Vasiyetname Düzenlenmesi ve Şartları

Vasiyetname Düzenlenmesi ve Şartları miras hukukunda ölüme bağlı tasarruflar içerisinde kişinin ölmeden evvel ölüme bağlı olarak tasarrufta bulunabildiği düzenleme şeklindeki bir hukuki evraktır.

Vasiyetname Nedir?

Vasiyetname, kişinin ölmeden önce son arzularını, isteklerini, bırakacağı mirasın paylaşım oranlarını sözlü veya yazılı olarak kayda geçirmesidir. Vasiyetnamenin sonuçları kişi öldükten sonra doğacaktır. Mirasbırakan vasiyetname ile bir kişiyi mirasçı atama, mirasçılıktan çıkarma, bir kişiyi mirasçı atamaksızın ona kazandırmada bulunma, atadığı mirasçıların kendisinden önce vefatı ya da mirası reddi halinde yedek mirasçı atama, art mirasçı atama, vakıf kurma gibi pek çok işlemi düzenleyebilir.

Vasiyetnamenin Şartları Nedir?

15 yaşını doldurmuş olması,
Ayırt etme gücüne sahip olması gerekir.

Mirasbırakan yaptığı tasarrufu iradesi sakatlanarak yani birinin onu yanıltması, aldatması ya da korkutması sonucu yapmış ise yaptığı ölüme bağlı tasarruf geçersiz olacaktır. Mirasbırakan yanıldığını ya da aldatıldığını öğrendiği veya korkutmanın etkisinin ortadan kalktığı günden itibaren 1 yıl içinde tasarruftan dönmezse(vasiyetnameyi iptal etmezse) yapmış olduğu tasarruf geçerli sayılacaktır. Ölüme bağlı tasarrufta kişi ya da şeyin belirtilmesinde açık bir yanılma olması halinde mirasbırakanın gerçek arzusu kesin olarak anlaşılabiliyorsa, yapılan tasarruf bu arzuya göre düzeltilecektir. Ayrıca mirasbırakanın yapacağı vasiyetnamede saklı pay mirasçılarının saklı paylarını ihlal etmemesi gerekmektedir.

Vasiyetname Nasıl Düzenlenir?

Vasiyetname düzenlemek için kanun birden fazla şekil öngörmüştür. Vasiyetname düzenlemek isteyen kişi belirttiğimiz şekil şartlarına uyarak istediği şekilde vasiyetname düzenleyebilir.

Resmi vasiyetname düzenleyecek kişinin uyması gereken şartlar diğer şekillere göre daha ağırdır. Resmi vasiyetname, iki tanığın katılımı ile resmi memur(sulh hakimi, noter ya da kanunda kendisine bu yetki verilen başka bir görevli olabilir) tarafından düzenlenir. Mirasbırakan isteklerini bu resmi memura bildirecek, resmi memur ise vasiyetnameyi yazarak okuması için miras bırakana verecektir. Bu işlem sonrasında mirasbırakan vasiyetnameyi okuyup imzalar, memur da tarih koyarak vasiyetnameyi imzaladıktan sonra mirasbırakanın vasiyetnameyi okuduğunu, yazılanların son arzularını içerdiğini iki tanık önünde beyan etmesiyle, tanıkların da bu beyanın kendi önlerinde yapıldığını, mirasbırakanı bu işlem için ehil(o yeteneğe,yeterliliğe sahip) gördüklerini vasiyetnameye yazıp altını imzalamasıyla vasiyetname düzenlenmiş olur. Vasiyetnameyi düzenleyen memur, resmi vasiyetnamenin aslını saklamakla yükümlüdür. Mirasbırakan vasiyetnameyi bizzat okuyamayacak ve imzalayamayacak durumda ise memur vasiyetnameyi iki tanık önünde ona okur ve mirasbırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder. Bu durumda tanıkların beyanı bu yönde olur. Tanıkların ve resmi memurun bu düzenlemeye katılabilmesi için fiil ehliyetine sahip(Ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan ergin kişi) olmaları gereklidir. Aynı zamanda kamu hizmetinden yasaklı olanlar, mirasbırakanın eşi, üstsoy(anne, baba, anneanne, babaanne, dede..) altsoy(evlatlar, torunlar, torun çocukları..) akrabaları, kardeşleri, bu kişilerin eşleri, okuma yazması olmayanlar düzenlemeye katılamayacaklardır.
Farklı bir vasiyetname düzenleme şekli olarak vasiyetnamenin el yazısıyla yapıldığı durumda ise el yazılı vasiyetname nin yapıldığı yıl, ay ve gün belirtilerek tamamen mirasbırakanın kendi el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur. El yazılı vasiyetname saklanmak üzere notere, sulh hakimine ya da yetkili memura bırakılabilir.
Bir diğer vasiyetname düzenleme şekli olarak Sözlü vasiyet sayılabilir. Sözlü vasiyetin yapılış şartlarının diğer şekillere göre daha hafif olduğu söylenebilir. Hayat koşullarında mirasbırakanın her zaman resmi veya el yazılı vasiyetname düzenleme imkanı olmayabilir. Olağanüstü durumların oluştuğu hallerde örneğin yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, savaş, hastalık gibi durumlarda sözlü vasiyet yoluna başvurulabilir. Böyle durumlarda mirasbırakan son arzularını iki tanığa anlatır ve onların bu beyana uygun bir vasiyetname yazmalarını ister. Fiil ehliyetine sahip, kamu hizmetinden yasaklı olmayan, mirasbırakanın eşi, üstsoy, altsoy akrabası, kardeşi ve bunlardan birinin eşi olmaması beklenen tanıklara vasiyetnamenin düzenlenmesi için iki imkan tanınmıştır.

