Bu sayfada Türk Dil Kurumu’na göre yazım kuralları derledik. Öncelikle günlük hayatta en sık kullanılan kelimelerin doğru yazılışlarını ele alacağız.
İçindekiler
Türkçede bulunan “de” bağlacını kullanır, yani dilimizde “dahi ve hatta” bağlacı kullanılır. Cümlede gördüğümüz “de”nin bağlaç olup olmadığını anlamak için gördüğümüz “de”yi cümleden çıkarırız. Cümleden kurtulduğumuzda cümlenin yapısı ve anlamı değişmiyorsa buna “de” bağlacı diyebiliriz. Ancak cümle bozulursa bunun bir işaret olduğunu anlayabiliriz. Bu nedenle dilimizde ekler bitişik, bağlaçlar ayrı ayrı yazılır.
Şimdi yukarıdaki bilgileri aşağıdaki örneklerde görelim:
Örnek: Kıra gidip bizim köye gitmemek olur mu?
uyarılar:
a) Cümlede gördüğümüz “de” bağlacı, kendinden önceki kelimelerin ünlülerini kalınlık bakımından inceliğe uyarlar.
Bir örnek:
* Gençlerimizle birlikte umutlarımız da yıkıldı.
* Onu görmesine rağmen görmezden geldi.
b) Cümlede “de” bağlacından önce gelen sözcük, kalın ünsüzle bitse bile “te, ta” şeklinde yazılmaz çünkü bu bağlaç sözcükten ayrı yazılır. Bu şekilde yazılırsa yazım yanlışları olur.
Bir örnek :
* Beni görmemeli ve fikrini değiştirmemelisin. (Hata)
* Beni görmemeli ve fikrini değiştirmemelisin. (Doğru)
Öğrenciler genellikle “de” bağlacını bir aday durum eki olan “-de, -da” ile karıştırırlar. Cümleden çıkarabilseydik bu gördüğümüz “de” bağlacı olurdu ve bağlaçlar kendisinden önce gelen sözcükle ayrı yazılmalıdır.
Bir örnek :
* Çocuğu elinden tuttu ve yolda uzun bir yol yürüdü. (durum eklendi)
* Bu yol kimse tarafından döşenmedi. (ortaklaşa)
Cümlede gördüğümüz “o”, eğer bir bağlaç ise, genellikle iki farklı cümleyi birbirine bağlama işlevini üstlenir. Bunu anlamanın en basit yolu cümlede gördüğümüz “ki”ye “-ler” ekini eklemektir. Aksi takdirde, bir yazım hatası meydana gelir.
Örnekler:
* Sana o kadar çok sarıldı ki, sen gittiğinde onu bir daha göremeyecektik.
* İçeri girdim ve yere dökülen yiyecekler gördüm.
Yukarıdaki örneklerde birinci cümle ile ikinci cümle “ki” bağlacıyla bağlanmıştır ve “-ler” ekini ekleyemiyoruz. Yani bu bir bağlantıdır.
Şahıs ve işaret zamirlerinden sonra gelen “ki” de bağlaçtır ve ayrı yazılır.
Bir örnek :
ben, biz, işte böyle
Belirli bağlaçların kullanımına karşı, kip kipi ayrı yazılır.
Bir örnek :
O kadar ki hala ayakta
Uyarı: “ki” bağlaç ise her zaman ayrı bir sözcük olarak yazılır. Ayrıca kendisinden önce gelen kelimenin sesli harflerini uyarlayarak “ki” haline gelmez.
Bir önceki kelimenin yanında yazılan ‘ki’ kelimeleri şu şekildedir:
a) “de” durum ekinden sonra gelen ve isimden sıfat yapan “ki”: Örnek:
* Evde hesap, kafamda plan, yolda insanlar
b) ilgi zamiri “ki”: örn.
