Yedieminin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu kapsamında yedieminin tanımı ve haciz sonrasındaki yedieminin hukuki ve cezai sorumluluklarını inceleyelim.
Yediemin, haczedilen malın satışı gerçekleştirilinceye veya taşınır bir malın tahliyesi durumunda malın sahibi bulunana ya da sahibi teslim alana kadar muhafaza edilmek üzere teslim edildiği yerdir. Tedbir veya iflas durumunda da birden fazla kişi arasında hukuki durumu çekişmede olan mal üzerindeki mevcut durum sonuçlanana kadar bir yere emanet edilmesi gerektiği takdirde yediemine bırakılabilir.
İcra İflas Kanununa göre yediemin, haczedilen malın satışı gerçekleşinceye kadar muhafaza edilmek üzere teslim edilen kişidir.
Haczedilen mallar, Adalet Bakanlığı tarafından yetki verilen gerçek veya tüzel kişilere ait lisanslı yediemin depolarında muhafaza edilir. Haczedilen malın yedieminde bulunduğu süre içinde ücretler Adalet Bakanlığı tarafından düzenlenecek tarifeyle belirlenir.
Muhafaza altına alınmasına karar verilen mallar, depo görevlisi tarafından haciz mahallinde teslim alındıktan sonra giriş makbuzu düzenlenerek depoya alınır ve depo emanet kaydı yapılır.
Mallar teslim alınırken mevcut durumunu tam olarak yansıtacak şekilde fotoğrafı çekilir veya kamera kaydı alınır.
Teslim edilen malın haciz tutanağında yer alan nitelikleri taşıyıp taşımadığı, araç, makine veya elektronik cihazların çalışır durumda olup olmadığı, herhangi bir parçasının eksik bulunup bulunmadığı, araçların plaka, şasi ve motor numaralarının ruhsat bilgileri ile uyumlu olup olmadığı kontrol edilip tutanağa bağlanarak giriş makbuzuna eklenir. Haciz tutanağı ile giriş makbuzu arasında çelişki olması halinde haciz tutanağına itibar edilir.
Teslim alınan malın cins, tür, renk, marka, model, numara ve ölçü gibi benzerlerinden ayırmaya yeterli bütün nitelikleri ile dosya numarasını, tarafların isim ve unvanlarını gösteren barkot veya benzeri sistemler kullanılmak suretiyle üretilmiş bir etiket eşyaya yapıştırılır.
İcra dairesi, yedieminde bulunan ancak artık muhafazasına gerek kalmayan malı, uygun bir süre içerisinde geri almasını ilgililere bildirir. Belirlenen süre içerisinde eşya geri alınmazsa, icra müdürü icra mahkemesinin kararı ile taşınır malların satışına ilişkin kurallara göre bu mallar satılır. Satıştan elde edilen miktarla malın yedieminde durduğu süredeki ücreti ve satış giderleri ödenir. Satıştan artan miktar muhafaza edilir. Bu konuda sorun yaşanırsa icra mahkemesi tarafından basit yargılama usulüne göre çözülür.
Yediemin deposunun dışında yediemin deposundaki gibi aynı amaçla araçların konulduğu yediemin otoparkları mevcuttur.
Yediemin otoparkına araçlar genelde 2 sebeple çekilmektedir. Bunlar;
Herhangi bir sebepten dolayı borçlu olanlar ve borçlarını ödeyemeyenler, senetlerini ödemeyenler ya da iflas durumunda olan kişiler eğer otomobilleri varsa fiyatları bedelinden yedieminden otoparkına çekilirler. Bu otoparklardaki araçlar satışa açık artırma ya da genel olarak belirlenen bir fiyat üzerinden sunulmaktadır. Yapılan açık oturumlar neticesinde ihaleyi kazananlar satışa çıkan aracın sahibi olur. Her il ve ilçeye ait farklı farklı yediemin otoparkları mevcuttur.
