Vergi hatası, vergiye dair hesaplarda ya da vergilendirme işinde yapılan hatalar nedeniyle, haksız yere fazla ya da eksik vergi istenmesi ya da alınmasıdır.
Vergi hatasının giderilmesi ise, yargı yoluna gidilmeden vergi hatalarının mükellefin başvurusu üzerine ya da kendiliğinden vergi dairesinin idari bir şekilde gidermesidir.
Kanuna göre vergi hataları ikiye ayrılır:
-Hesap hataları,
-Vergilendirme hataları.
Hesap hataları, vergi miktarıyla ilgili maddi hatalardır. Hesap hatalarının hepsi yargı yoluna başvurulması gerekmeden idari yollarla düzeltilebilmektedir.
Vergi miktarına dair hesap hataları şöyledir:
Matrah, ödenmesinin gerektiği vergi miktarının belirlenmesini sağlayan miktardır. Bu miktara belli bir oranda vergilendirme oranı yapılarak ödenecek olan vergi adedi hesaplanır. Bu matrahın yanlış tespiti durumunda ödenecek vergi miktarı da değişkenlik gösterecektir. Matrahın normalden fazla hesaplanması ödenecek verginin de fazla hesaplanması olayını doğuracaktır.
Verginin miktarındaki hatalar vergi oranları ve tarifelerin hatalı uygulanmasından oluşan hatalardır. Vergi oranları ve tarifelerinin hatalı uygulanması eksik ya da fazla vergi hesaplanmasına sebep olmaktadır.
Mükerrer vergilendirme, aynı vergi kanununun yapılarak, aynı vergilendirme zamanında aynı matrahlar üstünden vergi idaresinin tarafından birden fazla vergi alınması ve istenmesi gerekir. Örnek olarak, intikal ve veraset vergisinin birden fazla mirasçı tarafından verilmesi ve her mirasçıya aynı adette vergi tahakkuk ettirilmesi.
Vergilendirme hataları, vergi mükellefiyetiyle ilgili olan değerlendirme ve tespit yapılan hatalardır.
Mükellefin kişisinde hata, verginin asıl borçlu olan kişi yerine başka bir kimse adına kesilmesidir. İsim benzemesi sebebiyle meydana gelebilen bir durumdur.
Mükellef, vergi kanununa göre kendine vergi borcu düşen tüzel ya da gerçek kişidir. Mükellefiyette hata ise, vergiye tabi olmayan veya vergiden muaf olan gerçek ve tüzel kişiden vergi alınması ya da istenmesidir.
Vergi konusuna ilişkin olmayan veya vergiden istisna edilmiş gelir, servet, belge ve işlemler üstünden vergi alınması ya da istenmesidir.
Vergilendirme zamanında hata, verginin zamanının hatalı gösterilmesi veya vakit itibariyle eksik ya da fazla hesaplanmış olmasıdır. Vergilendirme zamanı vergi kanunlarınca vergi tarhına denk olan zaman birimidir. Bu zamanda vergi tahsil ve tarh edilir. Muafiyet vakti ise, belirli bir süre veya durumla sınırlı bir şekilde vergi alınmamasıdır.
Özellikle belirtmek gerekir ki, yargı kontrolünden geçmeyen bütün vergi hatalarına karşı düzeltme yoluna başvurmak mümkündür. İdare tarafından yapılan tarhiyatlarda idare ve mükellef arasında orta yol bulunsa dahi uzlaşılan adetlerde bir yanlışlık söz konusu ise uzlaşılan adetlerdeki hatalar bakımından da düzeltme yolundan faydalanılabilir. Yargı makamlarınca verilen kararlarda bulunan hatalar ile ilgili olarak da düzeltme yolundan yararlanılabilir. Lakin, yargının kararındaki hata ile ilgili olarak hatanın konu edilmesiyle açılmış olan bir dava sonucunda verilen yargı kararının var olmaması gerekmektedir.
Vergi hataları, vergi memurlarının yaptığı incelemeler neticesinde oluşabileceği gibi, mükellefin hatayı fark etmesi ile de oluşabilmektedir.
Vergi hatalarının yok edilmesi, Vergi Usul Kanununun 120 ve ilerisindeki maddelerinde düzenlenmiştir. Kanunun 120.maddesi, vergi hatalarının düzeltmesi hakkını Vergi Dairesi müdürüne vermiştir. Vergi dairesi, tereddüt edilemeyecek kadar açık vergi hatalarını tespit ettiği durumda kendiliğinden düzeltilir.
Mükellefin düzeltme başvuruları üstüne de gereken inceleme yapılmasıyla düzeltme işlemi yapılabilir. Vergi hatasının vergi dairesince düzeltilmesi için, vergi hatalarının yargılamaya gerek duydurtmaması, ilk bakışta anlaşılabilir açıklıkta olması gerekir. Hatalarının giderilmesinde hatanın adedi önemli değildir.
Vergi hatalarının giderilme zamanaşımı hak düşürücü süredir. Bu zaman vergiyi oluşturan olayın doğduğu takvim yılını seyreden yılın başından başlamasıyla 5 yıldır. Örnek olarak, 2012’nin Kasım ayında yapılmış olan bir vergi hatasının giderilmesi için zamanaşımı süresi, 1 Ocak 2013’te işlemeye başlayacak ve 5 yıllık zamanaşımı sınırı 2018’de dolmuş olacaktır. 5 yıllık zaman sonunda düzeltilmemiş olan vergi hataları zamanaşımına uğramış olur ve bu hatalar idarece düzeltilemez.
Zamanaşımı döneminin son yılı içinde tarh ve tebliğ edilen vergilerde hatanın olduğu tarihten itibaren zamanaşımı 1 yıl uzar.