* Sizin, sizin sınıfınız, bizimki
c) Bazı bağlaçlarla birlikte bir “ki” klişesi: Örnek:
* Ancak, o zamandan beri, sanki
d) Zamanı bildiren sözcüklerden sonra gelen “ki”: Örnek:
* Dün, akşam, biraz erken
a) Soru edatı ‘mi’, kullanıldığı cümleye genellikle hız anlamı getirsin ya da getirmesin, kendisinden önce gelen kelimeden ayrı yazılmalıdır.
Bir örnek :
Sence paramızın değerini bilecek mi?
* Şimdi yazılan bu şiiri beğendiniz mi?
* Seni bir kez anladı mı, ona bir daha anlatmak zorunda değilsin.
b) “mi” soru edatı bir önceki kelimeden ayrı yazıldığı halde düzlük – yuvarlaklık ve kalınlık – incelik bakımından bir önceki kelimeye karşılık gelmelidir.
Bir örnek :
Ne söylediğini duymuyor mu?
* Bizi beklemedi mi?
Seni daha önce görmedi mi?
c) “mi” soru edatından sonra gelen şekil ve şahıs ekleri “mi” soru edatıyla birleştirilir.
Bir örnek :
* Kuzenimle sık sık telefonda konuşur musunuz?
* Ne yaptığını görmedim mi?
Kendisinden önceki kelimenin yanına “ile” kelimesi yazılırsa, aşağıdaki yazım kurallarına uyulur:
a) Ünsüzle biten bir kelime getirildiğinde baştaki ‘i’ sesi düşer ve ana ünlü ünsüzüne uyar.
Örnek: Okul ile ev arası yarım saat sürüyor. (okullu + okullu)
Erzurum’a trenle gittim. (trenle + trenle)
b) Ünlü ile biten bir kelime başında ‘i’ sesi ile getirildiğinde yine ünlü uyumuna uygun olarak ‘y’ye dönüşür. Örnek: Buraya ayakları üzerinde geldi. (feet cinsinden + fit cinsinden)
Benden silgili bir kalem istedi. (silgi + silgi ile)
a) Ay ve gün ve adları sağa veya sola satır yazılmadan yazılıyorsa bu özel bir tarih anlamına gelmez, bu durumda küçük harfle başlar; Yani verilen ekler kesme işaretleri ile ayrılmamaktadır.
Bir örnek :
* Erkek kardeşim Mart ayında yağmurlu bir gecede doğdu.
* Önümüzdeki ay Perşembe günü diploma törenimize katılmanızı bekliyoruz.
b) özellikle tarihe atıfta bulunan gün ve ay adları her zaman ve her durumda büyük harfle başlar; Çekim ekleri de kesme işareti ile ayrılmalıdır.
Bir örnek :
* Mayıs 1919’da yurdumuzun her yerinde işgal başladı.
* Bu toplantı 12 Kasım 1923’te coşkulu bir şekilde gerçekleşti.
c) Ay ve günü gösteren tarihler sadece aşağıdaki şekillerde yazılabilir, diğer yazımlar yanlıştır.
Bir örnek :
* 1 Mart 1886
* 1.11.1996
* 10/5/1886
* 5.X 1886
Katlar, yani “tekrar eden gruplar” her zaman birbirinden ayrı yazılır ve tekrarı oluşturan kelimelerin arasına noktalama işareti konulmaz.
