslararası koruma statüsünden yararlanamaz. Buna göre koruma talebinde bulunan yabancılar aşağıdaki durumlarda koruma statüsünden yararlanamazlar;
– Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği dışında başka bir BM organı ya da örgütünden halen bir yardım görüyorsa yabancı koruma statüsünden yararlanamaz. (YUKK m.64/1-a)
-İkamet ettiği ülkenin yetkili makamlarınca o ülke vatandaşlarının sahip oldukları hak ve yükümlülükler yabancıya da tanınıyorsa yabancı koruma statüsünden yararlanamaz. (YUKK m.64/1-b)
-Yabancının Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşmenin 1/f maddesinde belirtilen fiillerden suçlu olduğuna dair ciddi kanaat mevcutsa yabancı koruma statüsünden yararlanamaz. Aynı şekilde söz konusu suçlar dışında zalimce eylemler yaptıkları tespit edilenler ve bu eylemlere yardımcı olmuş kişiler de uluslararası korumadan hariç tutulur. (YUKK m.64/1-c)
-Kamu düzeni ya da kamu güvenliği bakımından tehlike arz ettiğine ilişkin ciddi göstergeler olan yabancı ya da vatansız kişi uluslararası korumadan hariç tutulur.
–Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme’nin 1.maddesinde yer alan suçlardan birini işlememiş de olsa, Türkiye’de hapis cezasını gerektiren bir suç işlemiş ve cezasını çekmemek için Türkiye’ye kaçmış kişiler de koruma statüsünden yararlanamaz. (YUKK m.64/5)
6458 sayılı Kanuna göre uluslararası koruma başvurusu koruma talep eden yabancı tarafından bizzat valiliğe yapılır. Ancak başvuru sahibi yabancı kendisi dışında aynı sebeplerle gelen aile üyeleri adına da başvuru yapabilir. (YUKK m.65/3)
Türkiye’ye korunma maksadıyla giren yabancı bu talebini girişte kolluk görevlilerine iletir. (YUKK m.65/2) Başvuru derhal valiliğe iletilir. Eğer başvurucu Türkiye’ye illegal yollarla girmişse ve Türkiye’de yasa dışı olarak kalıyorsa koruma talebinde bulunması halinde izinsiz giriş ve ikamet sebebiyle cezai işlem uygulanmaz. Ancak koruma talebi reddedilirse kişi deport edilir.
Koruma talepleri bazı durumlarda reddedilir. Bu başvurulara kabul edilemez başvuru denir. Şöyle ki;
-Farklı bir gerekçe ileri sürmeksizin aynı başvurunun tekrarlanması,
-Daha önce mülteci olarak tanındığı yeterli ve etkili bir koruma sağlayan ilk iltica ülkesinden geldiği anlaşılanlar,
-Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme kapsamında uygun bir koruma elde edebileceği bir ülkede bulunmasına karşı orada başvuru yapmamışsa,bu hallerde koruma başvuruları kabul edilemez. (YUKK m.72/2)
Bir istisnaya dikkat çekmek gerekir ki, yabancı çocuklar da 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu kapsamında çocuk sayılır. Bu kapsamda refakatsiz çocuklar Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın yurtlarına, yetişkin akrabalarının ya da koruyucu ailelerin yanına yerleştirilebilir.
Avrupa ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında verilen statüyü ifade eder.
Mülteci statüsü sahibi yabancıya Göç İdaresi Başkanlığınca verilecek kimlik belgesi çalışma izni yerine geçeceğinden; bu statüleri kazanmış kişiler söz konusu kimlik belgesiyle ülkemizde çalışabilirler.
Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında verilen statüyü ifade eder. Üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar, şartlı mültecinin Türkiye’de kalmasına izin verilir.
Türkiye, 1951 tarihli Cenevre Sözleşmesi ni, 1. maddesindeki mekân bakımından öngörülen seçme hakkını kullanarak “Coğrafi Kısıtlama” ile kabul etmiştir. Buna göre şartlı mülteci; Avrupa dışında meydana gelen olaylar nedeniyle, mülteci tanımındaki şartlara haiz olduğunu iddia ederek, üçüncü ülkelere iltica etmek üzere Türkiye’den uluslararası koruma talebinde bulunan kişidir.
Şartlı mülteci statüsü almış yabancılar için uluslararası koruma başvuru tarihinden altı ay sonra çalışma izni başvurusunda bulunulabilir; Başvurunun uygun bulunması halinde söz konusu yabancıya çalışma izni verilir.
Mülteci veya şartlı mülteci olarak nitelendirilemeyen, ancak menşe ülkesine veya ikamet ülkesine geri gönderildiği takdirde;
İkincil koruma statüsü sahibi yabancıya Göç İdaresi Başkanlığınca verilecek kimlik belgesi çalışma izni yerine geçeceğinden; bu statüleri kazanmış kişiler söz konusu kimlik belgesiyle ülkemizde çalışabilirler.
Uluslararası koruma başvuru sahibi yabancılar için, uluslararası koruma başvuru tarihinden altı ay sonra çalışma izni başvurusunda bulunulabilir. Başvurunun uygun bulunması halinde söz konusu yabancılara çalışma izni verilir.
Uluslararası koruma başvurusunda bulunan kişiler YUKK’nun 68/1 maddesi gereğince idari gözetim altına alınabilir. İdari gözetim kararı, yabancının kimlik ya da vatandaşlık bilgilerinde şüphe varsa, ülkeye yasa dışı yollarlar girmeye çalışırken yakalanmışsa, kamu düzeni açısından tehdit oluşturuyorsa alınabilir.
İdari gözetim süresi 30 günü geçemez. Bu karar yabancının varsa avukatına ya da yasal temsilcisine iletilir. İdari gözetim kararına itiraz mümkündür. Görevli makam sulh ceza hâkimliğidir. İtiraz beş gün içinde sonuçlandırılır.
Koruma talebi valiliklere iletilir. Koruma talebinden sonra otuz gün içinde başvurucu ile bireysel mülakat yapılır. Mülakatı yapılan başvurucuya altı ay süreyle ‘Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi’ düzenlenir.
Başvurucu mülakata üç kez üst üste gelmez, idari gözetim yerinden kaçar ya da kaçmaya çalışırsa, ikamet yerini izinsiz terk ederse başvurusunu geri çekmiş sayılır. Başvuru, yapıldıktan altı ay içinde İl Göç İdari Genel Müdürlüğünce sonuçlandırılır.
Bu konu hakkında benzer makaleler için tıklayın