1-Tanıklardan biri kendilerine beyan edilen son arzuları yer, ay, yıl, günü belirterek derhal belgeleyip imzalar ve diğer tanığa imzalatır. Tanıklar vakit kaybetmeksizin belgeyi sulh ya da asliye mahkemesine vererek, mirasbırakanın zor koşullar altında son arzularını kendilerine anlattığını, mirasbırakanı vasiyetname düzenlemeye ehil(o yeteneğe,yeterliliğe sahip) gördüklerini hakime bildirirler. 2- Tanıklar sözlü vasiyeti dinledikten sonra derhal mahkemeye başvurup durumu belirterek mirasbırakanın son isteklerini bir tutanağa geçirtebilirler. Tanıklar her iki yoluda tercih edebileceklerdir. Pek çok kere görüldüğü üzre mirasbırakan bu sırada askerlik hizmetinde ise teğmen ya da daha üst rütbeli bir subay; Ülke sınırları dışında seyir halinde olan bir ulaşım aracında ise aracın sorumlu yöneticisi; sağlık kurumunda tedavi altında ise sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi hakim yerine geçecektir.

Vasiyetnamenin İptali Nasıl Yapılır?

Halk arasında vasiyetnamenin iptali olarak bilinse de Türk Medeni Kanunumuz vasiyetnamenin geçersiz hale getirilmesi için dönme yolunu öngörmüştür. Her ne kadar teknik hukuk terimleri vasiyetnameden dönme olarak ele alsa da bu yazımızda konuyu halk arasında daha yaygın olarak kullanılan ‘vasiyetnamenin iptali’ olarak ele alacağız. Vasiyetnamenin iptali birçok şekilde yapılabilmektedir. Mirasbırakan şekil şartlarına uygun biçimde yeni bir vasiyetname düzenleyerek önceki vasiyetnameden tamamen veya kısmen dönebilir(vasiyetnameyi iptal edebilir). Mirasbırakan aynı zamanda yok etmek suretiyle de vasiyetnameyi iptal edebilir(dönebilir). Vasiyetnamenin yok olması üçüncü kişinin kusuruyla ya da kaza sonucunda gerçekleşebilir, vasiyetnamenin içeriğinin aynen belirlenmesine olanak bulunmuyorsa bu durumlarda da vasiyetname hükümsüz kalacaktır. Bir diğer vasiyetnamenin iptali durumu olarak mirasbırakanın önceden yapmış olduğu vasiyetnameyi iptal etmeden, ortadan kaldırmadan yeni bir vasiyetname düzenlemesi sayılabilir. Eğer yeni yapılan vasiyetname şüpheye yer bırakmayacak şekilde önceki vasiyetnameyi tamamlıyorsa onun yerini alır. Bu durum önceki vasiyetnamenin iptali sonucunu doğuracaktır. Vasiyetnamede bir mal bırakılması söz konusuysa vasiyetnamede taraflar aksini kararlaştırmadığı sürece, mirasbırakan sonradan vasiyetnamede bahsi geçen mal üzerinde vasiyetnameyle bağdaşmayan başka bir tasarrufta bulunursa(başkasına devretme, satma, kiralama gibi) bu da üstü kapalı olarak yapılan vasiyetnamenin iptali sonucunu doğuracaktır. Vasiyetname sözlü olarak yapılmış ise mirasbırakan için sonradan diğer şekillerle(resmi, el yazılı) vasiyetname yapma olanağı doğduğu tarih üzerinden bir ay geçmekle sözlü vasiyet hükümden düşecektir.

Vasiyetnamenin Geçerliliği

Vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için belirtmiş olduğumuz geçerlilik şartlarına uygun olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Örneğin 15 yaşından küçük birinin düzenlediği vasiyetname geçersiz olacaktır. El yazılı vasiyetnamede kişi eğer vasiyetnameyi kendi el yazısıyla yazmamış ya da imzalamamış ise geçerlilik şartlarına uymadığı için vasiyetnamenin geçersizliği durumu oluşacaktır. Aynı şekilde resmi ya da sözlü vasiyetnamede vasiyetnamenin tanıklar önünde yapılmasında tanıklar için birtakım şartlar aranmıştır. Tanıklardan birinin fiil ehliyetine sahip olmaması, mirasbırakanın altsoyundan ya da üstsoyundan biri olması da vasiyetnamenin geçerliliğine etki edecektir. Örneğin mirasbırakanın yanında tanık olarak kızı bulunuyorsa bu vasiyetnamenin geçersiz olması sonucunu doğuracaktır. Vasiyetname düzenleyen kişide aranan şartlardan biri de ayırt etme gücü olduğundan, kişinin ayırt etme gücünü kaybettiği sırada(yoğun alkol alarak, hastalıktan kaynaklanan baygınlık halinde, nöbet geçirdiği sırada..) yapmış olduğu vasiyetnameler de geçersiz sayılacaktır.

Noterde Yapılan Vasiyetnamenin Geçerliliği

Resmi vasiyetnameler iki tanık huzurunda resmi memur tarafından düzenlenir. Resmi memur dediğimiz kişiler kadrosuna yukarıda da belirttiğimiz üzere noterler de dahildir. Bir diğer vasiyetname düzenleme şekli olan El yazılı vasiyetnamelerin saklanmak üzere açık ya da kapalı olarak bırakılabileceği kişiler arasında da noterler vardır. İki durumda da vasiyetname geçerli olacaktır. Ancak resmi memurun şu şartları sağlaması gerekmektedir:

Fiil ehliyetine sahip olma,
Bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklanmış olmama,
Mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy akrabası, kardeşi ve sayılan kişilerden birinin eşi olmama,
Okuyup yazabilme (Sözlü vasiyet için bu şart aranmaz).