Bir örnek :
* Otobüsten inince yavaş yavaş köye doğru yürüdü. (Doğru)
* Yavaş, yavaş yolda yürürken saçları rüzgarda uçuşuyordu. (Hata)
Bileşik (özel) düzenli fiiller (fiiller) her zaman yan yana yazılır: Örnek:
Jidor (mac), bak (mac), öl (mac)
Yardımcı prosedürlerle oluşturulan bileşik prosedürlerde:
Birleştirme sırasında yalın sözcükte herhangi bir tümdengelim ya da türetme yoksa o zaman ayrı yazılır: Örnek: terk (to), pişmanlık (to be)
Yalın sözcükte alt veya türetilmiş bir ses birimi varsa, bitişik yazılır. Örnek: görülmek (olmak), lanetlenmek (var olmak), hissetmek (var olmak)
C- İki veya daha fazla bitişik kelimeden oluşan yerleşim yeri adları yazılır: Örnek:
Bahçelievler, Sivrihisar, Çanakkale
Tek heceli sözcüklerden önce gelen birleşik sözcükler bitişik yazılır: Örnek:
Bahar, Mediterranean, Uvertür, Elkinor
e) Sıfat veya isim tamlaması şeklinde oluşan birleşik sözcükler ve dolayısıyla bitişik kalıp yargılar yazılır: Örnek:
Sivrisinekler, Atakoli, Topkapı, Pscheffler, Atasözleri
Terimler kaç kelimeden oluşursa oluşsun deyimleri oluşturan her kelime ayrı yazılır. Bir örnek :
Son zamanlarda bu şarkıdan bahsediyor.
Bütün gece uyuyamadım.
Çok titizdir ve her şeyi kontrol eder.
Sertim, gürültücüyüm, kızgınım.
Sıfatların başına gelen ve anlamlarını artırmaya yarayan önekler her zaman sıfatın yanına yazılır. Bir örnek :
ü beyaz kapak (doğru)
ü Yaba Loner (yanlış)
Sayıları göstermek veya sayıları yazmak için ana kurallar şunlardır:
a) Her türlü anlatımda (roman, öykü, deneme, mektup) doğruluk açısından önemli bir anlamı olmayan sayılar yazıda yer alır. Bir örnek :
ü Bu kitabı yazalı beş yıl oldu.
ü Bahçede dört beş çocuk oynuyordu.
b) Bilimsel literatürde sayılarla sayılar, doğruluğun anlamının önemli olduğu konularda yer alır.
ü Marmaris’te 2000 hektar orman yandı.
ü Baktım, termometre 30 dereceyi gösteriyordu.
c) Ana basamaklardan sonra birden fazla sıfır bulunan basamakların sayıları yazılı olarak gösterilebilir. Bir örnek :
ü 13 milyar 20 trilyon
Uyarı: Çek ve senetlerde bitişik sayılar yazılır.
a) Tek heceli kelimeler ilk harfleri alınarak kısaltılır. Kısaltmaların sonuna nokta koyun:
ü Kelimenin kısaltması
zarf z
t testi
b) Çok heceli sözcükler genellikle başından iki veya üç harf alınarak kısaltılır: Örnek:
ü Kelimenin kısaltması
Saf beyaz.
paylaşıcı öğretmen
bölünmüş bl.
c) Özel isimler genellikle her kelimenin ilk harfi alınarak kısaltılır. Kısaltmalarda harfler arasına nokta koymayınız: Örnek:
ü Doğru adın kısaltılmış hali
E Telgraf Telefon PTT
Devlet Malzeme Ofisi DMO
d) Özel isimlerin kısaltmalarına getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır: Örnek:
ü Doğru Yanlış
TV’de TV’ye evet
DMO’ya DMO’ne
ODTÜ’ye ODTÜ’ye
Ünlü ile biten fiillerin hecelenmesi: Bu büyük sesli harflerle başlayan herhangi bir ek, ‘a’ veya ‘e’ geniş ünlüleriyle biten fiil gövdelerine veya gövdelerine eklendiğinde, bu geniş ünlüde fonemik daralma olmaz. Bir örnek :
ü Doğru Yanlış
kim gelmedi ve gelmedi
bilmeden
anlamıyorum anlamıyorum
a) Kesme işaretiyle ayrılan özel isimler için çekim ekleri: Örnek:
ü Hikmetten hayırseverlere
b) Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için kullanılır. Bir örnek :
ü TRT’ye, TMO’dan, ODTÜ’den
c) Sayılardan sonra gelen ekleri ayırmak için kullanılır: Örnek:
ü 1963 yılından itibaren 3’ün katları, beşinci kat
d) Özel isimlere gelen ve isimlere aile anlamı katan “-ler” çoğul eki kesme işareti ile ayrılamaz. Özel isimlere “ve benzeri” anlamını veren “-ler” çoğul eki kesme işareti ile ayrılır:
ü Ayşeler akşam bize gelecek. (aile anlamında)
ü Bu topraklar daha çok Atatürk yetiştirecek. (Ve bunun gibi)
e) Özel isimlerin yapım ekleri kesme işareti ile ayrılmaz. Bir örnek :
ü Urfa’dan, İngilizce, Türkçe
f) Özel isimlerin yapım eklerinden sonra gelen çekim ekleri kesme işareti ile ayrılmadan.