Depo işleticisine ödenecek ücret hesaplanırken malın depoda fiili olarak kaldığı tarihlerde yürürlükte olan ücret tarifeleri dikkate alınır. Lisans kapsamında kalan hizmetlerin yerine getirilmesine karar veren icra ve iflâs dairesi ve ilgili depo işleticisi Bakanlık tarafından belirlenen ücret tarifesine uymak zorundadır.
İcra ve iflâs daireleri tarafından depo işleticisine yapılacak olan ödemeler, depo işleticisi tarafından bildirilen banka hesabına aktarılmak suretiyle yerine getirilir.
İcra ve iflâs daireleri tarafından ücret tarifesine göre hesaplanıp bildirilen ücretin depo işleticisi tarafından doğrudan tahsil edilmesi halinde düzenlenen faturanın bir örneği dosyasına konulmak üzere icra dairesine gönderilir.
Depo işleticisi, icra ve iflâs dairelerinin belirlediği ücret dışında taraflardan ek bir ücret talep edemez.
İcra daireleri tarafından kayıtlarına haciz şerhi konulup kolluk birimleri tarafından yakalanarak gerçek veya tüzel kişilerce işletilen otoparklara çekilen araçların çekici ücretleri ile depo görevlisine teslimine kadar geçen süre içerisindeki otopark ücretleri de bu kapsamında değerlendirilir.
Yediemin, icraca haczolunup kendisine bırakılan malları icra dairesinden istendiği anda teslim aldığı şekilde iade etmelidir. Bu suretle eline bırakılan malların kendisine yüklenemeyecek bir sebepten dolayı telef veya ziyanı ispat edemeyen yediemin işletmesi hakkında ceza takibinden başka öncelikle tespit edilmiş olan kıymetler, hükme gerek kalmaksızın icra dairesince resen tazmin ettirilir.
Bu kıymetleri tazmin ile mükellef olanlar, icra dairesinin bu baptaki talep ve kararına karşı icra mahkemesine, şikayet bu muamelelerin öğrenildiği tarihten yedi gün içinde yapılır.
Yediemin depolarında muhafaza edilen mal, ilgili icra ve iflas dairesi veya adli birimin yazılı talimatı ya da kararı olmadıkça depodan çıkarılamaz. Yazıda veya kararda belirtilen şahsın kimliği tam olarak tespit edildikten sonra ve malın giriş makbuzundaki nitelik ve vasıfları taşıyıp taşımadığı belirlendikten sonra çıkış makbuzu düzenlenmek suretiyle mal teslim edilir. Çıkış makbuzunun bir sureti icra dairesine gönderilir. Muhafaza altına alınan malın icra dairesi tarafından bizzat teslimi gereken hallerde teslimat, icra memuru tarafından yerine getirilir.
Yediemin, icra daireleri tarafından muhafazasına karar verilen mallar ile adli merciler tarafından teslim edilen diğer malları depoya kabul etmeli, teslim alınan malların korunmasında gerekli özeni göstermeli ve gereken tedbiri almalıdır.
Özellikle yediemindeki araçların kaybolması sık yaşanan bir sorundur.
Muhafaza edilmek üzere kendisine resmen teslim olunan rehinli veya hacizli veya herhangi bir nedenle elkonulmuş olan mal üzerinde teslim amacı dışında tasarrufta bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis ve üç bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Kişinin bu malın sahibi olması halinde, verilecek ceza yarı oranında indirilir.
Suçun konusunu oluşturan eşyayı kovuşturma başlamadan önce geri veren veya bunun mümkün olmaması halinde bedelini ödeyen kişi hakkında verilecek cezaların beşte dördü indirilir.
Muhafaza edilmek üzere kendisine resmen teslim olunan rehinli veya hacizli veya herhangi bir nedenle elkonulmuş olan malın dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranması nedeniyle kaybolmasına veya bozulmasına neden olan kişi, adlî para cezası ile cezalandırılır.
Bir suça ilişkin soruşturma veya kovuşturma kapsamında elkonulan eşyayı amacı dışında kullanan kimse, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.