ü Adıyaman halkı Türkiye’den Kemalizm’dendir.
a) Her cümlenin ilk harfi büyük yazılır. Bir örnek :
ü Ona her konuda yardımcı olduk.
ü Ülkemizde teknoloji ve sağlık her geçen gün ilerlemektedir.
b) Şiirlerde her mısranın ilk harfi büyük yazılır: Örnek:
ü bu şehri terk edeceğim
Kör bir kırlangıç gibi
c) Başlıklardaki her kelime büyük harfle yazılmalıdır: Örnek:
ü Sıfatların genel özellikleri
ü Tarımda yeni buluşlar
d) Belirli bir tarihi gösteren ay ve gün adları büyük harfle başlar: Örnek:
ü 17 Mayıs 1997 Salı
e) Tüm özel isimler büyük harfle başlar. Ana uygun adlar şunlardır:
ü Kişinin adı ve soyadı. Örnek: Mustafa Kemal Atatürk
ü Hayvan isimleri. Örnek: Tekir, Karabaş
ü Millet, din, mezhep, mezhep isimleri. Örnek: Araplar, İslam, Alevilik
ü Ülke adları. Örnek: İspanya, Fransa
ü Valilik, ilçe, belde ve köy adları. Örn: Manisa, Ayvalık, Gölcük
ü Cadde adları, sokaklar ve sokaklar. Örnek: Atatürk Caddesi, Sigdem Mahallesi
ü Kıta, bölge, okyanus, deniz, göl, nehir, dağ, ova ve orman adları. Örnek: Avrupa, Van Gölü
ü Yön isimleri, özel bir isme göre kullanılır. Örn: Doğu Karadeniz, İç Anadolu
ü Kurum, kuruluş, dernek, kuruluş ve işyerlerinin adları. Örnek: Türk Tarih Kurumu, İş Bankası
ü Binaların, eserlerin ve anıtların adları. Örnek: Ankara Kalesi, İnce minare
ü Kitap, dergi, gazete ve kanun adları. Örnek: Nokta, Yeni Yüzyıl, Hukuk başlığı
ü Tüm dil adları. Örnek: İngilizce, Farsça ve Almanca
ü Unvan ve özel isimle bağlantılı olarak kullanılan unvanlar. Örnek: İnce Memet, Uzun Hasan
ü Gezegenlerin tüm isimleri. Örnek: Mars, Venüs, Jüpiter, Satürn, Uranüs
> Özel isimlerden türetilen kelimeler. Örnek: Türk, Adıyaman, Kemalizm
Uyarı: “dünya”, “güneş” ve “ay” kelimeleri gezegen anlamında kullanılıyorsa büyük harfle (“coğrafya” terimi), mecazi anlamda kullanılıyorsa küçük harfle başlar.
Dünya güneşin ayıdır ve ay da dünyanın ayıdır.
Kafamda bir dünya iş var.
Güneş pencereden içeri girdi.
Yazım kuralları ile ilgili Soru-Cevap videolarımız:
İmla kuralları konu anlatımı ve soru çözümleri
Yazım hataları
Sıfatlar Fiiller öznenin ifadesidir Fiiller (fiiller) öznenin ifadesidir
[wpcin-random-posts]